استفاده از سموم کشاورزی منسوخ شده در ایران/ انسان‌ها با استفاده از سموم شیمیایی، تعادل طبیعت را برهم می‌زنند
به گزارش خبرگزاری بسیج، وقتی که از کنار زمین‌های کشاورزی عبور می‌کنی و عطر گندم‌زار تو را مسحور می‌کند یا هنگامی که در دشت‌های وسیع و باغ‌های پر از میوه قدم برمی‌داری از وجود این همه منابع عظیم الهی شگفت‌زده می‌شوی و در این بین نگهداری از طبیعت بیشتر در ذهنت تداعی می‌شود.
این در حالی است که طبق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در جمهوری اسلامی ایران، حفاظت از محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های آتی باید در آن حیات اجتماعی روبه رشدی داشته باشند،وظیفه عمومی تلقی می گردد.
از این رو فعالیت های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن تلاقی پیدا کند، ممنوع است.
متأسفانه یکی از عواملی که امروزه در تخریب محیط زیست نقش زیاد دارد، استفاده بی‌رویه از کودها و سموم شیمیایی در تولیدات کشاورزی است که نه تنها به محیط زیست بلکه بر صنایع مختلف آسیب جدی وارد کرده و سلامت انسان‌ها و حیات جانوران نیز از آثار سوء آن در امان نیستند.
نظرات بانک جهانی درباره مصرف کودهای شیمیایی در ایران می‌تواند موید مصرف نامتعادل کود در کشورمان باشد؛ مشکلات استفاده از کودها در کشاورزی ایران طبق نظرات بین‌المللی از این قرار است، توزیع نابرابر کودهای شیمیایی، بخش خصوصی جایگاهی ندارد (تقویت بخش خصوصی و فراهم آوردن امکان رقابت فعالانه، ایجاد یک محیط تجاری و حقوقی صحیح و اتخاذ یک خط مشی پایدار و فعال از جانب دولت برای تقویت مشارکت بخش خصوصی)، نظام قیمت گذاری سبب اسراف در مصرف کود شیمیایی می شود، عدم توازن بین کود شیمایی در دسترس و کود شیمیایی مورد نیاز، ضعف تحقیق در کاربرد کود.
کودهای شیمیایی
تولید این نوع کودها، در کشاورزی و ازدیاد تولید محصولات زراعی انقلابی را به وجود آورد، طی مرور زمان تولید این کودها رو به فزونی گذاشته و از آنجا که علاوه بر این که این کودها باعث ازدیاد محصول می‌گردد باید این را هم در نظر داشت که، این کودها صدمات زیادی را به خاک، موجودات زنده و اکوسیستم وارد می‌کنند.
ترکیب شیمیایی و درصد خلوص کودهای مختلف حاوی یک عنصر، بسیار متفاوتند، این تفاوت‌ها بر مورد مصرف، نحوه پخش، زمان کوددهی و اثر بخشی کودها تاثیر بسیار مهمی دارند، بنابراین شناخت کافی از انواع کودهای شیمیائی قبل از انتخاب و یا مصرف آنها ضرورت دارد.
کودهای شیمیایی به دو دسته که برخی جزء عناصر پر مصرف گیاه یا ماکرو المنت و برخی نیز جز عناصر کم مصرف گیاه ( میکرو المنت ) می‌باشد تقسیم می شود.
عناصر پر مصرف (ماکرو) شامل: ازت - فسفر - پتاس - کلسیم – منیزیم وعناصر کم مصرف (میکرو) شامل : آهن - روی - منگنز - مس – بور، کود های شیمیایی بر اساس نوع عنصر تقسیم بندی می کنند، به عنوان مثال کودهای ازتی، فسفری و پتاسیمی دارای یک یا دو عنصر هستند، اگر یک کود همه عناصر را با هم و به نسبت متناسب داشته باشد اصطلاحاً کود کامل نامیده می‌شود.
اثرات مصرف کودهای مختلف و میکروارگانیسم ها روی PH
مصرف کودهای مختلف در خاک های زیر کشت، تغییراتی در PH ایجاد می‌کند، معمولاً کودهایی از نوع آمونیاکی، سولفات، کلرور پتاسیم، سوپر فسفات، گوگرد، اوره و خون خشک موجب تنزل PH خاک می‌شود، در حالی که کودهای دیگر مانند سیا نامید، اسکوری، نیتراتهای سدیم و کلسیم و کود دامی، PH خاک را بالا می‌برند.
در توضیح اثرات منفی کودهای شیمیایی محمد عسکری‌نیا، عضو کانون کنترل بیولوژیک معاونت علمی و فن‌آوری ریاست جمهوری و عضو هیئت مدیره انجمن ارگانیک ایران به خبرنگار سینا گفت: وقتی مواد شیمیایی به خاک افزوده می‌شوند توان این میکروارگانیسم‌ها از بین می‌رود، همچنین کودهای شیمیایی به خصوص کودهایی ازته و فسفاته که كشاورزان انها را به عنوان کودهای سیاه و سفيد می‌شناسند باعث آلودگی خاک و آب و سفت شدن خاک می‌شود.
عضو هیئت مدیره انجمن ارگانیک ایران افزود: در واقع خاک به قدری سفت می‌شود که هیچ ریشه‌ای نمی‌تواند در آن گسترش پیدا کند و کشاورزان را وادار می‌کند از ابزارهای قوی‌تر برای شخم زدن استفاده کنند بنابراین می‌بینیم که روز به روزسعی شده ماشین آلات کشاورزی پرقدرت تر و سنگين‌تری ساخته شود.
عسکری‌نیا، باقیمانده کود و سموم شیمیایی در موادغذایی، نیترات و نیتریت در محصولاتی مانند سیب زمینی، پیاز، برنج و آب‌های آشامیدنی را عامل سرطان و مرگ افراد دانست و افزود: اگر این روند همچنان ادامه داشته باشد دیگر چیزی به نام خاک سالم و انسان سالم نخواهیم داشت.
انسان‌ها با استفاده از سموم شیمیایی، تعادل طبیعت را برهم می‌زنند
این عضو کانون کنترل بیولوژیک معاونت علمی و فن‌آوری ریاست جمهوری، یادآور شد: خداوند آنچه به عنوان آفت به وجود آورده پاسخ آن را نیز در طبیعت قرار داده است، اما انسان‌ها با استفاده از سموم شیمیایی، تعادل طبیعی را بر هم می‌زنند و موجب طغیان حشره‌های خسارت بار می‌شوند.
وی افزود: با این روش دیگر آن محصول کشاورزی مورد نظر، برای نمونه برنج قابل خوردن نیست درحالی که آن را می‌خوریم و انواع بیماری‌ها مانند سرطان کبد، کلیه و دستگاه‌های گوارشی ناشی از مصرف این قبیل محصولات است.
فقدان مدیریت در میزان مصرف سموم در طبیعت
عبدالمجید شیخی، کار‌شناس اقتصادی و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار سینا در این زمینه می‌گوید: استفاده از کودهای شیمیایی در کشور ایران نسبت به دیگر کشور‌ها از سطح متوسط بالا‌تر است و فقدان مدیریت در میزان مصرف این سموم منجر به شکل‌گیری مشکلات عمده‌ای در تولید محصولات سالم شده و سلامت جامعه و محیط را تحت‌الشعاع قرار داده است.
نکته مهم در هر کشوری سلامت جامعه و افراد است و تغذیه با محصولات ناسالم کشاورزی نه تنها به افراد جامعه و محیط آسیب می‌زند بلکه در بقای آن با نسل جدید نیز دچار چالش خواهد شد که در این صورت آن کشور از رشد درست و حساب‌شده ای بهره‌مند نخواهد بود و تغییرات جبران‌ناپذیری بر پیکره سلامت انسان، جامعه و طبیعت وارد خواهد کرد.
فاطمه جوادی، محقق تغذیه سالم و طبیعی در این‌باره اظهار کرد: کودهای شیمیایی حاوی ماده نیترات است که متاسفانه به وفور برای رشد سریع میوه‌ها و محصولات استفاده می‌شود و از طرفی سرطانزا و بسیار خطرناک است.
این محقق طب سنتی به افزایش سرطان سینه در خانم‌ها بواسطه تغذیه ناسالم اشاره کرد و افزود: یکی از عوامل بسیار مهم در رشد سرطان سینه تغذیه غیر طبیعی است که متاسفانه در خانم‌های ایرانی دیده می‌شود ، بنابراین توصیه ما این است که خانم‌ها بیشتر از سبزیجات با آبیاری بهداشتی و محصولات ارگانیک استفاده کنند.
با توجه به مباحث بالا کنترل و نظارت بر میزان مصرف سموم دفع آفات نباتی باید بسیار شدید باشد تا فرآورده‌های مصرف شده از سلامت کافی برخوردار باشد در این خصوص حسین رستگار مدیر کل آزمایشگاه مرجع کنترل غذا و دارو به خبرنگار سینا ابراز کرد: این فرآورده‌ها علاوه بر اینکه اثرات کاهش عوامل آفتی در فرآورده‌های خام کشاورزی را برجای می‌گذارد عوارض زیادی هم در پی خواهد داشت.
مدیر کل آزمایشگاه مرجع کنترل غذا و دارو با بیان اینکه ما مجاز به استفاده از تعداد محدودی از سموم در صنعت کشاورزی هستیم افزود: بنابراین چگونگی مصرف آن باید از مزرعه تا سفره مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: یعنی از آموزش کشاورز و بازار باید بررسی و سمومی که از مسیرهای غیرمجاز وارد شده جمع‌آوری شود بنابراین وزارت کشاورزی و بهداشت باید بتوانند با همکاری هم این زنجیره را به طور کامل هدایت کنند.
کشاورزان ناخواسته در معرض خطرات سموم کشاورزی قاچاق قرار دارند
رستگار تأکید کرد؛ متأسفانه ورود سموم کشاورزی به صورت قاچاق باعث شده که حتی کشاورز نیز از این موضوع بی‌اطلاع باشد و ناخواسته در معرض خطرات آن قرار گرفته و دچار بیماری‌های تنفسی یا غیرواگیر شدید شود.
وی با بیان اینکه فرآورده‌های ارگانیک یا بیولوژیک می‌تواند مصرف این سموم را کاهش دهد افزود، البته کنترل، نظارت و مجوز دهی به این محصولات در همه جای دنیا و همچنین ایران دارای مشکلاتی است و به نظر بنده در ایران باید مجوزهای صادر شده مسیر قانونی خود را طی کند.
استفاده از سموم کشاورزی منسوخ شده در ایران
این مقام مسئول با بیان ضرورت وجود یک سیستم یکنواخت از مزرعه تا سفره برای کاهش استفاده از سموم اظهار کرد؛ آموزش ناکافی کشاورزان، ارزان تر بودن سموم کشاورزی قاچاق، استفاده از سموم کشاورزی منسوخ شده در ایران از جمله دلایل وجود مشکلات در این حوزه است.
وی در بیان آموزش کشاورزان سنتی به نخبه از طریق متخصصین فارغ‌التحصیل و شرکت‌های این حوزه گفت: بهتر است از این طریق کشاورزان در جریان خطرات استفاده از این سموم قرار گرفته و نظارت نیز باید قوی‌تر شود.
این مقام مسئول در ادامه متذکر شد، برای استفاده از محصولات ارگانیک باید طراحی قوی‌تر صورت گرفته و از پتانسیل شرکت‌های خصوصی نیز در این امر استفاده شود و همچنین نظارت نیز باید تقویت شود.
اسفندیار قربانی، مسئول بسیج کشاورزی سپاه قدس گیلان در پاسخ به سؤال خبرنگار سینا درباره نحوه درست مصرف انواع کودهای شیمیایی و آلی در صنعت کشاورزی گفت: استفاده از کودها یکی از توصیه‌های مهم در بخش کشاورزی است، اما نکته مهم این است که قبل از استفاده باید آزمایش‌های لازم بر اساس نوع خاک و محصولات کشاورزی برای تعیین نیازمندی‌های خاک صورت بگیرد.
مسئول بسیج کشاورزی سپاه قدس گیلان افزود: همچنین نیازمندی خاک و محصول کشاورزی میزان مصرف کودهای مختلف را مشخص می‌کند که البته توصیه ما استفاده از کود آلی است که به صورت کمپوست، حیوانی و ارگانیک در بازار موجود است، چرا که به این ترتیب محصولات ارگانیک و سالم‌تری به دست خواهد آمد.
کودهای شیمیایی نسبت به کودهای آلی ارزان‌تر و مصرف آن نیز آسان‌تر است
قربانی، در پاسخ به سؤالی درباره قیمت این کودها و تأثیر آن بر میزان استفاده انواع آن در کشاورزی تصریح کرد: با توجه به اینکه کودهای شیمیایی نسبت به کودهای آلی ارزان‌تر و مصرف آن نیز آسان‌تر است بیشتر مورد استقبال کشاورزان قرار دارد در حالی که مصرف کودهای آلی با سختی‌هایی زیادی همراه است.
وی با توضیح انواع کودهای شیمیایی که بر اساس نیازمندی‌های خاک تولید شده است به مهمترین آنها اشاره و تصریح کرد؛ کودهای نیترات، فسفات و پتاسیم از انواع قالبی است که مورد استفاده قرار می‌گیرد و با توجه به نوع محصول کشاورزی نحوه استفاده کودها مشخص می‌شود، مثلاَ در محصول برنج کود فسفر (کود سیاه) باید قبل از اولین کاشت در مزرعه مورد استفاده قرار گیرد.
۲۵سال طول می‌کشد تا خاک سم‌پاشی شده پاکسازی شود
در ادامه گزارش باید خاطرنشان کرد، آثار مخرب استفاده از کودهای شیمیایی بر محیط زیست، انسان و جانوران محدود به زمان نیست و گاهی تا مدت‌ها آثار مخرب آن بر طبیعت باقی می‌ماند.
کریم جوانمردی، مدیر گروه بهداشت محیط حرفه‌ای دانشگاه علوم پزشکی استان کردستان در این خصوص به خبرنگار سینا گفت: آثار سوء استفاده از سموم شیمیایی در آب‌وهوا، خاک، انسان و طبیعت بر کسی پوشیده نیست.
مدیر گروه بهداشت محیط حرفه‌ای اظهار کرد؛ طبق تحقیقات انجام گرفته آثار مواد شیمیایی که برای افزایش تولید وارد زمین می‌شود به مدت ۲۵ سال در خاک باقی می‌ماند و در صورتی که سم دیگری استفاده نشود ۲۵ سال دیگر لازم است تا خاک از سموم پاک سازی شود.
جوانمردی، اذعان کرد: البته باید این را هم در نظر بگیریم در این مدت انسان و جانوران هر آنچه که مصرف می‌کنند در واقع محصول ناسالمی است که تا مدت‌ها نیز اثر آن بر انسان و محیط زیست باقی می‌ماند.
در پایان این گزارش باید گفت، سالیان زیادی طبیعت توسط بشر دچار تغییرات شگرفی شده است و کشاورزان نیز بیش از حد مجاز، غیرعلمی یا به صورت قاچاق از سم استفاده کرده‌اند که باعث می‌شود تأثیرات مخرب آن روی محصولات کشاورزی، سلامت جامعه انسانی، جانداران و محیط زیست در آینده بیشتر نمایان شود.
امیدواریم که با درایت و برنامه‌ریزی علمی از طرف مدیران سازمان کشاورزی، محیط زیست و سایر مراکز زیربط بتوانیم کمترین مصرف سم را در طبیعت داشته باشیم و یکی از نکات مهم در سلامت جامعه و محیط زیست را در چشم انداز آینده رقم بزنیم.
