آیا خمودگی بورس، سنگین تر از توان بسته ضدرکود است؟

به گزارش بسیج، شاخص کل بورس و اوراق بهادار یک روز پس از اعلام جزییات بسته ی ضدرکود با رشد بیش از 300 واحدی از مرز 63 هزار واحد گذشت. هر چند این افزایش چندصد واحدی امیدهایی را برای خروج بورس از رکود پس از اجرایی شدن این بسته پدید آورد اما در ادامه این امیدها کمرنگ شد. با این حال، کارشناسان از چشم اندازی روشن در این زمینه سخن می گویند.

انتظار می رفت حرکت شاخص کل بازار سرمایه پس از برجام سیری صعودی یابد اما نه برجام و نه حتی بسته ی ضدرکود نتوانست، فضای بازار بورس را مثبت کند. البته عده یی از کارشناسان باور دارند که آثار این بسته ی ضدرکود در بازار سرمایه در کوتاه مدت نمایان نمی شود. رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در این زمینه اعلام کرد: بسته ی سیاستی رونق اقتصادی دولت می تواند ابتدا به بهبود وضعیت کالاهای بادوام در بازار سرمایه منجر شود اما برخی بخش ها نیز نیاز به تزریق منابع دارد. به دلیل مزمن شدن رکود در بازار سرمایه که ما بیش از 20 ماه شاهد آن بوده ایم سرمایه گذاران محتاط شده اند.
شاخص کل بازار سرمایه هر چند در میانه های آخرین سال دولت دهم به صورت مصنوعی و دستکاری شده به عدد رویایی 90 هزار رسیده بود اما در دولت یازدهم با سیاست تخلیه ی حباب و کاهش نرخ های رانتی، بورس جراحی شد و شاخص کل به سرازیری افتاد. جراحی بورس و واقعی شدن فضای بازار در شرایطی رخ داد که اقتصاد کلان کشور در رکود قرار داشت. بنابراین رکود اقتصادی و بحران های ناشی از سیاستگذاری های غلط در دولت قبل، در اقتصاد بازارهای نوین و سنتی منجر به ادامه ی ریزش شاخص شد؛ افتی که با محرک های اقتصادی و سیاسی هم بالا نیامد.
اکنون بسیاری از کارشناسان می گویند در ابتدا باید مشکلات بازار را شناسایی کرد و نباید تنها به تزریق نقدینگی ها اکتفا کرد. «حسین عبده تبریزی» کارشناس ارشد بازار سرمایه معتقد است در حال حاضر چهار عامل مانع رشد شاخص بازار سرمایه است که با رفع این موانع، مسیر رشد هموار خواهد شد.

**چهار راهکار برای چهار مشکل بورسی
پس از افت و خیزهای بازار سرمایه و واکنش به رخداد سیاسی مهمی چون انتخابات ریاست جمهوری دولت یازدهم، اولین واکنش بازار به یک رویداد اقتصادی، بودجه ریزی سال 1393 بود؛ قانونی که طبق آن نرخ خوراک پتروشیمی ها افزایش یافت و سهام پتروشیمی ها در بازار ریزش کرد. پس از واکنش پتروشیمی ها و سقوط شاخص دماسنج اقتصادی کشور، هر چند اعلام توافق اولیه در جریان مذاکرات هسته یی، واکنش مثبت بازار سرمایه به این رویداد سیاسی را سبب شد اما رکود اقتصادی غالب آمد و بازار در شرایط رکود واکنش های خفیفی به بسته های حمایتی و رویدادهای سیاسی نشان داد. حال کارشناسان بر این باورند که خروج رکود از بازار به برنامه های جدی و ریشه یابی مشکلات بازار سرمایه نیاز دارد و با مسکن های موقتی نمی توان شاخص را بالا برد.
عبده تبریزی، اقتصاددان و کارشناس بازار سرمایه در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا در زمینه ی دلایل خروج سرمایه از بورس و علت های نابسامانی دماسنج اقتصادی کشورمان تصریح کرد با توجه به برنامه ها و اقدام های دولت وضعیت و حال و هوای بازار سرمایه بهتر خواهد شد.
وی با بیان اینکه چهار مانع بر سر راه رشد بازار سرمایه وجود دارد گفت: بورس هم مانند سایر بخش های اقتصاد دچار رکود است و این رکود تنها محدود به بورس نمی شود و در بخش مسکن و شرکت های خارج از بورس، در شهرهای صنعتی هم همین مشکل دیده می شود. بخشی از این جریان رکود به کل وضعیت اقتصادی کشور مربوط است و معتقدم وضعیت امروز بورس هم نتیجه ی مشکلات در چهار حوزه است و این شرایط آشفته ی بازار سرمایه چهار دلیل عمده دارد. دلایل اول و دوم کمتر به وضعیت کنونی بورس دامن زده اما دلایل سوم و چهارم وضعیت بورس را حادتر کرده است.
این کارشناس اقتصادی و مشاور وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: اولین دلیل اینکه یک جریان سفته بازی در دولت قبلی در کشور ایجاد شده بود که در بازار سرمایه باعث ایجاد حباب قیمت شد. البته این جریان در بخش مسکن خودش را بسیار بدتر نشان داد و سفته بازی همینطور ادامه داشت تا اینکه در طول یک سال گذشته از این حیث بازار آرامشی پیدا کرد. معتقدم این حد از آرامش برای همه ی بخش ها مثبت است و به عبارت دیگر حذف تقاضاهای سفته بازانه از بازار یا محدود شدن تقاضاهای سفته بازانه تاثیر مثبت روی بازارها می گذارد. بنابراین اولین مشکل بازار سرمایه و بورس، معامله های سفته بازانه است که این عامل خوشبختانه رو به کاهش است.
عبده تبریزی گفت: موضوع دوم و تاثیرگذار در بازار بورس قیمت نهاده ها است. به هر حال وزیران دولت اعتقاد داشتند که قیمت برخی از نهاده ها قیمت های رانتی است و قیمت ها را در بخش هایی چون خوراک پتروشیمی و نرخ بهره های مالکانه افزایش دادند که این موضوع هم تاثیرگذار بوده است. معتقدم این 2 موضوع تنها به اندازه ی 10 درصد در وضعیت امروز بورس تاثیرگذار بوده است و 2 دلیل دیگر با درجه ی بالاتری از اثرگذاری، آسیب های بیشتری به بازار سرمایه زند که این 2 دلیل عبارت است از مساله ی نقدینگی و نرخ سود بانکی. موضوع و علت سومی که به وضعیت حال حاضر بازار سرمایه دامن زده است و نسبت به 2 دلیل اول به مراتب تاثیر گذارتر بوده مساله ی نقدینگی است. یه هر حال صندوق های بازنشستگی برای 20 سال گذشته عرضه کننده ی نقدینگی به بازار بودند و تمام این صندوق ها منابع اضافه داشتند. البته وضعیت نقدینگی هم در کل اقتصاد بسیار بد است و هم اینکه وضع نقدینگی آنهایی که در بازار سرمایه خریدار بودند، بد است.
وی با بیان اینکه خریداران در حال حاضر تبدیل به عناصر فروشنده شده اند، ادامه داد: جریان نقدینگی ورودی و خروجی صندوق های بازنشستگی منفی شده و هنوز هم هیچ کس و عاملی جایگزین آنها نشده است. البته شاید خارجی ها بتوانند جایگزین صندوق های بازنشستگی شوند اما به هر حال عامل سوم عامل بزرگی است که باعث این وضعیت در بازار سرمایه شده و این ها عرضه کننده ی نقدینگی در بازار داخل ما نیستند و معتقدم این به تنهایی یک عامل و علت تاثیر گذار و عمده در وضعیت آشفته ی بورس است.
این کارشناس ارشد بازار سرمایه گفت: عامل چهارم به وضعیت بانک ها برمی گردد. از آنجایی که وضع بانک ها از نظر مالی و نقدینگی مناسب نیست و در حال حاضر ضعیف است، بانک ها برای جذب پول با یکدیگر رقابت می کنند و نرخ سود را به 25 تا 27 درصد رسانده اند. کسانی که 10 یا 50 میلیون در بانک ها سپرده گذاری می کردند با توجه به مزیت استفاده از سود بانکی با نرخ های بالا سپرده های خود را افزایش داده اند و نرخ سود بانکی حتی به 28 درصد هم رسیده است. نکته ی مهم این است که سپرده گذاران از مشتریان بازار سرمایه و بورس بودند اما وقتی دیدند که بانکی به مشتریان و سپرده گذاران خود حتی 28 درصد هم سود می دهند در حالی که در هیچ یک از بخش های اقتصادی و بازارها توان ارایه ی سود 25 تا 28 درصد وجود ندارد، افراد از سرمایه گذاری در بازار سرمایه به سمت سپرده گذاری در بانک ها رفتند.
عبده تبریزی در راستای طرح راهکاری برای خروج از رکود تاکید کرد: تا زمانی که بانک ها با چنین نرخ ها و اعداد و ارقامی به سپرده گذاران سود دهند که البته در توانشان هم نیست و در توان اقتصاد هم نیست مشکل بازار سرمایه ادامه خواهد داشت. تا زمانی که بانک ها بخواهند سود 30 درصدی به سرمایه داران بدهند و نرخ سود سپرده ها متناسب با تورم 11 درصد ماه پیش کاهش نیابد نمی توان انتظار تغییر خاصی در بازار سرمایه را داشت.
وی ادامه داد: با توجه به اقداماتی که دولت برای ساماندهی بازار سرمایه و بورس در نظر گرفته است، فکر می کنم وضعیت سهامداران و بازار سرمایه بهتر می شود اما دولت هر چه زودتر باید برای بررسی چهار عامل ذکر شده که منجر به نابسامانی بورس شده اقدام و راهکارهایی را در نظر بگیرد. همانطور که گفته شد چهار عامل سفته بازی، افزایش نرخ نهاده ها، مساله ی نقدینگی و نرخ بالای سود سپرده گذاری در بانک ها باعث آشفتگی، نوسانان و افت شاخص بورس شده که به طور قطع برای رفع هریک از این عوامل و علت ها راهکارهایی وجود دارد.

***بازار سرمایه، علت یا معلول رکود اقتصادی؟
در حالی که صاحبان سرمایه نگران شرایط کنونی بازار هستند و شاهد خروج سرمایه ها از بورس هستیم، کارشناسان این امیدواری را بیان می دارند که بازار در شرایط طبیعی قرار دارد و این افت ارزش سهام متاثر از رکود موجود در اقتصاد کلان است. از این رو با ادامه ی حمایت های دولت، رفع تحریم ها و ایجاد تحریک در تقاضا و همچنین افزایش معامله ها البته نه از نوع سفته بازانه، شاخص کل صعودی خواهد شد. البته خیز ورود به دوره ی رشد با توجه به سنگینی رکود دوساله نیاز به زمان خواهد داشت و محتاطانه تر خواهد بود اما این صعود واقعی و متناسب با اقتصاد کشور است.
در این پیوند، «کامران ندری» کارشناس اقتصادی در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا با تاکید بر اینکه بازار سرمایه در دولت یازدهم یک رفتار منطقی از خود نشان می دهد گفت: در دولت گذشته وقتی با افت تولید مواجه بودیم، شاخص بازار سرمایه رشد را نشان می داد که این واکنش معقول و منطقی نبود.
وی با بیان اینکه بازار سرمایه معلول است و علت نیست، ادامه داد: هر چند که ریزش شاخص علامت خوبی نیست اما اینکه بورس رفتاری متناسب با اقتصاد کشور از خود نشان می دهد، رفتار منطقی و خوبی است و برای اینکه بازار سرمایه رفتار منطقی داشته باشد و رشد را نشان دهد، باید اتفاق مثبت هم در اقتصاد روی دهد. از آنجایی افزایش نرخ رشد اقتصادی نسبت به سال قبل کند شده است، طبیعی است که بازار سرمایه هم به این رویداد اقتصادی با کاهش شاخص واکنش نشان دهد.
این کارشناس اقتصادی با بیان ناکارآمدی راهکارهایی نظیر معامله های صوری برای افزایش شاخص کل ادامه داد: هیچ کس معتقد نیست با معاملات صوری و غیر واقعی و سفته بازانه شاخص را بالا ببریم چرا که آسیب های آن به مراتب بیشتر است و زمانی واکنش بازار سرمایه مثبت خواهد شد که بتوانیم رشد اقتصادی را افزایش دهیم و اقتصاد را تحریک کنیم .
در مجموع باید گفت هر چند واکنش مثبت بازار سرمایه به بسته ی ضدرکود خفیف بود اما کارشناسان معتقدند هنوز قضاوت برای ارزیابی واکنش بازار سرمایه به بسته ی ضدرکود دولت زود است چرا که هنوز تمام موارد و بندهای این بسته اجرایی نشده است و دولت برنامه های دیگر برای ورود به فاز رونق در نظر گرفته است که کاهش نرخ سود بانکی به 18 درصد از جمله برنامه های ضدرکود دولت است. به باور کارشناسان کاهش نرخ سود بانکی سرمایه های حبس شده در سپرده ها را آزاد و به سمت بازارهای مختلف از جمله بازار سرمایه سرازیر خواهد کرد. بنابراین احتمال صعودی شدن مسیر حرکت شاخص کل و بهبود شرایط بازار سرمایه تا پایان سال بسیار قوی است.
منبع: اتحادیه طلا و جواهر