نشست «آسیب شناسی مناطق آزاد تجاری-صنعتی»

در این نشست اساتید آقایان دکتر پاسیانی عضو انجمن علمی اقتصاد اسلامی ایران، حجت الاسلام دکتر مصباحی مقدم نماینده محترم مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون برنامه و بودجه، دکتر خلیلی نماینده محترم شورای عالی مناطق ازاد ویژه اقتصادی کارشناس مجری جناب آقای فضلی حضور داشتند.

اهم نکات مطرح شده در این نشست به شرح زیر است:.

اقای فضلی (کارشناس مجری) – نکات مقدماتی:

از دهه ۱۹۶۰ بسیاری از کشورهای رو به توسعه راهبردهای برون گرا (صادرات گرا) ارائه شده توسط سازمان های بین المللی را جهت توسعه  خود انتخاب نموده اند. یکی از اولین راهکارها ایجاد مناطق آزاد بوده است. جمهوری اسلامی ایران نیز ابتدا در برنامه اول توسعه جواز ایجاد سه منطقه آزاد ( مناطق پردازش صادرات)  را اعطا کرد و پس از آن در قانون چگونگی اداره مناطق آزاد، قشم، کیش، چابهار بدین عنوان معرفی شدند.

ما در این نشست، قصد اسیب شناسی قوانین و رویه های اجرایی مربوط به مناطق ازاد را داریم که بدین شرح است:

«ایرادات وارد به مناطق ازاد»

• ساختار حقوقی قانونی سیاسی و بستبردهای جغرافیایی جهت ارتباط مناطق ازاد با داخل کشور وجود ندارد
• تعارض میان قوانین کلی مربوط به سرزمین اصلی مانند قوانین مالیاتی، گمرکی، بورس و … با قانون و مقررات مربوط به مناطق ازاد
• هدف مناطق آزاد پردازش صادرات بوده که محقق شده است و سکوی واردات گشت.
• معافیت های مربوط به مالیات و حقوق ورودی به عنوان مشوق مناطق ازاد، بستری بوده که موجب گسترش واردات و قاچاق شده است.
• عدم رعایت مقررات پولی و بانکی مناطق آزاد و گشایش های ارزی بی‌رویه منطقه با خارج از کشور و داخل کشور بر خلاف تبصره ماده ۱۰آیین نامه اجرایی عملیات پولی و بانکی در مناطق آزاد

نکات ابراز شده توسط اساتید حاضر در جلسه:

دکتر خلیلی

• مناطق ازاد ما از سال ۱۳۶۸ که بتصویب رسید تا کنون فراز و نشیب های زیادی داشته است
• مناطق ازاد پتاسیل بسیار زیادی جهت اقتصاد پویا است
• ما می توانیم خطرهای اقتصادی بین المللی را در این مناظق امتحان نماییم و نباید نگاه سیاسی به مناطق ازاد داشت و صرفا ایراد گرفت ما باید ببینیم چه چیزهایی به مناطق ازاد داده ایم
• در بیش از سه هزار منظقه ازاد دنیا، ایجاد زیر ساخت با دولت هاست که مقدمات اشتغال و جذب سرمایه را فراهم نمایند
• مسئول نظارت بر خروج کالا از منطقه، گمرک است.
• وقتی منطقه ازاد ردیف بودجه ندارد به صورت یک اداره مرکزی در می اید. ایراد عدم جذب سرمایه درست است لیکن ایا ما زیر ساخت لازم را برای جذب سرمایه ایجاد نموده ایم.
• ماده اول قانون چگونگی اداره مناطق ازاد، تکالیف کلی و متنوعی بر عهده مناطق ازاد گذاشته است ولی بستر لازم دیده نشده است.
• دیده می‌شود بسیاری از نمایندگان به دنبال ایجاد مناظق آزاد هستند تا کسب اعتباری برای ایشان و ورود به دوره بعدی مجلس باشد درصورتی که زیرساخت های لازم جهت ایجاد وجود ندارد.

دکتر مصباحی مقدم

• عنوان نشست اسیب شناسی است که می تواند قانونی باشد یا عملکردی. حال نباید این دو را باهم خلط نماییم.
• اهداف راه اندازی مناطق ازاد عالی است و بطور عمده هدفگیری شده است ایجاد این مناطق همراه با بسترسازی و آبادانی بوده است و هم‌اکنون ما مناطقیم داریم که محروم بوده اند و الان به ابادانی رسیده است مانند قشم
• جهت جذب جمعیت ایجاد بشود شبیه انچه که در جنوب خلیج فارس اتفاق افتاده است.
• کلی بودن اهداف قانون فی نفسه ایرادی ندارد و باید در باب چگونگی اداره دقیق تر باشیم و همین جا باید میان قانون و عملکرد تفاوت ها قائل شد.
• نمایندگان در تدوین لایحه به دولت اعتماد می کنند و لایحه ای که از بدنه کارشناسی ان است را می‌پذیرند. اگر قانون اشکال دارد ایراد به تدوین کننده است نه تصویب کنند
• تقریبا محال است مجلس قانون را اصلاح کند چرا که عمدتا ورود نمی کنند تا زمانی که لایحه ای بیاید چراکه عمدتا به طرح رای داده نمی شود به دلیل آن‌که دولت ادعا می‌کند که از پختگی و کارشناسی برخودار نیست.
• نمایندگان مجلس(عمدتا شهرهای غیرکلان) جهت ایجاد مناطق ازاد، تلاش بسیاری می‌کنند لیکن در نهایت دولت باید نظر بدهد و باید پرسید چرا دولت درنهایت چیشنهاد تصویب می دهد.
• تعداد این مناطق باید محدود باشد.
• چند نکته اضافه کنم ارزش زمین در مناطق ازاد به شدت بالا رفته و ساخت و ساز زیادی صورت گرفته که رشد جهشی داشته ایجاد اشتغال شده تجارت از نوع واردات گسترش یافته ولی از سرمایه گذاری وصنعت خبری نیست
• درخصوص ایراد مطرح شده در باب عدم اخذ حقوق گمرکی باید بگویم اگر منطقه آزاد درست شکل بگیرد لازمه اش عدم دریافت مالیات است.
• باید برای خروج کالا از منطقه ازاد باید به شدت سخت گرفته شود
• دولت باید برای ایجاد مناطق ازاد زیر ساخت ها را فراهم می کرد.

دکتر پاسبانی

• سخن در این است که چرا مناطق ازاد تولید لازم را فراهم نکرده است لازمش این که است به صورت پیشبینی باید اسیب شناسی مناطق ازاد را در انجام داد
• اجماع بر آن است که هنجار اقتصادی فعالان ایران بر واسطه گری و دلالی است و نمی‌توان با تدوین قانون آنان را در امر تولید مجاب نمود.
• ما وقتی قانون را ملاحظه می کنیم اهداف زیادی را میبینیم به نظر من باید بر خلاف نظر اقای خلیلی باید یک اصلاح اساسی انجام بدهیم و باید در باب اهداف مناطق بازنگری اساسی انجام بدهیم
• مثلا اقتضا منطقه ای که می خواهد صادر کننده باشد با منطقه ای که می خواهد توسعه اقتصادی داشته باشد متفاوت باشد خوب است از تجربیات دیگران استفاده بشود لیکن اگر قانون برگرفته از فرهنگ کشوری نباشد امکان دارد جوابگو نباشد که به نظر می رسد ما در باب قانون مناطق ازاد به اقتضائات داخلی خیلی توجهی نکرده ایم.
• به نظر می رسد انتخاب های ما انتخاب کارشناسانه ای نبوده است.
• ابتدا باید زیر بنای اقتصادی و محیطی ایجا کرد و بعد سراغ ایجاد مناطق آزاد رفت.

دکتر خلیلی

• ساده سازی قوانین در مناطق ازاد چراکه ما تورم قوانین داریم
• عدم استقلال بورس مناطق ازاد از داخل ایراد دیگری است
• در موارد زیادی مناطق ازاد درگیر طرح های غیر کارشناسی از حیث محلی و منطقه‌ای است
• در موافقت نامه های بین المللی، کمتر نامی از مناطق ازاد وجود دارد
• باید یک راهبرد جامع برای تشویق صادرات نوشت
• تخصیص مالی، بانکی و بیمه ای برای تشویق بخش خصوصی لازم است
• در شکل گیری بانکها در مناطق ازاد با نگاه بوروکراتیک غیرمنعطف روبرو هستیم
• مقررات مربوط به بهبود تجارت بین الملل در منطقه نداریم

دکتر مصباحی مقدم

• دولت باید سایه خود را از منطقه ازاد بردارد و مدیریت مستقل بدهد
• تحریم بر مناطق ازاد اثرگذار بوده و این خود به عنوان مانعی است و احتمال می دهیم اگر محدودیت ها بردا شته شود تا حدودی اوضاع بهتر شود
• بایدقوانین مربوطه مورد بازنگری قرار بگیرد از جمله تسهیل قوانین

دکتر پاسبانی

• در اصلاح وضعیت مناطق آزاد باسیتی در حوزه قانون و اجرا اقدامات بازنگرانه‌ای صورت پذیرد.
• وضعیت خدماتی چابهار در حوزه راه برق و … در قیاس با سایر مناطق ازاد دنیا بسیار بد می‌باشد.
• معرفی قوانین مناطق ازاد بر دوش شورای عالی مناطق ازاد می‌باشد
• در حوزه‌های مختلف اقتصادی باید گسترش شفافیت صورت گیرد.
• قرار بود wto  تمرین برای ملحق شدن به بازار جهانی باشد وقتی الان وضعیت ما در مناطق ازاد این‌گونه است چه میتوان کرد و توصیه های هیجانی در این رابطه سبب نابودی تولید میشود
• تصمیم ایجاد مناطق آزاد باید مبتنی بر عقلانیت فنی و اخلاقی باشد نه سیاسی.