در این میان نیروهای مسلح نیز به دلیل آن‌که انتظار جنگ را نداشتند، از آمادگی چندانی برای رویارویی در یک نبرد بزرگ برخوردار نبودند. به همین دلایل، نظامیان عراق در ماه‌های اول پس از شروع حمله، موفق شدند چند شهر مرزی را در غرب و جنوب ایران تصرف کنند.
چراکه نیروهای عراق با آمادگی قبلی و زمینه‌سازی مناسب، حمله به مرزهای ایران را در طول نوار مرزی از آبادان تا قصرشیرین آغاز کردند. هم‌زمان با این حمله، هواپیماهای دشمن بسیاری از مراکز نظامی و استراتژیک و فرودگاه‌های ایران و نیز 19 شهر را مورد بمباران قرار دادند.
حتی جمهوری اسلامی ایران در طول یک سال و چند ماه قبل از وقوع جنگ تحمیلی، با فشارهای برون‌مرزی متعددی همچون جنگ تبلیغاتی، سیاسی روانی؛ محاصره اقتصادی؛ بلوکه کردن دارایی‌های ایران؛ تهدیدات نظامی (مداخله نظامی در طبس و ...)؛ تحریف ماهیت انقلاب اسلامی در عرصه بین‌المللی؛ دامن زدن به تروریسم و ناامنی داخلی و حمایت از آن روبرو شد.
درواقع هدف از این اعمال، بدبین ساختن افکار عمومی جهان نسبت به انقلاب اسلامی، جلوگیری از شناسایی سیاسی جمهوری اسلامی و فراهم ساختن زمینه‌های جنگ علیه ایران بود؛ هدف این بود که هرگونه برخورد با ایران، در عرصه بین‌المللی، اقدامی در جهت بازگرداندن ثبات و آرامش به منطقه و مطابق خواست جامعه جهانی جلوه کرده و توجیه‌پذیر باشد. هدف این بود که نگذارند نهضت امام خمینی (ره) به عامل تأثیرگذار در تعیین نظم استراتژیک جهان تبدیل شود.
از این رو، ابعاد جنگ فقط در مرزها و یا در داخل شهرها به صورت ترورهای روزمره خلاصه نمی‌شد، بلکه خانه‌های مسکونی مردم و مدارس کودکان بی‌دفاع در بسیاری از شهرهای ایران آماج حملات موشکی عراقی ها بود و هزاران نفر از تلفات مردمی جنگ ناشی از همین‌گونه حملات بود.
امام خمینی رحمةالله‌علیه در پیامی علاوه بر محکوم کردن این اقدام دولت صدام حسین، تأکید کردند: «هر وقتی که مقتضی بشود، من پیامی به ملت خواهم داد و به صدام حسین و امثال او ثابت خواهم کرد که این‌ها، این اذناب امریکا قابل‌ذکر نیستند... مصمم بر این هستیم که اگر عراق حد خودش را نداند و تجاوز را تکرار بکند، ما دستور بدهیم و ملت ما بسیج بشوند و آن‌وقت برای ملت عراق معلوم باشد که ما با آن‌ها هیچ کار نداریم؛ بلکه این صدام حسین است که به واسطه تحریک امریکا به ما تجاوز کرده است و ما اگر جوابی به او بدهیم، هرگز به ملت عراق که برادر ما هستند مربوط نیست.»
گفتنی است که در این جنگ 8 ساله و بر اساس آمارهای بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، 5 میلیون ایرانی در آن شرکت داشتند، 190 هزار نفر شهید شدند و 672 هزار نفر نیز مجروح در پی داشت. 42 هزار نفر از رزمندگان ایرانی به اسارت نیروهای عراقی درآمدند، 217 هزار نیروی ارتش، 2 میلیون و 130 هزار نیروی بسیجی و 200 هزار نیروی سپاه پاسداران، شهربانی و ژاندارمری، رزمندگان ایرانی را تشکیل می‌دادند.
همچنین در دفاع مقدس 8 ساله، 48 هزار ارتشی، 85 هزار بسیجی، بیش از 33 هزار دانش‌آموز، بیش از 3500 دانشجو، 3317 روحانی، 88 مسیحی، 18 کلیمی و 9 زرتشتی به شهادت رسیدند. 2 هزار نفر غیرایرانی هم در کنار رزمندگان ایران به دفاع از خاک جمهوری اسلامی پرداختند. هزینه جنگ برای ایران 627 میلیارد دلار و هزینه بازسازی پس از جنگ 644 میلیارد دلار برآورد شده است.
ناگفته نماند که در جریان جنگ 8 ساله بین ایران و عراق، بیش از 30 کشور جهان انواع کمک‌های مالی، نظامی و تجاری به سوی دولت عراق گسیل کردند؛ کشورهایی مانند ایالات‌متحده امریکا، اتحاد جماهیر شوروی، عربستان سعودی، مصر، اردن، کویت، فرانسه، آلمان، لهستان، سنگاپور، ایتالیا، افریقای جنوبی، سوئد، رومانی، یوگسلاوی، برزیل، چین و جمهوری چک.
این درحالی است که ایران تنها از حمایت چند کشور محدود چون سوریه و هند برخوردار بود...
اما آنچه که آمریکا در جنگ عراق با ایران از خود نشان داد، عملاً حمایت تمام‌قد از دولت عراق در برابر ایران بود. امریکا در نوامبر 1983 در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که دولت امریکا هر آنچه لازم و از نظر قانون موجه است را انجام می‌دهد تا عراق در جنگ با ایران مغلوب نشود. به نوشته وبسایت نشریه فارین پالیسی، امریکا پس از پیش‌بینی پیروزی‌های استراتژیک ایران در جبهه‌ها و برای جلوگیری از پیروزی ایران، سلاح‌های شیمیایی در اختیار عراق گذاشت.
بنابراین عراق با روحیه تازه‌ای که از حمایت مؤثر آمریکا و نیز پیروزی فاو به دست آورده بود، حمله با سلاح‌های شیمیایی را ادامه داد و توانست کلیه اراضی تصرف شده را از ایران پس بگیرد.
در 25 اسفند 1366، صدام و رهبران بعثی عراق شهر کردنشین حلبچه و روستاهای اطراف آن را، به دلیل همکاری نیروهای کرد با قوای ایران، بمباران شیمیایی کردند. در این فاجعه 5 هزار غیرنظامی قربانی شدند.
عراق با وجود شواهد مسلّم و انکارناپذیر، به‌کار بردن مواد شیمیایی را انکار کرد، اما در پی ارائه مدارک موثق از سوی ایران و بررسی کارشناسان اعزامی از سوی سازمان ملل، شورای امنیت برای اولین‌‌بار در 9 اردیبهشت 1367 قطعنامه 612 را به اتفاق آرا تصویب کرد. این قطعنامه، ضمن محکوم کردن شدید به کار بردن سلاح‌های شیمیایی، هر 2 طرف را از استفاده این سلاح‌ها منع کرد.
نقطه اوج تلاش‌های خصمانه آمریکا برضد ایران، حمله موشکی ناو آمریکایی مستقر در خلیج‌فارس، به نام وینسنس، به هواپیمای مسافربری ایرباس ایران در 12 تیر 1367 بود؛ در این حمله، همه 290 سرنشین هواپیما کشته شدند.
به هر تقدیر، تجاوز عراق به ایران که در سپتامبر 1980، آغاز شد و به مدت 8 سال ادامه یافت، طولانی‌ترین و بی‌سابقه‌ترین جنگ متعارف قرن حاضر به شمار می‌رود، چراکه جنگ جهانی اول و دوم مدتی کمتر از هشت سال ادامه یافتند و جنگ‌های دیگر، مانند جنگ ویتنام شمالی و جنوبی نیز به عنوان یک جنگ متعارف همانند جنگ ایران و عراق شناخته نشده است.
اما تاریخ از هشت سال جنگ برای ایران، شرف و آزادگی و مقاومت و ایمان به خدا را در صفحات خود ثبت کرد، اما از متجاوز و متحدان او که طی هشت سال او را یاری و تشویق کردند، جز به زشتی یاد نخواهد کرد.
