نقش سنگرسازان بی سنگر در دفاع مقدس

به گزارش خبرگزاری بسیج از گرمی به نقل از سیفار،جهاد سازندگي از همان آغاز كار توانست خيل عظيم نيروهاي دلسوز و جوان و متخصص و متعهد در رشته هاي گوناگون را به خود جذب و با خدمات بسيار ارزنده نفوذ گسترده و عميقي بدست آورد. اعضاء با ايمان جهاد سازندگي قبل از جنگ 18 ماه در اقصي نقاط روستايي فعاليت كرده وکار جهادي بر سر زبانها افتاده بود . در آن زمان مناسب ترين فعاليت يك كار جهادي بود. جنگ تحميلي كه آغاز شد غلبه كار نظامي بر سازندگي به دليل نياز زمان بيشتر و بيشترشد تا آنجا كه بعضي از جهادگران نيز لباس سپاه به تن كرده و راه رزم پيش گرفتند و گروهي متخصص با انديشه پاك و بدون هياهو اجراي برنامه هاي مهندسي و تامين نيازهاي مهندسي جنگ را مبناي كارخود قرار داده و با فعاليتهاي مستمر و مفيد و موثر در پشتيباني از رزمندگان كاري كردن كه بعدها سردار بزرگ شهيد صياد شيرازي فرمودند « جهاد كارهاي ناممكن را ممكن ساخت» با اين وصف چگونه ميتوان با قلمي قاصر و اعداد و ارقام خشك رياضي ، صفاي قلب و خلوص باطن جهاد گري را كه داوطلبانه با چهره برافروخته و مشتاق به روي لودرها مي رود ترسيم كرد و كدام هنرمند است كه بتواند چشمان غبار گرفته و براق رانندگان جهادگر بولدوزرها و لـودرها را كه در خط مقدم جبهه بدون سنگر و حفاظ براي ديگران سنگر مي سازند و در پرخطرترين موضع جبهه قرار دارند بيان كند ؟ نهاد جهاد سازندگي كه با يك دست ملت و با دست ديگر دولت به او ياري رساند تا با ايجاد ستادها ، قرارگاهها و مراكز پشتيباني و مهندسي رزمي به رزمندگان و جنگ زدگان در تمام زمينه ها كمك رساني نمايد و بيشترين كارآيي را از خود نشان دهد كه به فرمايش حضرت امام راحل « نقش جهاد سازندگي در جنگ كمتر از نيروهاي انتظامي نبوده و نيست و اين اقراري است مكرر از سوي فرماندهان ارتش و سپاهي ما كه، اگر جهاد نبود پيروزي با اين سرعت بدست نمي آمد»جهاد سازندگي در طول هشت سال دفاع مقدس مردمي نيزهمچون دوران سازندگي با كسب عنوان « سنگرسازان بي سنگر » از سوي امام (ره) برگ زريني را در تاريخ پر افتخار جهاد سازندگي نوشته است.

جهادسازندگى همراه با مردم و در كنار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهورى اسلامى ايران از اولين‏ روزهاى هجوم عراق به خاك میهن اسلامی، از آب و خاک و حیثیت اسلامی ایران، دفاع كرد. امروز شايد براى نسل نو و فردا نيز براى نسل آينده ‏اين سؤال طرح شود كه جهادسازندگی در امر دفاع چه فعالیتی را به عهده داشت و چه کارهایی را انجام داد؟

جهادسازندگی علاوه بر خدمت در روستاها در جنگ نقش بزرگی ایفا کرد و به گفته فرماندهان جنگ یکی از دلایل عدم شکست ایران در جنگ حضور این نهاد انقلابی در جنگ بود. در دفاع مقدس که به نوبه خود يك نبرد مهندسي بود و اگرمهندسي موفقي توسط جهادگران درکنارنیروهای رزمی در اين نبرد طراحی واجرا نمی شدند،عرصه رزمي نيز با مشكل مواجه شده وپیروزی به این سرعت بدست نمی آمد. جهادگران رزمنده ای كه با ساختن پل خيبر شاهكار مهندسي دوران دفاع مقدس، جهانيان را به شگفتي وا داشتند، هم اينك نيز با ادغام وحضور درجهاد کشاورزی و درکنارکشاورزان وبا کارهای علمی ومهندسی قادرند با تلاش و كوشش افزون تر خويش، روند رشد و ارتقاء بخش كشاورزي، كه از مهمترين بخشهاي اقتصادي كشور محسوب مي شود را فراهم آورند. اماحضور جهاد سازندگی شهرستانهای استان اردبیل وانجام کارهای مهندسی رزمی در جنگ تحمیلی که درآن برهه زمانی زیرمجموعه استان آذربایجانشرقی اعزام می شدند یکی از کار‌هایی است که بایدبیشترتفکیک وبه آن پرداخته شده وجداگانه درقالب کتابها منتشر شوند.

این حقیقت رابه شواهد تاریخی جنگ تحمیلی می توان به جرات گفت که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی وبسیج ونیروهای مردمی وارتش جمهوری اسلامی ایران جنگ را با کارهای مهندسی رزمی جهادگران پیش می برده‌اند. امروزه گفتن ازحقایق نقش وشیوه حضورجهادگران که زمان بسیاری از آن حقایق سپری شده است به دلایلی مشکل است. چراکه از یک سو انحلال سازمان جهادسازندگی وازطرفی بسیاری افراد درحیات نیستند ویااگرهستند به درستی آن‌ها را به یاد ندارند و شامل مرور زمان شده است ونوشتن رادشوارترکرده است. انتخاب واژه «سنگرسازان بی‌سنگر» بیانگر عمق فداکاری و اخلاص جوانان جهادی بود که زیرباران گلوله و دید مستقیم دشمن، به احداث خاکریز، پل، سنگر و استحکامات می‌پرداختند. عبور نیروهای ایران از رودخانه‌های مرزی اروند و غافل‌گیری نیروهای ارتش صدام در عملیات والفجر هشت از شاخص‌ترین عملیات مهندسی رزمی جهاد سازندگی محسوب می‌شود. حضور در جنگ تحمیلی فقط یکی از کارهای ارزنده جهاد سازندگی بود که ساخت پل خیبر یکی از این مصداق‌هاست.برهمین اساس وضرورت آشنایی نسل جدیدوجوانان با این فعالیت‌ها برای آینده بسیار مهم است.

مهندسی جنگ جهاد که پشتیبان جنگ تحمیلی در تمام اصناف کشور بود و به عنوان نیروی سوم جنگ که با نام «سنگرسازان بی‌سنگر» شناخته می‌شد، با آن‌که جمعیت کمتری از نیروهای نظامی داشت، در خط مقدم همراه مردم و کنار ارتش و سپاه ونیروهای بسیجی حضور می‌یافت. مردم به نیرو‌های جهادی اعتماد داشتند. شهید آوینی از نیروهای جهادی بود اما کسی او را به این عنوان نمی‌شناخت. تجربه جهاد سازندگی از تجربه‌های ناب جنگ‌‌های معاصر بود و حیف است که حفظ و منتقل نشود. جهاد سازندگي نيز تمام امکانات و نيروهاي مؤمن و متعهّد خود را در اختيار جنگ و دفاع از مرزهاي مقدّس ايران اسلامي قرار داد. وزارت جهاد سازندگي با تقديم 83 نفر مفقودالاثر، 886 نفر آزاده، 3150 نفر شهيد و 1940 نفر جانباز، نشان افتخاري را بر پيشاني خود دارد.

این نهادجوشیده ازبطن مردم با حضوري عظيم و گسترده، به شکل پشتيباني مهندسي جنگ، مسئوليّت رساندن تدارکات به رزمندگان اسلام و احداث اورژانس و بيمارستان‌هاي صحرايي و غيره را به عهده گرفت و بيشتر فعّاليّت‌هايش در زمينه مهندسي و پشتيباني جنگ بود.

نقش مهمّي که نيروهاي جهادگر در شکستن حصر آبادان و فتح بستان از خود نشان دادند در خور تحسين بود و عمليّات فتح‌المبين و عمليّات بيت‌المقدّس که در چهار مرحله پي در پي انجام شد که منجر به آزادسازي خرمشهر گرديدو اين موفّقيّت‌ها نشانگر استقامت و ايمان به خدا در جهادگران بود که کليد پيروزي حق عليه باطل شد. جهاد سازندگي کليه واحدهاي خود را تقريباً به حالت نيمه تعطيل در آورد و امکانات فنّي و نيروهاي انساني خود را براي شرکت در عمليّات به منطقه جنگي اعزام نمود يعني بعد از عمليّات فتح‌المبين و طريق‌القدس طبق هماهنگي سپاه پاسداران و ارتش و جهاد سازندگي، کليّه عمليّات‌هاي مهندسي- رزمي جنگ به جهاد واگذار گرديد.

در مجموع از تمامي استان‌ها جهاد سازندگي با چهل گردان مهندسي- رزمي، چهار تيپ و پنج قرارگاه عمليّاتي و پشتيباني در جنگ شرکت داشت و ستاد مرکزي به طور سازماندهي شده و با تجهيزات و ماشين آلات با 540000 نفر نيروي بسيجي و اداري در کليّه عمليّات‌ها و شاخص‌ترين آن‌ها ثامن‌الائمه، طريق‌القدس، فتح المبين، بيت المقدّس،مسلم بن عقيل، محرم، خيبر، بدر، رمضان، والفجر8، كربلاي5 و نصر7 و... حضور گسترده داشت.

با تأکيد فرمانده کل قواامام خميني (ره) نسبت به تصرّف جزاير مجنون و بخشي از هورالهويزه که نقش مؤثّري در پيروزي داشت ولي رمز موفّقيّت اين عمليّات ايجاد پل خيبر بود که اين پل به طول 13 کيلومتر و به عرض 3 متر و در مدّت 72 ساعت به دست توانمند و فداکار جهادگران به فرماندهي مهندس شهيد بهروز پورشريف ساخته شد. که اين پل جهت انتقال نيروها و تدارکات به جزاير مجنون نقش به سزايي داشت. پل خيبر با اينکه از نظر ايمني در مقابل صدمات بمباران و انفجارها و ترکش‌ها از طرح‌هاي معمولي دنيا بسيار برتر و بهتر بود ولي مرقوم به صرفه نبود که مدّت زيادي در محل باقي بماند و بعد از 10 روز از عمليّات خيبر، طرح احداث جاده با توجّه به فرمايش امام (ره) و با پيگيري و اصرار مهندس شهيد فرمانده هميشه پيروز لشکر 31 عاشورا برادر مهدي باکري به مهندس پورشريف واگذار گرديد و فرماندهي اجرايي آن به عهده شهيد پورشريف قرار گرفت. در احداث پل خيبر نيروهاي اردبيلي نقش به سزايي ايفا نمودند.بطوری که فرمانده گردان مهندسي- رزمی جنگ جهادسازندگي استان اردبيل، حاج اصغر پرتوي و فرمانده گروهان مهندسی رزمی جنگ جهادسازندگی استان اردبیل حاج قادراسمعیل نژاد بودند و در احداث پل خيبر همراه سایرنيروهاي اردبيلي نقش به سزايي داشتند.

در طول هشت سال دفاع مقدّس، اردبيل به عنوان يکي از شهرستان‌هاي بزرگ استان آذربايجان شرقي به حساب مي‌آمد و رزمندگان اين استان در آن زمان، عضو لشکر 31 عاشورا آذربايجان شرقي به حساب مي‌آمدند و نيز جهاد سازندگي اين استان نيز در آن زمان زير نظر استان آذربايجان شرقي کار مي‌کرد به عبارتي فعّاليّت‌هاي جهادسازندگي در آذربايجان شرقي در طول هشت سال دفاع مقدّس فعّاليّت‌هاي استان اردبيل در آن زمان را نيز شامل مي‌شود.نقش جهادگران با فعّاليّت‌هاي این عزیزان رزمنده درقالب ستاد پشتيباني و مهندسي جنگ جهاد سازندگي تجلی می یابدکه اهم فعالیتهای استان که نتیجه آن درسطح دواستان به تعدادنفرات 1- شهيد (118 نفر) 2- مجروح (239 نفر) 3- جانباز (340 نفر) 4- آزاده (51 نفر) 5- اعزام روحاني (570 نفر) 6- اعزام نيروي فني و مهندسي غيرجهادي (37000 نفر) 7- اعزام نيروي فني مهندسي و ستادي جهادي (2500 نفر) 8- اعزام نيروي شوراي اسلامي روستايي (570 نفر) بوده است.وآماراعزام نیرو شهداوایثارگران جهادسازندگی اردبیل هم جداگانه آورده می شود.1-شهید29نفر2-جانبازنیروی مردمی 15نفر3-جانبازکارکنان 86نفر4-آزاده 18نفر5-کارکنان رزمنده 410نفر6-اعزام روحانی 100نفر7-اعزام نیروی فنی ومهندسی غیرجهادی 3170نفر8-اعزام نیروی فنی مهندسی وستادی جهادی412نفر9-اعزام نیروی شورای اسلامی روستایی100نفروعناوین اهم فعّاليّت‌هادرزمینه های درون جبهه- فرهنگي و تبليغاتي تيپ پشتيباني و مهندسي- تعداد افراد اعزامی- فعالیتهای پشت جبهه- جمع‌آوري کمک‌هاي مردمي و تدارکات- فعالیتهای خواهران ستاد پشتيباني و مهندسي جنگ جهاد سازندگي دو استان- فعّاليّت‌هاي پادگان آموزشي تيپ پشتيباني و مهندسي جنگ- ساير کمک‌هاي مردمي بوده که جهادگران درطول دفاع مقدس ایفای نقش کرده اند.ریزاین فعالیتها درمتن اصلی مقاله آورده شده است.

به اسناد سوابق و عملكرد خوب جهادگران و اثرات مثبت آن در روستاها ونقش بی بدیل دردفاع مقدس هم اينك در سراسر روستاهاي مملكت اسلامي آن روستايي در همه حال لبخند رضايت بر لب از جهاد سازندگي مي گويدوامنیت وآرامش ایران اسلامی حاصل ایثاگریهای این عزیزان ورزمندگان وایثارگران دفاع مقدس است. تا آنجا كه امام راحلمان مي فرمايند: « . شما عزيزان با خدمت شايسته خود در پشت جبهه‌ها،چون جبهه ها دل امام زمان روحي له الفداء را شاد کرده‌ايد اميدوارم از صحنه‌هاي سخت سياست «نه شرقي، نه غربي، جمهوري اسلامي» عبور کنيد که اگر ايران را برپايه استقلال واقعي پايه‌ريزي نکنيم هيچ کاري نکرده‌ايم. چشم اميد من به شما سازندگان پر شور و نشاط اسلامي است."ومقام معظم رهبری فرموده اند « روحيه حركت عمومي و اين دلسوزي و ورود به صحنه كار و ابتكار و حركت و جوشش جهادي همان روحيه سنگرسازان بي سنگر جهاد سازندگي است كه روي بولدوزر نشسته تا خاكريز زده و اين روحيه را بايد حفظ كرد و با اين فرهنگ و با كار علمي و نظم تشكيلاتي به نحو شايسته در حد خودكفائي و استقلال قدم برداشت. مي توان گفت رسالت انقلابی جهاد سازنگي همچنان باقي است . روحيه جهادي وارزشهای بنیادی این نهاد مردمی وولایی در بسياري از دستگاهها ودرجامعه وبرای نسل جدیدبه تقويت و خلق مجدد نياز دارد. با توجه به اينكه روح و فرهنگ ایثارگری وجهادي ضرورت دارد در همه صحنه ها و عرصه ها بكار آيد لذا امروزه مي توان با همان روحيه و حرکت جهادی وارد ميدان كار شد تا انشاءا.... جهت تحقق استقلال درهمه ابعاد كه از شعارهاي محوري انقلاب اسلامي است با تلاش مضاعف به توفيقات وپیشرفتهای همه جانبه دست يابيم . براساس اين مقاله مي توان گفت كه روح جهادي همان فرهنگ معنوي وبرگرفته ازفرهنگ اهل یت(ع) است که ریشه درمحرم وصفردارد و در جايي كه حركت و روح جهادي وجود داشته باشد انسان در ايمان و آرمان و خدمت به ديگران حل شده و خود را فراموش مي كند كه با حفظ و تقويت اين روحيه پيشرفت و ترقي واقعي در همه زمينه ها زودتربدست می آید.

نقش وتجربه وروحیه جهادی دردفاع مقدس نیزاز تجارب بی‌بدیل جنگ‌های معاصر است که باید درجهت قابلیت انتقال آن به نسل‌های آینده تلاش نمودکه دراین نوشته پیش رو این نقشها درقالب مقدمه وضرورت ومتن اصلی ازمنابع دردسترس بررسی وتحلیل ونتیجه گیری شده است.

گرامی و بلند باد یاد جوانان عزیزی که در پناه سنگر استوار عشق و ایمان، در جبهه‌های دفاع مقدس، افتخار لقب سنگرسازان بی‌سنگر را به دست آوردند و جان شیرین و جوانی زیبا را تقدیم اسلام و مسلمین کردند.

مظاهرمحمدی، کارشناس ارشد مدیریت