به گزارش خبرگزاری بسیج از نیر، شهرستان نیر دارای سابقه تاریخی درخشانی می باشد، وجود سنگ نبشته های میخی اورارتوئی در روستاهای دابانلو ، ویرثق، قره تپه و آثار آتشکده های مهمی چون نیر اعظم ، ایرنجی و جوراب و نشانه های آئین میترائیسم در غار های صخره ای اباذر و آثار متعلق به هزاره سوم قبل از میلاد در قلعه بوینی یوغون و قبور باستانی متعلق به قرون 8 و 9 قبل از میلاد در قره شیران و معماری منحصر به فرد غار نظامی گلستان نشان از غنای فرهنگی و تاریخی شهرستان نیر دارد.
اما غنای فرهنگی نیر تنها محدود به آثار باستانی و تاریخی ذکر شده نیست، شهر نیر در طول تاریخ یکی از مراکز دانش و موطن بسیاری از دانشمندان، شعرا و دیگر بزرگان بوده است،
مرحوم ولی سطوتی شاعر برجسته نیر از جمله این بزرگان است که توانست با تکیه بر احساس لطیف و ذهن خلاق خویش با سرایش اشعار اصیل و جاودان، نقش مهمی را در عرصه های فرهنگ و ادب شهرستان نیر ایفا کند.
آنچه که در پی می آید مروری است کوتاه بر زندگی کوتاه اما پربار و درخشان این شاعر محبوب شهرستان نیر:
زنده یاد ولی سطوتی در سال 1333 در خانواده ای کم بضاعت به دنیا آمد . پس از مرگ پدر ، مسئولیت تامین معاش خانواده بر دوشش افتاد و از ادامه تحصیل باز ماند . با مدرک دبیرستانی به استخدام بانک ملی در آمده و از همانجا نیز بازنشسته می شود . مرحوم سطوتی از اوان کودکی قریحه ی شاعری داشته و ابتدا سروده هایش به زبان فارسی بود . بنا به اظهار خودش ، پس از آشنایی بیشتر با ادبیات غنی زبان مادری ، تصمیم گرفت تا در دنیای شعر و ادبیات آذربایجان بیشتر مطالعه کند و تخلص (( آغلاغان )) را که نام رودخانه ای بر بستر شهرستان نیر است ، برای خود برگزید .
آغلاغانام ؛ دئسه لر هاردادی یوردون وطنین
دئیه رم خان ساوالان دامنی ، نیر دیر وطنیم
از همان دوره آثارش را به زبان ترکی آذری به نظم و نثر درآورد. آغلاغان به فاصله چند ماه پس از مرگ فرزند جوان خود، ادامه ی زندگی را تاب نیاورد و بر اثر سکته قلبی دارفانی را وداع گفت و در دوره ی میانسالی، خیلی زود دوستداران شعر و ادبیات منطقه را تنها گذاشت.
تنها اثر منتشر شده وی با عنوان (( آغلاغانین غزللری )) در تابستان 1380 و بوسیله ی انتشارات نیکان کتاب زنجان به زیور طبع آراسته شد. متاسفانه عمر کوتاه این شاعر فرصت نشر برخی از آثار آماده نشرش را به او نداد. آثاری چون (( منظومه ساوالان )) – (( لیلی و مجنون )) - (( بولبول داغی )) و غزلیات و مخمسات. آثاری که به اعتراف برخی خوانندگان آنها، چاپ و انتشارشان می توانست در شناساندن ادبای شهرستان و فرهنگ منطقه بسیار سودمند بوده و انقلابی در حوزه ی ادبیات شهرستان نیر ایجاد کند.
وصف آغلاغان را در عظمت و زیبایی سبلان از زبان او بخوانیم :
اته گی صلح و صفا ، آی باشی طوفان ساوالان
پیرچگی آغ ، چمنی گوی ، لالاسی قان ساوالان
باشی قارلی ، اوره گی اودلو ، بولاغلاری سرین
توگولور گول نفسوندن سنین ، عرفان ساوالان
توپراغی لعلیله مرجان ، داشی یاقوت یمن
دئیه رم داغلار ایچینده سنه ، سلطان ساوالان
داشی کهلیکلی ، گویو دورنالی ، جیرانلی دوزو
آل یاناغوندا بیتر نرگس و ریحان ساوالان
چنلی بئلدن یاراشیخلی اوباوا ، یایلاقیوا
شانلی ائل اویماق اولار یاز باشی مهمان ساوالان
نبی نین بوز آتی کیشنر ، چولو مخملی قوماش
هجر ائیلر اونا اوز جانینی قوربان ساوالان
سارانی سئللر آپارماخدا بیز اولدوق مظلوم
خان چوبانین اوباسین ائتدیله ویران ساوالان
من گونئی دن سن قوزئی دن وئرک ال بیربیرینه
باغلایاق همتیلن بیر یئنی پیمان ساوالان
احتشامیله گیره ک دالغالی دریا ایچینه
قعر دریاده تاپاق دوریله مرجان ساوالان
نیر آیاقوندان اوپوب فخر ائله یرسه آدیوا
آغلاغاندا سنین اوغروندا وئره ر جان ساوالان
ئجه گولشنده خزان موقعی گوللر سارالار ***اوجاداغلاریدا ائل کؤچجگی فورا قار آلار
بولبولون ناله ی جانسوزی یاخار دونیانی***غملی کاشانه لرین دور و برینی خار آلار
شمع سوزاندا قصاص ائیلر اؤزون صبحه یاخین ***ال آتار یوز گوزونه غملی عذارین یارالار
دهر بازارینا گر چکسلر یارین قاداسین***غیریدن مشتری چیخماز اونا ، آلسا یار آلار
هر بالیق شوق وصالیله چیخا دریادن ***نفسی تنگه دوشر جانی چیخینجاق چوبالار
زولف دلبرله اگر عاشق اؤزون چکسه دارا***نقده ر چیرپینا اول قدری دویونلر دارالار
آغلاغاندا الی قوینوندا قالان عاشقدیر***آستانوندا اوقدری دایانار تا قوجالار
شاعر : زنده یاد ولی سطوتی نیری- (متخلص به آغلاغان)
قیامت واردیر
بو گلن شوخیده یارب نه ملاحت واردیر
جانه اودسالماق اوچون گؤر نه سیاست واردیر
طرفه شهلا گؤزونه قیلسا نظر عاشقلر
جذب ائدر سئحریلی گؤزلرده صداقت واردیر
ایری قاشلاری کمان ائیلسه مژگانینی تیر
اودلو سینه مده مگر جای سلامت واردیر
خط وخالیدان اگر زولف سیاهین آییرا
قان اورکده قارا خالیندان علامت واردیر
مین قدح داشلانار اول گردن میناسیندان
ساقی صوفیه باخ گؤر نه کرامت واردیر
لعل گولفامین اگر غنچه کیمی ترپتسه
شن باهار عالمینه مینجه حکایت واردیر
اخمیلن قاش قاباغین سئوگیسینه تورشاتسا
حسرتیندن اؤلنه فکر حمایت واردیر
آغلاغان قیلما تمنا بووفا سیزلاردان
قوی سووشسون بوفنادهر ، قیامت واردیر
شاعیر : زنده یاد ولی سطوتی نیری
آغلاغان بیرچای دی آخیر آغلار سسیله...
ساوالاندان آیریلاندان آغلیر آغلارگوزیلن....
سسی بیر موسیقی دی وطن سئوگی لرینه...
آغلاغان بیزه آنادیر،آنا وطن
وصل دلدار ایسته ین غبار اولسون گره ک
نشئه ی دلبرسئون عاشق خمار اولسون گره ک
چه چه بولبول چمنده لاله نی آلداتماسین
صحنه ی عشق ومحبت لاله زاراولسون گره ک
وصل شمعه چاتماغاپروانه لر جاندان گئچیر
ادعای عشق ائدنلر خاکساراولسون گره ک
عشق شیرین ایسته ین بیهوده فرهاد اولماسین
بیستونداجسم وجانی سنگسار اولسون گره ک
اصلی یه خاطر کرم محوائیله دی شخصیّتین
عشق پاکی ایسته ین دونیاده خوار اولسون گره ک
اوپدی مجنون ایت آیاغیندان مزمّت ائتدی خلق
کوی لیلادن گلن ایت افتخار اولسون گره ک
هرکس اؤز شقینده اولساگرزلیخا تک عجول
عمری وارهجران ائوینده بی قرار اولسون گره ک
لاله نین داغی اوره کده گیزله نیب یئرسیز ده ییل
حقلی عاشق قلبینه مین داغ نثار اولسون گره ک
دوز یولوکیم گئتسه آخر رستگار اولسون گره ک
آغلاغان هرسطر یازدیقجا دئمه من شاعیرم
شاعیرین هر یازدیغی بیر شاهکار اولسون گره ک
زنده یاد ولی سطوتی نیری
روحش شاد و یادش گرامی
