کامران عباسی -صنعت نفت ایران پنجاه سال پس از اعطای امتیازنفت به ویلیام ناکس دارسی در اوج ناآرامی های سیاسی در داخل کشور در 29 اسفند 1329 بطور رسمی ملی اعلام شد.
به گزارش خبرگزاری بسیج از کوثر، در این مقاله سعی شده است بطور خلاصه دلیل پیروزی نهضت ملی نفت ایران و علل شکست این نهضت به رهبری دکتر مصدق در کودتای 28 مرداد 1332 به دست عوامل آمریکایی، انگلیسی و ایرانی طی چهار روز سرنوشت ساز24 تا28 مرداد 1332 بررسی شود که چگونه این نهضت در مقابل حیرت عمومی و سکوت افکار عمومی در مقابل عوامل آمریکا و انگلیسی و مزدوران داخلی اشان به شکست حکومت دکتر مصدق منجر گردید و تلاش چند ساله ایران برای استقلال و حاکمیت ملی و استقرار دموکراسی را بر باد داد.
علل این پیروزی و شکست در این برهه زمانی برای مسئولین و مردم شریف ایران و نسل امروزی می تواند درس عبرتی باشد و البته مردم ایران در طول نهضت حضرت امام خمینی(ره) وبعد از پیروزی انقلاب اسلامی با درایت و راهنمایی های ولایت فقیه از کلیه موانع و چالش ها و دشمنی های آ مریکا و انگلیس به راحتی عبورکرده و توانسته ملت بزرگ و تاریخ ساز باشد.
در هر صورت می توان از ان بعنوان تجربه تاریخی استفاده نمود و آن را هیج وقت تکرار نکرد و اما مهمترین عوامل پیروزی نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران به شرح ذیل می باشد:
1- افشای درآمد کم ایران از نفت (پانزده درصد سود خالص را دریافت می کند)
2- قرارداد الحاقی گس گلشائیان و مخالفت اقلیت مجلس 15 با آن
3- تقلب هژیر در انتخابات مجلس 16 در حذف اقلیت مجلس قبلی
4- تحصن مصدق و تنی از ملی ها دردربار و ترور هژیر توسط فدائیان اسلام
5- تشکیل جبهه ملی از نیروهای ناهمگن مذهبی، ملی ولیبرال برای ملی کردن نفت و مخالفت با قدرت دربار و هدفشان تشکیل حکومت ملی بود.
6- ترور نخست وزیررزم آراء توسط فدائیان اسلام که مخالف ملی شدن نفت بود.
7- نخست وزیری دکتر مصدق
8- تظاهرات30 تیر1331 علیه قوام و اصرار بر نخست وزیری مصدق
9- پیروزی مصدق در دادگاه لاهه
واین عوامل سبب گردید که در29 اسفند 1329 صنعت نفت ایران از دست استکبارجهانی وشرکتهای نفتی خارجی خارج گردد.ولی چند سالی نگذشته بود که براثر کودتای 28مرداد 1332 به دلیل عوامل ذیل این نهصت با شکست مواجه گردید که مهمترین دلایل شکست این نهضت به شرح ذیل می باشد :
1- عدم محاکمه مسببین کشتار30 تیر 1330
2- به کار گیری افراد سرلشگر وثوق که ازعواملین کشتار بود.
3- تورم ناشی از شکست اقتصاد بدون نفت (عدم خرید نفت)
4- سیاستهای اجرایی دکتر مصدق برای اجرای اقتصاد بدون نفت (عدم کنترل شدید واردات، تشدید صادرات،چاپ اسکناس بدون پشتوانه وچاپ اوراق )
5- جلوگیری از انتخابات مجلس 17 در دور دوم به دلیل ورود مخالفین
6- شکاف اصلی بین مصدق و ملی ها درچگونگی اجرای قانون (در دادن فرصت حالت فوق العاده و بی توجهی یا نیاز مصدق در کنارگذاشتن قانون )
7- باز نشسته کردن واخراج ارتشی ها
8- در گیری با دربار که منجر به تصمیم آنها در حذف مصدق می شود.
9- تغییرات در ساختار جهانی (مرگ استالین وروی کار آمدن خروشچف و موافقت آیزنهاور وچرچیل درحذف مصدق )
10-فعالیت حزب توده که فعالیتشان را بر علیه دکتر مصدق سازماندهی کردند.
11- اعتماد دکترمصدق به آمریکا.
12- شکاف در داخل واتحاد درخارج که این دو عامل اصلی ترین دلیل شکست نهصت بود.
که بعد از شکست نهصت ملی محمد رضا شاه مجدداً بر قدرت خود افزود وبرای افزایش قدرت خود اقدامات ذیل را انجام داد:
1- حذف زاهدی وآمدن اقبال
2-تقویت ارتش وتشکیل ساواک ودستگیری واعدام اعضای حزب توده
3-اعدام نواب وسه تن از فدائیان اسلام
4- دستگیری آیت الله کاشانی
5- محاکمه مصدق وتبعید وی
6- اعدام دکترفاطمی
7- اجرای طرح کندی برای اصلاحات ارضی و انقلاب سفید به منظور جلوگیری از انقلاب سرخ کمونیستی
آنچه مسلم است این رویدادها واتفاقات، تاریخ معاصر ماست و نباید از کنار آن به سادگی عبور کنیم وباید ازآن به عنوان تجربه ای برای مستحکم کردن پایه های انقلاب اسلامی استفاده کنیم وبی جهت به استکبارجهانی اعت ماد نکنیم که در طول تاریخ به اندازه کافی ازآنها لطمه خورده ایم وبا اهداف استکباری خود به بهانه های مختلف در طول تاریخ معاصر امتیازات لازم را از دولت مردان ایران گرفته اندو برهمه ما لازم است که مواظب عوامل خارجی وداخلی که به دنبال فرصت برای خیانت به ایران وتاراج آن هستند باشیم.
یادداشت از کامران عباسی - کارشناس ارشدروابط بین الملل ونائب رئیس شورای اسلامی شهرستان کوثر
