جایگاه «عمّار یاسر» در بین صحابه پیامبر(ص)

به گزارش خبرگزاری بسیج؛ كنيه «عمّار بن ياسر»، «ابويقظان» و از كسانى بود كه در مكّه اسلام آورد و مرارت هاى فراوانى را متحمل شد. «ابن عبدالبرّ» در كتاب «استيعاب» مى نويسد: «هنگامى كه ياسر به مكّه آمد با كنيزى به نام سميّه ازدواج كرد و عمّار از او متولّد شد. عمّار كسى بود كه در راه خدا از سوى مشركان شكنجه شد، هر چند به حكمِ اجبار، كلماتى را در بيزارى از اسلام بر زبان جارى ساخت؛ ولى سخت ناراحت و گريان شد و خدمت پيامبر(صلى الله عليه وآله) آمد و آيه شريفه «إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْاِيمَانِ»(1)؛ كه دليلى بر جواز تقيّه در اين موارد است، درباره وى نازل گرديد. مفسّران به اجماع، نزول اين آيه را درباره عمّار مى دانند. او از كسانى بود كه به سرزمين حبشه هجرت كرد و به دو قبله نماز گزارد. او از مهاجران نخستين بود كه در جنگ بدر و همه جنگ هاى اسلامى حضور داشت.

پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) درباره وى فرمود: «اِنَّهُ مَليئٌ إِيمَاناً إِلَى أَخْمُصِ قَدَمَيْهِ»؛ (عمّار، سر تا پا مملو از ايمان است) و نيز فرمود: «مَنْ أَبْغَضَ عَمّاراً أبْغَضَهُ اللهُ»؛ (كسى كه با عمّار دشمنى كند خدا دشمن او خواهد بود)، هم چنین حضرت در حديث ديگرى می فرمایند: «بهشت مشتاق چهار نفر است: على و عمّار و سلمان و ابوذر».
ابن عبدالبرّ مى افزايد: «اخبار متواترى داريم كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) درباره عمار فرمود: «تَقْتُلُ عَمّاراً الْفِئَةُ الْباغِيَةُ»؛ (عمّار را گروه ستمگر و متجاوز خواهند كشت)». ابن عبدالبر اين خبر را از صحيح ترين اخبار مى شمرد. مى دانيم كه عمّار به دست ياران معاويه در صفّين شهيد شد و عجب اينكه بسيارى از مردم اين خبر را شنيده بودند كه مهم ترين سند در جنايات معاويه است؛ ولى باز از خواب غفلت بيدار نشدند.

ابن عبدالبرّ در ادامه سخنان خود روايتى از ابوعبدالرحمان سلمى نقل مى كند كه مى گويد: «ما با على(عليه السلام) در صفّين بوديم، عمّار ياسر را ديدم كه به هر سو حركت مى كرد اصحاب محمّد او را همراهى مى كردند گويى پرچم آنها بود، و از عمّار شنيدم كه به هاشم ابن عقبه [عتبه] مى گفت: اى هاشم به پيش بتاز كه بهشت در سايه شمشيرهاست. امروز دوستانم [یعنی] محمد(صلى الله عليه وآله) و يارانش را ملاقات خواهم كرد. مى دانم كه ما برحق و آنها بر باطلند». عبدالله ابن سلمه مى گويد: «من در روز صفين به عمّار مى نگريستم كه تشنه شد و تقاضاى آب كرد، ظرف شيرى براى او آوردند او گفت: امروز روز ملاقات دوستان است؛ چرا كه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) به من فرمود: آخرين شربتى كه از دنيا مى نوشى شير است».(2)

قابل توجّه است هنگامى كه خبر شهادت مالك اشتر ـ بعد از جنگ صفّين ـ به معاويه رسيد، در ميان مردم خطبه اى خواند و گفت: «على(عليه السلام) دو دست نيرومند داشت؛ يكى در صفّين قطع شد؛ يعنى عمّار ياسر و ديگرى امروز، يعنى مالك اشتر».(3)،(4)

پی نوشت:

(1). سوره نحل، آيه 106.

(2). الاستيعاب فى معرفة الأصحاب، ابن عبد البر، يوسف بن عبد الله بن محمد، تحقيق: البجاوى، على محمد، دار الجيل، بيروت، 1412 قمری / 1992 میلادی، الطبعة: الأولى، ج ‏3، ص 1135.

(3). الكامل في التاريخ، ابن الأثير، على بن ابى الكرم، دار صادر، بيروت، 1385 قمری / 1965 میلادی، ج 3، ص 353.

(4). گردآوری از کتاب: پيام امام امير المؤمنين(عليه السلام)‏، مكارم شيرازى، ناصر، تهيه و تنظيم: جمعى از فضلاء، دار الكتب الاسلامية‏، تهران‏، 1386 شمسی‏، چاپ: اول‏، ج 7، ص 83.