به گزارش بسیج، کارهای سخت و زیان‌آور کارهایی هستند که در آن‌ها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژی محیط کار غیراستاندارد است و بر نتیجه اشتغال، تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت‌های طبیعی (جسمی و روانی) در کارگر ایجاد می‌شود که نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن است. از این رو قانون‌گذار برای چنین مشاغلی شرایط سهل‌تری از لحاظ وضعیت کار و بازنشستگی در نظر گرفته که در قانون کار و قانون تامین اجتماعی درج شده است.
قابل ذکر است که برخورداری از قانون بازنشستگی در کارهای سخت و زیان‌آور باید تابع شرایط تبصره الحاقی به ماده 76 قانون تامین اجتماعی یعنی رعایت توالی و تناوب سوابق باشد که در آئین‌نامه و بخش‌نامه 49 مستمری‌های سازمان تامین اجتماعی اشاره شده است.
حمایت ازشاغلان مشاغل سخت و زیان‌آور
حمایت‌های خاص از مشاغل سخت و زیان‌آور به خاطر فشار کاری بیشتری است که این نوع از کارها به عوامل انسانی تولید وارد می‌سازند و درنهایت موجب فرسودگی زودرس کارگر می‌شوند. درنتیجه عدالت اقتضا می‌کند از این افراد در عرصه کار و تولید حمایت بیشتری به عمل آید. این حمایت‌ها را به موارد زیر می‌توان خلاصه کرد:
1- ساعات کار در کارهاى سخت و زیان‌آور و زیرزمینی نباید از شش ساعت در روز و 36 ساعت در هفته تجاوز کند.
2-ارجاع کارهای سخت و زیان‌آور و خطرناک و حمل بار با دست بیش‌ازحد مجاز و بدون استفاده از وسایل مکانیکی برای کارگر نوجوان ممنوع است. کارگر نوجوان طبق قانون کار به کسی گفته می‌شود که بین 15 تا 18 سال داشته باشد و به‌عنوان کارآموز به آموزش توام با کار اشتغال یابد.
این گروه از کارگران باید در بدو استخدام توسط سازمان تامین اجتماعی مورد آزمایش‌های پزشکی قرار گیرند و این آزمایش‌ها حداقل باید سالی یک بار تجدید شود و مدارک مربوط در پرونده استخدامی آنان ضبط شود.
3- انجام کارهای خطرناک، سخت و زیان‌آور و نیز حمل بار بیش‌ازحد مجاز با دست و بدون استفاده از وسایل مکانیکی، برای کارگران زن ممنوع است. ضمن اینکه در مواردی که به تشخیص پزشک سازمان تامین اجتماعی، نوع کار برای کارگر باردار خطرناک یا سخت تشخیص داده شود، کارفرما باید تا پایان دوره بارداری وی، بدون کسر حق‌السعی، کار مناسب‌تر و سبک‌تری به او ارجاع دهد.
4- افرادی که حداقل 20 سال متوالی و 25 سال متناوب در کارهای سخت و زیان‌آور (مخل سلامتی) اشتغال داشته و در هر مورد حق‌بیمه مدت مذکور را به سازمان پرداخته باشند، می‌توانند تقاضای مستمری بازنشستگی کنند. هر سال سابقه پرداخت حق‌بیمه در کارهای سخت و زیان‌آور 5/1 سال محاسبه می‌شود.
برای بازنشستگی بر اساس این قانون شرط سنی وجود ندارد. از تاریخ تصویب این قانون برای مشمولان این تبصره 4 درصد به نرخ حق‌بیمه در قانون تامین اجتماعی افزوده خواهد شد که آن هم در صورت تقاضای مشمولان قانون به طور یکجا یا به طور اقساطی به وسیله کارفرمایان پرداخت خواهد شد.
وظایف کارفرمایان در قبال مشاغل سخت و زیان‌آور
1-تمامی کارفرمایان مکلف‌اند قبل از ارجاع کارهای سخت و زیان‌آور به کارگران جدیدالاستخدام و یا کارگرانی که می‌خواهند جدیدا به این گونه کارها گمارده شوند ترتیب انجام معاینات پزشکی آنان را از لحاظ قابلیت و استعداد جسمانی متناسب با نوع کارهای موجوع بدهند.
2-کارفرمایان کارگاه‌های مشمول قانون تامین اجتماعی مکلف‌اند قبل از ارجاع کارهای سخت و زیان‌آور به بیمه‌شدگان، ضمن انجام معاینات پزشکی آنان از لحاظ قابلیت و استعداد جسمانی متناسب با نوع کارهای رجوع داده‌شده (موضوع ماده 90 قانون تامین اجتماعی)، نسبت به انجام معاینات دوره‌ای آنان که حداقل در هر سال نباید کمتر از یک‌بار باشد، به منظور آگاهی از روند سلامتی و تشخیص به‌هنگام بیماری و پیشگیری از فرسایش جسمی و روحی اقدام کنند.
3- انجام خدمات بهداشتی مربوط به محیط کار به عهده کارفرمایان است. بیمه‌شدگانی که در محیط کار با مواد زیان‌آور از قبیل گازهای سمی، اشعه و... تماس داشته باشند باید حداقل سالی یک‌بار از طرف سازمان معاینه پزشکی شوند.
4-کارفرمایان مکلف‌اند شاغلین در کارهای سخت و زیان‌آور را حداقل سالی یک‌بار به منظور آگاهی از روند سلامتی و تشخیص به‌هنگام بیماری و پیشگیری از فرسایش جسمی و روحی آنان توسط مراکز بهداشتی و درمانی مورد معاینه قرار دهند و نتیجه را در پرونده‌های مربوط ضبط و یک نسخه از آن را به سازمان تامین اجتماعی ارائه کنند.
5 - افراد شاغل در کارگاه‌ها باید قابلیت و استعداد جسمانی متناسب با کارهای مرجوع را داشته باشند. بدین منظور کارفرمایان مکلف‌اند قبل از به کار گماردن آن‌ها ترتیب معاینه پزشکی آن‌ها را بدهند (ماده 90 قانون تامین اجتماعی).
بنابر موارد فوق، چنانچه پس از استخدام و به‌کارگیری کارگران معلوم شود که نامبردگان در حین استخدام قابلیت و استعداد کار مرجوع را نداشته‌اند و کارفرما در معاینه پزشکی آن‌ها تعلل کرده است و درنتیجه بیمه‌شده دچار حادثه شده و یا بیماری‌اش شدت یافته، سازمان تامین اجتماعی مقررات تعهدات خود را در چارچوب قانون درباره بیمه‌شده اجرا می‌کند و هزینه‌های مربوط را از کارفرما مطالبه و وصول خواهد کرد.
آیا شغل خبرنگاری در تمامی مطبوعات و روزنامه‌ها سخت و زیان‌آور است؟
درخصوص شغل خبرنگاری که به دلیل فعالیت‌های فکری، نوشتاری و ماهیت سخت آن که آمیخته به فشارهای روحی و روانی است، این شغل سخت و زیان‌آور محسوب می‌شود و همه خبرنگاران و کارشناسان حوزه خبر، ویراستاری، نگارش گزارش‌ها و گفت‌وگوهای خبری، مسئولین سرویس‌ها، سردبیر و تمامی عوامل رسانه‌ها که در امور خبرنگاری و روزنامه‌نگاری مشغول به فعالیت هستند با توجه به ماهیت کار و تایید کمیته سخت و زیان‌آور استانی می‌توانند از قانون سخت و زیان‌آور بهره‌مند شوند.
در صورت اختلاف بین گزارش بازرسان و کمیته استانی در مورد تشخیص کارهای سخت و زیان‌آور،نظر و تشخیص کمیته استانی با اکثریت آرای حاضرین در جلسه ملاک عمل خواهد بود.
کارگرانی که در کارهای سخت و زیان‌آور سابقه دارند پس از ارائه درخواست بازنشستگی، تا زمانی که از طریق شعبه تامین اجتماعی کتبا به آنان اعلام و ابلاغ شود نباید کار خود را ترک کنند.
