به گزارش خبرگزاری بسیج، عدم‌توسعه صنایع تبدیلی در روستاها باعث محروم شدن آنها از سود قابل توجهی شده و زمینه را برای خالی شدن بیش از گذشته روستاها و گسترش پدیده پرهزینه مهاجرت فراهم کرده است، عاملی که می‌تواند آسیب پذیری محصولات کشاورزی را کاهش دهد و ارزش افزوده آنها را زیاد کند و بهره‌وری از منابع را افزایش دهد؛ همچنین سدی باشد برای خالی شدن روستاها که تاکنون 30هزار روستا خالی از سکنه شده است.

ضایعات محصولات کشاورزی به‌دلیل کافی نبودن تجهیزات مورد نیاز برای برداشت انواع محصولات زراعی و باغی و نبود صنایع بسته‌بندی، تبدیلی و تکمیلی در جوار مراکز تولید، موجب شده است که در برخی محصولات حاصل دسترنج تولید‌کنندگان به هدر رفته و حتی در برخی موارد در محصولاتی که بازار مصرف داخلی به‌شدت نیازمند این محصولات است نابسامانی عرضه و ضایعات، مانعی در جهت تأمین این نیاز بوده است.

در اقتصاد کشاورزی امروزی صنایع تبدیلی عامل مهمی در فرآوری محصولات کشاورزی می‌باشد؛ لذا از یک سو ارزش افزوده محصولات اولیه بخش را ارتقا می‌دهد و از سوی دیگر محصولات ارایه شده به بازار با استفاده از تکنولوژی مدرن در اختیار مصرف کننده قرار می‌گیرد.

مقام معظم رهبری در دیدار با رییس جمهور و اعضای دولت، در تاریخ 5 شهریور سال 1393 بر توجه ویژه دولت به بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی در روستاها اشاره کردند. توجه ویژه به بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی در روستاها، توصیه یازدهم حضرت آیت اﷲ خامنه‌ای به دولت بود. ایشان تأکید کردند صنایع بخش کشاورزی، یکی از بخشهای راهبردی است که در همه کشورها به آن کمک ویژه می‌شود و دولت باید به بخش کشاورزی مساعدت ویژه‌ای داشته باشد. رهبر انقلاب اسلامی همچنین خاطرنشان کردند راه توسعه روستاها، ایجاد صنایع تبدیلی در روستاها است.

به‌خلاف صحبت‌هایی که برای توسعه صنایع تبدیلی در کشور می‌شود، در مقام عمل شاهد رشد صنایع تبدیلی نیستیم. این موضوع باعث می‌شود که ضرر و زیان‌های جبران‌ناپذیری به بخش تولید محصولات کشاورزی وارد شود، چراکه به‌دلیل فراوانی تولیدات کشاورزی و عرضه بیش از تقاضا در 4 فصل سال امکان ضایعات در محصولات کشاورزی بسیار زیاد است، به‌عبارتی هم مدیریت تولید ناصحیح است و هم به‌دلیل نبود صنایع تبدیلی تولیدکنندگان ضرر می‌کنند یا اینکه مجبور می‌شوند محصولات خود را به‌قیمت پایین‌تر عرضه کنند که در نهایت به کاهش انگیزه تولیدکنندگان منجر می‌شود.

در اقتصاد مقاومتی، روستا به‌عنوان محور تولید و امنیت غذایی کشور به رسمیت شناخته می‌شود و اشتغالزایی در آن و نیز حفظ و افزایش جمعیت ساکن در روستاها یک اصل مهم به حساب می‌آید، بنابراین رابطه‌ای تنگاتنگ بین اقتصاد مقاومتی و توسعه صنایع تبدیلی در روستاها برقرار است.

یکی از بهترین راهکارهای توسعه اشتغال در مناطق روستایی، جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه از روستا به شهر، کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، افزایش ارزش افزوده محصولات و پیشرفت اقتصادی ــ اجتماعی مناطق روستایی، توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی است. صنایع تبدیلی از قابلیت ایفای نقش تعیین‌‌کننده در تنظیم بازار محصولات کشاورزی نیز برخوردار است. بیشتر کشاورزان از عرضه همزمان محصولاتشان در بازار و کاهش شدید قیمت متضرر می‌شوند و این در حالی است که با استفاده از صنایع تبدیلی می‌توان محصولات کشاورزی را در خارج از فصل به بازار عرضه کرد.

واحدهای فرآوری زعفران به جلوگیری از خالی‌شدن روستاها کمک می‌کند

"علی اکبر رحمتیان" مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بهاباد در این باره می‌گوید: چند سالی است که "زعفران" در استان یزد به یکی از محصولات دارای رتبه تبدیل شده است به‌نحوی که زعفران این استان بعد از خراسان رضوی و خراسان جنوبی، در رتبه سوم به‌لحاظ میزان برداشت قرار دارد.

وی گفت: زعفران بهاباد در حال حاضر به‌صورت خام به فروش می‌رسد که این امر میزان ارزش افزوده‌ای را که نصیب کشاورزان می‌کند به حداقل رسانده است و این در حالی است که فرآوری زعفران، میزان درآمدزایی برای کشاورزان را به سه برابر رقم فعلی می‌رساند.

مدیر جهاد کشاورزی بهاباد عنوان کرد: فرآوری زعفران در حالی تاکنون در بهاباد انجام نشده که بسیاری از روستاهای این شهرستان به‌دلیل بیکاری مردم، خالی از سکنه شده‌اند و ایجاد واحدهای فرآوری حتی واحدهای کوچک می‌تواند علاوه بر درآمدزایی بیشتر برای کشاورزان منطقه، به رفع مشکل اشتغال بسیاری از اهالی روستاهای این شهرستان نیز کمک کند.

30هزار روستا خالی از سکنه شد

مشاور رئیس ستاد سرمایه‌گذاری مناطق محروم ریاست جمهوری نیز در این باره گفت: در حال حاضر 92هزار روستا در کل کشور وجود دارد که تعداد 30هزار آن خالی از سکنه شده است.

احمد خوارزمی در جلسه بررسی اجرای طرح‌های تولیدی مشارکتی در روستاهای قاین، اظهار داشت: خالی شدن روستاها در سطح کشور، مسائل و مشکلاتی را در شهرستان‌های بزرگ و دیگر شهروندان به وجود آورده است.

آمارهای متفاوتی از میزان ضایعات بخش کشاورزی ارایه شده است اما بخش زیادی از تولیدکنندگان معتقد هستند که بین 20 تا 30 درصد از محصولات کشاورزی در کشور ما به ضایعات تبدیل می‌شوند که با احتساب تولید 100میلیون تنی بخش زیادی از این محصولات تبدیل به ضایعات می‌شوند و حجم زیادی از سرمایه به هدر می‌رود.

دولت باید در بخش توسعه مکانیزاسیون و اصلاح نظام بهره برداری تلاش بیشتری کند، توسعه مکانیزاسیون می‌تواند موجب کاهش قیمت تمام‌شده شود، از سوی دیگر لازم است صنایع تبدیلی به‌عنوان جزئی از زنجیره تولید بخش کشاورزی در مصوبه‌ها و قوانین منظور شود.

همچنین باید ضمن بالا بردن سطح علمی مدیریت در واحدهای صنایع تبدیلی، مراکز تصمیم گیری در رابطه با این صنعت را از طریق وضع قوانین مربوطه و جذب قوانین و مقررات تشدیدکننده کاهش دهیم.

یکی دیگر از راهکارهای جلب سرمایه گذاری خارجی در ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی است. همچنین باید سازوکاری را فراهم کرد تا کشاورزان و تولیدکنندگان مواد خام کشاورزی در ارزش افزوده ایجاد شده ناشی از فرآوری محصولات کشاورزی سهیم شوند. از سوی دیگر باید بستر لازم برای سرمایه گذاری تأسیسات زیربنایی مانند نواحی صنعتی و مجتمع‌های صنایع کشاورزی فراهم شود.

محمد تقی توکلی، نماینده مردم الیگودرز در مجلس شورای اسلامی، به خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم در این باره گفت: صنایع تبدیل یک بخشی مربوط به جهاد کشاورزی است؛ اولین مرحله تولید، فرآوری و صنایع کوچک می‌باشد، که در کشور به‌تعداد زیادی ایجاد شده است. قانونی که ما در مجلس تصویب کردیم، به‌نام انتزاع وظایف جهاد کشاورزی از صنعت و معدن، یعنی سیاستگذاری برنامه ریزی و اجرای خیلی از مجراهای واردات و صادرات به‌عهده جهاد کشاورزی افتاد. ما در بعضی از استانها صنایع تبدیلی خوبی داریم، مانند استان خراسان، ولی در بعضی دیگر صنایع تبدیلی آن‌چنان نداریم و در این استانها، زنجیره کشاورزی کامل نیست و بیشترین سود را دلالها و بازار می برد و کشاورزها بازار خیلی خوبی در اختیار ندارند.

عضو کمیسیون کشاورزی مجلس افزود: معافیت مالیاتی در شهرهای محروم و شهرکهای صنعتی به تمامی صنایع تعلق می‌گیرد؛ از جمله به صنایع تبدیلی. صنایع تبدیلی زیاد است ولی بازاری برای این محصولات نیست مانند چیپس و پوره، و بحث صادرات هم نداریم و تولید بیشتر باعث اشباع بازار می‌شود. ما از نظر صنایع غذایی و تبدیلی مشکل نداریم؛ اما اگر بتوانیم صنایع تبدیلی را کنار کشاورزان ایجاد کنیم، ارزش افزوده ایجاد شده و کشاورزی اقتصادی‌تر می‌شود؛ و یک بازار خوب برای کشاورز به‌وجود می‌آید که محصول خود را ارزان نفروشد یا انبار نکند.

وی افزود: در بحث تولید شکر، کشاورز چغندر تولیدی خود را تحویل کارخانه می‌دهد، ولی واردات آن از تولید ارزانتر تمام می‌شود و این مشکل را امسال و پارسال داشتیم و کارخانه‌های تولید شکر با مشکل مواجه شده‌اند.

صنایع تبدیلی متناسب با تولیدات استانها به وجود نیامده است

توکلی گفت: صنایع تبدیلی متناسب با تولیدات استانها به وجود نیامده است؛ مثلاً در بعضی استانها صنایع تبدیلی بیشتر است و هزینه حمل و نقل محصول زیاد می‌شود و در بعضی از استانها که تولید محصولات داریم صنایع تبدیلی نداریم. این گفته مقام معظم رهبری که سیاستهای کلی در اقتصاد مقاومتی، یکی از بحثهایش جلوگیری از خام‌فروشی است، یعنی اگر محصولات را فرآوری کنیم، هم خودمان استفاده می‌کنیم و هم می‌توانیم صادر کنیم.

وی افزود: ما باید صندوق توسعه ملی را تقویت کرده و با تسهیلات به بخش خصوصی آنها را تشویق به سرمایه گذاری در این بخش کنیم. ما در مجلس نهم دو کار برای تقویت صنایع تبدیلی کشاورزی انجام دادیم؛ یک، صندوق توسعه ملی را تفسیر به قانون کردیم به‌نفع صنایع تبدیلی و دو، تفکیک جهاد کشاورزی از وزارت صنعت و معدن که ورود پیدا کنند به این بخش.
درباره محصولات کشاورزی مسئله ماندگاری از اهمیت بالایی برخوردار است، بیشتر محصولات کشاورزی ماندگاری اندکی دارند و اگر زود به فروش نرسند از بین می‌روند و زحمات کشاورز نابود می‌شود. همین مسئله موجب می‌شود که در یک فصل همه محصولات کشاورزی به بازار سرازیر شود و قیمت به‌شدت کاهش یابد، در نتیجه کشاورز ضرر می‌کند. از طرف دیگر همان محصول کشاورزی در فصول دیگر سال نایاب می‌شود و قیمت به‌شدت افزایش می‌یابد و این بار مردم ضرر می‌کنند.

علاوه بر این صنایع تبدیلی عامل زمان را از دخالت در محصولات کشاورزی کنار می‌زند و امکان فرآوری و خلق ارزش افزوده برای محصولات را فراهم می‌کند. وقتی ارزش افزوده ایجاد می‌شود، خود به خود اشتغالزایی صورت می‌گیرد. گسترش صنایع تبدیلی و اصلاح قیمت‌ها به‌سود کشاورزان می‌تواند مانع خالی شدن بیش از 25هزار روستایی شود که کمتر از 20 خانوار داشته و در مرز فروپاشی به سر می‌برند.