اما یکی از مهمترین عللی که کارشناسان امر به آن اشاره دارند، نبود جایگاه ویژه برای مطالعه در سیستم آموزشی ماست، سیستمی که از همان ابتدا تک‌منبعی بوده و دانش‌آموز را بی‌نیاز از مراجعه به کتب دیگری غیر از کتاب درسی کرده است. البته در سال‌های اخیر تلاش‌های برای رفع آن انجام شده که البته هنوز کامل نیست.
آموزش و پرورش با توجه به نقش حیاتی که در این زمینه ایفا می‌کند، در سالا‌های اخیر مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان، نویسندگان و مسئولان قرار گرفته است.
برای نمونه رضا امیرخانی نویسنده در این زمینه می‌گوید:« ما یک بچه بی سواد را تحویل آموزش و پرورش می دهیم و پس از 13 سال در بهترین شکل او را به صورت نفر اول پذیرفته شده در کنکور به آموزش عالی تحویل می دهیم حتی اگر یک کتاب غیردرسی هم نخوانده باشد.
رضا امیرخانی: کتاب خوب برای بچه‌ها را باید معلم آنها انتخاب کند نه ساختار
به نظر من اشتباه ما این است که آموزش و پرورش می خواهد برای بچه ها و معلم ها کتاب انتخاب کند. کتاب خوب برای بچه ها را باید معلم آنها انتخاب کند نه اینکه یک ساختار بخواهد برای همه معلم ها و دانش آموزان تصمیم بگیرد که چه بخوانند و چه نخوانند؟ اگر ما به تنوع سلیقه و انتخاب معلم ها احترام بگذاریم باور کنید صنعت نشر کار خودش را خواهد کرد و کتاب خوب تولید و به فروش می رسد.
امیرخانی: دانش آموزان ما باید حس کنند که خواندن کتاب کاری مهم است
من اگر قرار باشد کار ترویجی در نظام آموزش و پرورش بکنم به سراغ تولیدکنندگان کتب کمک آموزشی که آثارشان محور کاری در مدارس ماست می‌روم و می خواهم برای کار ترویجی فکری بکنند. به نظر من دانش آموزان ما باید حس کنند که خواندن کتاب کاری مهم است.»
در سال‌های اخیر با به وجود آمدن موجی از توصیه‌ها برای فراگیر شدن مطالعه در مدارس، حرکت‌هایی در آموزش و پرورش دیده شد، تا جاییکه رئیس جمهور نیز چندی پیش خواستار افزودن ساعت مطالعه به برنامه‌های آموزش و پرورش شد، برای بررسی برنامه‌های این وزارتخانه در جهت آشتی دانش‌آموزان با کتاب و کتابخوانی به سراغ حمید‌رضا کفاش معاون پرورشی وزارت آموزش و پرورش رفتیم. متن این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
*تسنیم: چند سالی است که هر گاه صحبت از کمبود سرانه مطالعه می‌شود، به برنامه‌ای که باید از دوران کودکی برای کتابخوان شدن افراد ریخته شود، اشاره می‌شود، همواره نیز از نقش حیاتی آموزش و پرورش سخن به میان آورده می‌شود، اما در میدان عمل آموزش و پرورش در سال‌های گذشته چندان قدمی در این مسیر برنداشته است.معاونت پرورشی چه برنامه‌ای برای ورود مطالعه به برنامه‌ریزی آموزش و پرورش دارد؟
من چندان موافق این جمله صاحب‌نظران که می‌گویند، ریشه کتابخوانی در مدارس است، نیستم، بهتراست بگوییم یکی از ریشه‌های انس به مطالعه در مدرسه است، خانواده هم در این میان نقش اساسی دارد. اگر دانش‌آموزقبل ازدبستان در خانواده‌ای اهل مطالعه پرورش یابند، شخصیتش شکل می‌گیرد، گاهی اوقات نقش خانواده از مدرسه بیشتر است، مادری که با حوصله کتابی را برای فرزندش می‌خرد و آن را می خواند، موجب می‌شود که این فرزند کتاب را با خود به مدرسه آورده و دیگر بچه‌ها را نیز درگیر می‌کند.
رسانه‌ها و صدا و سیما نیز در تبلیغ کتاب نقش بسیاری دارند، کتابخوانی ریشه‌های دیگری هم دارد، برای نمونه مسئله اقتصادی تأثیرگذاراست، اقتصاد با فرهنگ کتاب و کتابخوانی نسبت مستقیم دارد، هرگاه درآمد خانواده پایین آید، پول به سمت کالاهای جدی می‌رود و کتابی خریده نمی‌شود، چرا که نیازهای فرهنگی جزو نیازهای ثانویه است. بنابراین باید گفت که مدارس یکی از عوامل موثر و یکی از مهمترین شاخصه‌های ایجاد فرهنگ کتابخوانی است.
در ابتدایی کتابخوانی کلاسی جوابگوست، نیازی به زنگ کتاب نداریم
*خوب با توجه به نقشی که آموزش و پرورش دارد، آیا ضروری نیست که ساعتی ویژه کتاب و کتابخوانی افزوده شود، تا دانش‌آموز در آن فارغ از مطالعه درسی به مطالعه کتاب‌های غیردرسی بپردازد؟
در پژوهش‌های متعدد طرحی را آزموده‌ایم که در نتیجه آن دریافتیم، در دوران ابتدایی کتابخوانی کلاسی جواب می‌دهد، در ابتدایی نیاز به زنگ کتاب نیست، همه زنگ‌ها زنگ کتاب است. وقتی ما ارزشیابی معلم را برمبنای کتابخوانی تنظیم کنیم ـ اکنون در طرح رتبه بندی معلمان وارد شده است ـ معلم درکلاس درس، 10 دقیقه تا ربع ساعت زمان را برای مطالعه کتاب تنظیم می‌کند، که می‌تواند اول کلاس باشد یا آخر آن. بنابراین در دوره ابتدایی با روش تشویق معلمان کتاب و کتابخوانی را وارد مدارس کرده‌ایم.
* تسنیم: و اگر معلمی نتواند یا نخواهد مطالعه را دربرنامه‌ریزی خومد بگنجاند، تکلیف چیست؟
باید گفت که معلمان اصولاً با کتاب و کتابخوانی سر و کار دارند، اسلحه معلم قلم و کتاب است. این انگیزه در معلمان وجود دارد و اگر بخشنامه هم نشود، خود آنها مایل به استفاده از کتاب هستند، در مدارس ابتدایی سال گذشته معاون آموزشی دستورالعمل مطالعه کتاب در کلاس‌های درسی را ابلاغ کرد، که پس از ارزشیابی معلم نتایج اجرای این بخشنامه موفق بود. اقدامی که ما در این زمینه انجام داده‌ایم، تجهیز کتابخانه برای هر کلاس است.
طرح مطالعه در میان 4 تا 6 ساله‌ها
* تسنیم: برنامه‌ای برای سرانه مطالعه در دوره‌های پیش از ابتدایی نیز وجود دارد؟
دوستان ما در نهضت مطالعه مفید که یک حرکت گسترده در سراسر کشور است و دبیرخانه آن در حوزه کودک و نوجوان در اداره کل معاونت پرورشی دایر است، طرح مطالعه 4 تا 6 سال را در دست بررسی دارند، بر اساس این طرح انس با کتاب و کتابخوانی از دوران ابتدایی هم پایین‌تر می‌رود و به سمت کودکستان و مهد کودک‌ها سوق داده می‌شود، این هم طرحی است که در دبیرخانه نهضت مطالعه مفید درحال بررسی است.
دروس به گونه‌ای طراحی شده که دانش‌آموز الزاماً کتاب مطالعه کند
* تسنیم: به دوران ابتدایی و پیش از آن اشاره کردید، اما برای دوره‌های بالاتر از آن چه برنامه‌ای دارید؟
برای دوره‌های دبیرستان و بالاتر از ابتدایی کتاب‌ها در حال تغییر و تحول است، اکنون ما در درس تفکر و پژوهش محتوا را به گونه‌ای تنظیم کرده‌ایم که دانش‌آموز الزاماً برای قبولی در آن درس باید کتاب مطالعه کند. بنابراین در وضعیت فعلی زنگی بنام زنگ مطالعه نداریم، اما دروس به گونه‌ای طراحی شده که دانش‌آموز الزاماً کتاب مطالعه کند.
طرح «زنگ ویژه کتابخوانی» در شورای عالی آموزش و پرورش در دست بررسی است
* تسنیم: انتقاد بسیاری از کارشناسان به نبود زنگ ویژه‌ای برای کتاب و کتابخوانی در مدارس باز می‌گردد، از نظر آنها اجباری کردن مطالعه برای قبولی در درس یا دروسی نیز نمی‌تواند به نیاز دانش‌آموز برای مطالعه آزاد پاسخ دهد، چرا آموزش و پرورش برای ورود ساعت کتابخوانی به مدارس مقاومت می‌کند؟
چندی پیش رئیس جمهور طرح زنگ ویژه کتابخوانی را برای دوره دبیرستان مطرح کرد، این طرح در شورای عالی آموزش و پرورش در حال بررسی است.اطلاعی که بنده از روند بررسی این طرح دارم،این است که کارهای مطالعاتی و تحقیقاتی آن در حال انجام است، البته برای به انجام رسیدن آن زمان بیشتری نیاز داریم.
در مجموع دو نگاه وجود دارد، نگاه اول اینکه ما زنگ جدیدی برای کتابخوانی ایجاد نکنیم، بلکه در کتاب‌های جدیدالتألیف کتاب و کتابخوانی را لحاظ کنیم، به عبارت دیگر به گونه‌ای محتوای درسی تألیف شود که دانش‌اموز به کتابخوانی ترغیب شود. نگاه دیگر هم این است که زنگ مستقل برای کتابخوانی داشته باشیم، نگاه اول در آموزش و پرورش اجرایی شده است و نگاه دوم هنوز انجام نشده و کارهای مطالعاتی آن در دست انجام است.
از هنرمندان برای عدم ارتباط با مدارس گلایه داریم
* تسنیم: بخش دیگری از رابطه مطالعه و مدارس به ارتباط میان نویسندگان با جامعه هدف مخاطب که می‌تواند دانش‌آموزان باشد، بازمی‌گردد، پای سخن اکثر نویسنده‌ها که بنشینیم به ویژه آن‌هایی که در حوزه کودک و نوجوان فعال هستند، از نبود این ارتباط دوستانه گلایه وجود دارد، نویسنده‌ها سیستم مدیریتی آموزش و پرورش را عامل این نبود رابطه می‌دانند، شما در معاونت پرورش تا چه اندازه برنامه‌ریزی برای برقراری این رابطه داشته‌اید؟
در درجه اول باید بگویم که ما در همه زمینه‌ها از ورود هنرمندان به مدارس استقبال می‌کنیم و البته گلایه نیز داریم، گلایه ما از این جهت است که هنرمند ما برای نمونه فیلمساز کودک و نوجوان فیلم را می‌سازد، وقتی فیلمش ساخته شد، اما مخاطب نیافت، به سراغ آموزش و پرورش می‌آید، ما نه سوژه، نه فیلم‌نامه و نه روند تولید را از ابتدا در نظر نگرفته‌ایم، حالا باید از فیلم حمایت کنیم، البته ما در برخورد با این مراجعات حمایت کرده‌ایم، اما بهتر است هنرمندان برای همکاری با اموزش و پرورش از همان ابتدا به سراغ ما بیایند.
ورود نویسندگان به مدارس هم به نفع ادبیات است، هم آموزش و پرورش
برای نمونه سوژه‌های اولویت‌دار، موضوعات فیلم‌نامه و ... را با توجه به نیاز آموزش و پرورش در نظر بگیرند، ما نیز در تولید همراهی کرده و پس از تولید نیز مورد حمایت قرار خواهیم داد. در عرصه کتاب هم وضع به همین منوال است، امکان ندارد، نویسنده‌ای به ما مراجعه کند و استقبال ازاو نکنیم، اینکه نویسنده‌ها در برخورد مستقیم با دانش‌آموزان باشند، در جلسات انجمن‌های اولیا و مربیان حضور داشته باشند، هم به نفع ادبیات است هم به نفع آموزش و پرورش و هم به نفع دانش‌آموز.
من دعوت می‌کنم از کلیه نویسندگان که برای هر نوع ارتباطی که می‌خواهند با مدارس برقرار کنند، به معاونت پرورشی مراجعه کنند.از نویسندگان دعوت می‌کنم تا نسبت به داستان‌هایشان با دانش‌اموزان گفت‌وگو کنند، اگر تاکنون چنین اتفاقی اندک افتاده یا میسر نشده است، به نظر می‌رسد، جدیتی از دو طرف وجود نداشته است، ما به دلیل اشتغال بسیاری که داشته‌ایم، اینگونه فعالیت‌ها را کمتر دیده‌ایم.
انتهای پیام/
