يک قرن فعاليت در علوم قرآني و اسلامي
بانو علويه همايون بيش از 80 سال از عمر پُربرکت خود را در آموزش و تعليم علوم قرآني و ديني گذراند وي از سنين 17- 16 سالگي يعني بين سال هاي 1313 تا 1314 به عنوان نخستين شاگرد بانو امين به مدت 50 سال از محضر ايشان استفاده کرد. در بخشي از سفرنامه بانو علويه همايوني مي خوانيم: « ...به سن 16يا 17سالگي در سالهاي 1313يا 1314هجري شمسي که لطف خدايارگرديد و به خدمت بانوي يگانه بانو مجتهده امين (رضوان الله عليها)شرفياب شدم... ناگفته نماند که من اولين فردي بودم که به شاگردي و فيوضات وجود معظم لها به خدمت ايشان راه يافتم زيرا حضرتش اهل تظاهر و فخر و مباهات نبود که مردم اورا از جهت فضيلت باطني بشناسند وفکر ميکنم راز موفقيت ايشان همين گمنامي او بوده است زيرا چنان که براي اهل فن پوشيده نيست،عاشقان را ه حقيقت با از خود گذشتگي،تواضع و گمنامي درجات عاليه را مي پيمايند وهر چه مرتبه علمي و کمالات آنها بالا مي رود معرفت ومعنويت آنها نيز تعالي پيدا مي کند، تواضع آنها بيشتر ميشود و حتي به جايي مي رسند که از اهل دنيا و مردم عادي ممتاز مي گردند.»
وي که علاوه بر تحصيل نزد بانو امين در نزد اساتيد برجسته آن زمان، ادبيات عرب،شرح منظومه ملاهادي سبزواري و کتاب مغني و معالم و شرح لمعه و اسفار اربعه ملاصدرا را خواند و در سال 1343 ه.ش در امتحان طلاب در مدرسه سپهسالار به عنوان تنها بانوي شرکت کننده در حوزه علوم ديني در رقابت با 370 نفر از داوطلبين مرد، پذيرفته شد.
در سال 1345- 1344 با پيشنهاد بانو همايوني و مساعدت بانو امين، مجوز تأسيس دو مدرسه علوم ديني – حوزه علميه خواهران – دبيرستان دخترانه امين و مکتب الزهراء صادر شد و بانو امين کليه امور مربوط به مکتب الزهراء را به بانو همايوني واگذار کرد. او نيز با الهام از برنامه درسي دانشکده الهيات دانشگاه تهران، براي مکتب فاطمه برنامه درسي نوشت. اساتيد آن هم از ميان شاگردان بانو امين انتخاب شدند و کار اولين حوه عليمه بانوان با عنوان مکتب فاطمه با 60 نفر بانويي که شوق آموختن علوم ديني داشتند، آغاز شد.
در اين بين بانوهمايوني فعاليت هاي فرهنگي ديگري نظير مسئوليت مديريت دبستان نرجس- مدرسه‌اي ملي و ديني، صاحب امتيازي و مديرمسئولي مدرسه گلستانيان و تدريس در جامعه الزهراء را برعهده داشت.
بانويي که اجازه روايت يافت
زينب السادات همايوني در سال 1355 ه.ش از جانب بانو امين اجازهروايت دريافت کرد. « و امابعد، سيده جليله، عامله فاضله، زينت‌السادات همايوني، فرزند مرحوم سيد رحيم، از حقير اجازه خواست. پس در اجازه دادن به او از خدا استخاره کردم و به او اجازه دادم که از طريق من، از مشايخ بزرگوارم به روش‌هاي مخصوصي که در محل خودش روشن و ثبت شده است، تمام رواياتي را که براي من صحيح مي‌باشد، نقل روايت کند، از کتب تفسير، ادعيه، حديث و فقه و غير اين‌ها از مصنفات شيعه و روايات اهل سنت.»
زيباترين چهره ماندگار علوم ديني جامعه زنان
وي در سال 1388 به عنوان چهره ماندگار معرفي و تقدير شد. آثار ارزشمندي از اين بانويي که بيش از 50 سال از عمر شريف خود را صرف تحقيق علوم قرآني کرده است برجاي مانده که مي توان به
- زن مظهر خلاقيت الله
- نسيم ولايت
- عشق ذوي‌القربي
- سفرنامه
- زندگي نامه بانو امين
- ترجمه اربعين الهاشميه
- ترجمه کتاب اسرارآلايات صدرالمتألهين شيرازي
اشاره کرد.
تعبير روياي صادقه بانو همايوني
وي خود در بيان خوابي که نشان از برگزيده شدنش براي حرکت در مسير تعالي علوم ديني دارد مي گويد: « خواب ديدم خورشيد بالاي سر من است البته در آسمان و من قران را در متن خورشيد ميخوانم و اين روياي نويد بخشي بودکه روح مرا زنده نگه ميداشت»
تاريخ اسلام و فقه شيعي از وجود پربرکت زنان مجتهد، فرزانه و عالِمه زيادي بهره برده است که بررسي آثار و سبک زندگي هر کدام از اين بزرگان مي تواند الگويي بي نظير و فرازماني براي بانوان مسلمان باشد. ابن حجر عسقلاني در کتاب خود" الاصابه" از تعداد 1552 نفر، ابن عثيردر کتاب (اسدالغابه) بيش از 1000 نفر از زنان صحابه رسول خدا نام مي برند که مصادر فقه و حديث و تفسير و تاريخ و سيره بوده اند و هر کدام مانند مردها به علوم مختلف وارد بودند. در عصر کنوني نيز وجود بانومجتهد امين، بانو علويه همايوني و ديگر شاگردان اين بزرگواران، راه کهکشان تعالي را براي زنان مسلمان ايراني، نورافشاني کرده است.
ويژگي عاشقان راه حقيقت
با غور در سبک زندگي بانو علويه همايوني مي توان مراتب تجهد، تهذيب نفس و خلق نيکو را ديد. وي در کتاب سفرنامه در توصيف استاد خود بانو امين مي گويد: « .. من اولين فردي بودم که به شاگردي و فيوضات وجود معظم لها به خدمت ايشان راه يافتم زيرا حضرتش اهل تظاهر و فخر و مباهات نبود که مردم او را از جهت فضيلت باطني بشناسند و فکر مي کنم راز موفقيت ايشان همين گمنامي او بوده است زيرا چنان که براي اهل فن پوشيده نيست، عاشقان راه حقيقت با از خود گذشتگي، تواضع و گمنامي درجات عاليه را مي پيمايند و هر چه مرتبه علمي و کمالات آنها بالا مي رود معرفت و معنويت آنها نيز تعالي پيدا مي کند،تا جايي مي رسند که از اهل دنيا و مردم عادي ممتاز مي گردند تا جائيکه ديگران توان شناسايي آنها را چنان که هستند ندارند و از دشمني و آزار و اذيت مردم با اولياء خدا همين بوده است که حتي براي ستيزه گري با آنها مسلح مي شدند و کشتن آنها رابراي خود فرض عين ميدانستند وآنها را شهيد مي کردند.»
ويژگاهي منحصر به فرد بانو همايوني
1. تهذيب نفس
بانو همايوني در اين چند سطر، صفاتي را که يک عاشق راه حقيقت بايد به آن تمسک جويد را ترک «تظاهر، فخر، مباهات، گمنامي، گذشتن از منيت-خود- تواضع، معرفت و معنويت» برشمرد، صفاتي که در قالب تهذيب نفس، روح استادش متجلي شده بود؛ بنابرگفته شاگردان و همنشينان اين بانوي بزرگ در روح و رفتار ايشان نيز به مراتب اولي وجود داشت.
2. توجه به نماز و نظم مداري
مهرباني، خوش رويي از بارزترين ويژگي هاي رفتاري بانو همايوني محسوب مي شود و اگري شاگردان از ايشان طلب توصيه اي داشتند "علم آموزي" ،"تهذيب نفس"،" خودشناسي"، "ولايتمداري"، " امر به معروف و نهي از منکر"، " نظم مداري" ،" آراستگي و تمييزي"، "کمک به حل مشکلات و پاسخ گويي به سؤالات مردم"، " توجه به نماز اول وقت"، " تدبر در معناي نماز نخستين " از مهم ترين توصيه هاي ايشان بود به طوري که معقتد بودند: « نخستين پله‌هاي رسيدن به اين تهذيب نفس توجه داشتن هنگام اقامه نماز است و نخستين شاهراه رسيدن به اين هدف يعني توجه به ذات الهي در نماز خواندن است. »
3. عشق به علم آموزي
بانوي همايوني، اهميت بسياري براي تعليم و علم آموزي زنان قائل بودند و به طوري که بين تحصيل به ويژه تحصيل در علوم ديني با همسري و مادري هيچ منافاتي نمي ديدند و معتقد بودند که « رشته هاي علوم را از زن خالي نگذارند و مخصوصاً رشته هاي علوم ديني و الهي را و به هر زحمتي هست خود را به مرتبه ي عالي آن برسانند و منافاتي هم با بچه داري ندارد؛ زيرا زمان تحصيل علم«من المهد الي اللحد» است و زمان بچه داري زماني محدود، تا از اين راه خدمتي به صنف خود کرده باشند و حرکتي در جامعه ي زنان به وجود آيد، حرکت انساني، ايماني، اخلاقي، آگاهي و عرفاني که: (... اِنَّ اللهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَومٍ حَتّي يُغَيِّرُوا ما بِاَنفُسِهِم...)؛«تا اخلاق و اوصاف باطني جماعتي تغيير نکند، خدا وضع آنان را تغيير نمي دهد.»
در همين زمنيه خودشان نيز هم پايه علوم زمان در حوزه تخصصي شان پيش مي رفتند از تدريس تا تأليف .. و در اين راه از رفع مشکلات مختلف مردم در جنبه‌هاي مختلف و جوابگويي به شکل پاسخ‌هاي واقعا قابل عمل به سوالات جوانان، دريغ نمي کردند.
4. خودشناسي
توجه ايشان به مسئله " خودشناسي" به حدي بود که در يکي از سفارشات خود به بانوان گفتند: « توصيه من به خواهران ايماني اين است که اوقات فراغت خود را در شناخت ويژگي‌هاي زن مصرف کنند و در اين زمينه به طور جدي، قدمي بردارند و تحقيقي داشته باشند؛ در اين خصوص از قرآن مجيد و تفاسير دانشمندان، استمداد نمايند و بدانند که بي‌اعتنايي به اين موضوع، موجب بيگانگي از خويش و واماندگي در گمراهي و ذلت جماعت نسوان است.»
5. ولایتمداري
بانو علويه همايوني در سخنان و توصيه هاي خود به بسياري از رهنمودهاي مقام معظم رهبري استناد کرده و اين نشان از ولايتمداري اين بانوي فرهيخته است، به طوري که از گفته ها و شنيده هاي حشر و نشر کنندگان با اين بانو بدست مي آيد ولايت مداري از بارزترين ويژگي هاي اين استاد محقق علوم قرآني محسوب مي شود.
کربلايي يکي از شاگردان بانوهمايوني در بيان خاطره اي از ايشان مي گويد: « بنده يک بار از مرحومه همايوني در خصوص حس و ديدگاه‌شان نسبت به مقام معظم رهبري سوال کردم که ايشان در جواب من گفتند «احساس ميکنم حس مادري به ايشان دارم، مگر ميشود مادر فرزند خود را دوست نداشته باشد.»
6. خدمت به زنان و توصيه به شناخت ويژگي هاي زنانه
از ديگر خصوصيات بارز بانو علويه همايوني بنابرگفته شاگردان و دوستانشان مي توان به توجه خاصش نسبت به نظم، اهميت دادن به تميزي، آراستگي و پرکردن اوقات فراغت با پرداختن به شناخت ويژگي هاي زن، اشاره کرد. به طوري که اين مهم را به ساير بانوان متذکر بودند : « توصيه من به خواهران ايماني اين است که اوقات فراغت خود را در شناخت ويژگي‌هاي زن مصرف کنند و در اين زمينه به طور جدي، قدمي بردارند و تحقيقي داشته باشند.»
اين کثرت توصيه ها بانو همايوني نشان دهنده عمق دلسوزي نسبت به جامعه بانوان است، دلسوزي که براي ايشان حس مسئوليتي شديد را به وجود آورد و باعث شد که باعث شد به اين فکر بيفتند که مکتب فاطمه الزهرا(س) را در سال 1343تاسيس کند.
سه فصل درخششِ فخر بانوان ايراني
به طور کلي ابعاد شخصيتي بانو همايوني را مي توان در سه فصل؛ آغاز فعاليت‌هاي فرهنگي بانو علويه همايوني، فعاليت‌هاي سياسي و اجتماعي بانوهمايوني و بانو همايوني از زبان همايوني به بررسي مباحث مختلفي مانند شخصيت اجتماعي و فرهنگي، پايه‌گذاري مكتب علميه بانوان به ابتكار علويه همايوني، فعاليت فرهنگي، نمونه‌اي از كارهاي فرهنگي ايشان، نقص ايمان، نواقص‌الحفوظ، نمونه‌اي از نامه‌هاي بانو همايوني به مراجع و... تقسيم کرد.
وي نه تنها شيفته علم و علم‌آموزي بود، بلكه عاشق مردم جامعه خويش نيز بود، هيچ‌گاه مردم براي او بي‌تفاوت نبودند و نيستند، از زمان كودكي تا پايان زندگي و به خاطر همين موضوع او نه تنها به فراگيري علم مشغول بود، بلكه به فعاليت‌هاي اجتماعي به خصوص براي زنان هم حساسيت خاصي نشان مي‌دادند و در واقع ايشان بازوي بانو امين بوده و تمام مسئوليت‌هاي اجتماعي به مديريت بانو همايوني انجام مي‌شده و اگر فعاليت‌هاي بي‌وقفه و خالصانه ايشان نبود، مطمئناً بانو امين از عهده آن بر نمي‌آمد.»
با نگاهي هر چند تيتروار به سبک زندگي بانوي علويه همايوني که مؤلفه هاي يک سبک زندگي اسلامي را در خود داراست مي توان متوجه اين نکته شد که چرا مقام عظمي ولايت امام خامنه اي از اين بانو به عنوان «مفاخر جامعه زنان ايران اسلامي » نام بردند.
