مقدمه :
با شدت یافتن تحریم های یک جانبه و غیرانسانی غرب علیه جمهوری اسلامی ایران، واژه ی جدید «اقتصاد مقاومتی» به ادبیات اقتصادی کشور تبديل شده و مورد تاكيد و توجه قرار گرفته است. براي نخستين بار در شهریور سال 1389 در طي دیدار کارآفرینان با مقام معظم رهبری مفهوم اقتصاد مقاومتي مطرح گردید. در اين دیدار، رهبر معظم انقلاب «اقتصاد مقاومتی» را معنا و مفهومی از کارآفرینی معرفی و برای نیاز اساسی کشور به کارآفرینی نیز دو دلیل «فشار اقتصادی دشمنان» و «آمادگی کشور برایی جهش» را معرفی نمودند. ایشان در تعريف اين مفهوم فرمودند:اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنی ها و خصومت های شدید می تواند تعیین کننده رشد و شکوفایی کشور باشد .
امروزه جمهوری اسلامی در حوزه‌های اقتصادی خود با مسائل یا مفاهیمی مواجه است که به هیچ عنوان تاکنون چه در عرصه‌ی نظر و در کتاب‌های درسی و چه در عرصه‌ی عمل و تجارب بشری مشابه و مابه التفاوت واقعی نداشته است. بنابراین خود انقلاب اسلامی مکلّف به نوآوری و ابتکار و نظریه‌پردازی و الگوسازی در این عرصه‌های جدید اقتصادی است. هر کشوری که عَلم استکبارستیزی را برپا کند نیازمند چنین الگوهایی است. مفهوم «اقتصاد مقاومتی» مفهومي كه با اتكا و اعتماد ملي و اسلامي و فراهم ساختن زمينه اجرايي و عملياتي آن هم اهداف انقلاب را محقق ساخته و هم نيروي عظيمي در برابر تحريمها فراهم آورده و هم به كشور عزيزمان ياري رسان خواهيم بود که اين خود الهام‌بخش جمیع ملت‌های آزاده بويژه ملتهاي آزاده و مسلمان منطقه كه در برابر انواع هجمه ها و حمله هاي استكبار و ايادي آنان به شكل و شيوه هاي گسترده بالاخص در ابعاد و كاركردهاي اقتصادي قرار دارند انشاالله خواهند بود.
- مفاهيم و تعاريفهاي اقتصاد
مقاومتي
اقتصاد موازی
تعریف اول از اقتصاد مقاومتی به مثابه‌ی «اقتصاد موازی» است؛ یعنی همان‌طور که انقلاب اسلامی با توجه به نیاز خود به نهادهای با روحیه و عملکرد انقلابی، اقدام به تأسیس نهادهایی جهت پشتيباني و حمايت از مردم مانند کمیته‌ی امداد، جهاد سازندگی، بنياد پانزده خرداد، سپاه پاسداران و بنیاد مسکن و ديگر نمود، امروز نیز بایستی برای تأمین اهداف انقلاب در حوزه اقتصاد این پروژه را ادامه داده و تکمیل کند؛ چرا که انقلاب اسلامی به اقتصاد مقاومتی و به نهادسازی‌های مقاومتی در اقتصاد نیاز داشته لذا بصورت موازي با ساير واحدهاي اقتصادي نياز به اقتصاد مقاومتي دارد.
اقتصاد ترمیمی
تعریف دوم از اقتصاد مقاومتی عبارت از اقتصادی است که در پی «مقاوم‌سازی»، «آسیب‌زدایی»، «خلل‌گیری» و «ترمیم» ساختارها و نهادهای فرسوده و ناکارآمد موجود اقتصادی است. یعنی بر اين اساس بدنبال اين خواهيم بود كه شرایط جدید اقتصادی، تحریم‌ها یا نیازهای انقلاب اسلامی بازتعریف نمایند و در نتیجه عملکردی جهادی ارائه دهند یعنی باید ترک‌های ساختاری دیوار نهادهای اقتصادی را ترمیم کنیم. این مسأله یعنی ترمیم و مقاوم‌سازی ساختارهای اجرایی و اداری کشور حسب نیازهای مختلف و مقتضیات زماني و مکاني اساساَ مورد نياز مي باشد. کشورهای توسعه‌یافته نیز در برهه‌هایی از تاریخ اقتصادی خود، مجبور به مقاوم‌سازی ساختارهای اقتصادی شدند مثلاً برخي كشورها پس از دو شوک نفتی1979 و 1983 میلادی، اقدام به جایگزینی سوخت‌های فسیلی با سایر سوخت‌های نوین کرد؛ به‌طوری که امروزه با قیمت‌های بالای یک‌صد دلار نیز دچار شوک نفتی نمی‌شود. لذا ما امروز فقط نیازمند عزمی ملی برای اجرای این پروژه‌ی ملی و ارزشی در حوزه اقتصاد هستیم .
اقتصاد دفاعی
تعریف سوم از اقتصاد مقاومتی، متوجه «هجمه‌شناسی»، «آفندشناسی» و «پدافندشناسی» ما در برابر تمامي هجمه ها در بعد اقتصادي است. یعنی ما باید ابتدا بررسی کنیم که مخالفان ما حمله به اقتصاد ایران و اخلال در آن را چگونه و با چه ابزارهایی صورت می‌دهند . بنابراین وقتی به اقتصاد مقاومتی دست یافته‌ایم که ابزارها و شیوه‌های هجمه‌ی دشمن را پیشاپیش شناخته باشیم و بر اساس آنها استراتژی مقاومت خود را علیه آنان تدوین و اجرا کنیم. بدیهی است تا آفند دشمن شناخته نشود، مقاومت متناسب با آن نیز طراحی و اجرا نخواهد شد
اقتصاد الگو
چهارمین تعریف این رویکرد چشم‌اندازی کلان به اقتصاد جمهوری اسلامی ایران دارد و یک اقدام بلندمدت را شامل می‌شود. این تعریف هم که به نظر می‌رسد دور از دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب نیست، رویکردی ایجابی و دوراندیشانه دارد. در این رویکرد، ما در پی «اقتصاد ایده‌آلی» هستیم که هم اسلامی باشد و هم ما را به جایگاه اقتصاد اول منطقه برساند؛ اقتصادی که برای جهان اسلام الهام‌بخش و کارآمد بوده و زمینه‌ساز تشکیل «تمدن بزرگ اسلامی» باشد. بدین معنا اساساً در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، یکی از مؤلفه‌های مهم الگو می‌باید متضمن مقاومت و تحقق آن باشد. در این مقوله است که اقتصاد مقاومتی مشتمل بر اقتصاد کارآفرینی و ریسک‌پذیری و نوآوری می‌شود.
نویسنده؛ هادي رنجبر؛
.......ادامه دارد
