استفاده از وسایل ‌گرمایی را جدی بگیرید

طی سال‌های گذشته افراد زیادی بر اثر گازگرفتگی جان خود را از دست دادند و این در حالی است که مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در فصل سرما شیوع زیادی بیشتری نسبت به فصول دیگر سال دارد؛ آمارها نیز نشان می‌دهد در 10 سال گذشته حدود هشت هزار شهروند بر اثر استنشاق گاز منو اکسید کربن جان خود را از دست داده‌اند.

منواکسید کربن یا گازگرفتگی مسمومیتی است که به خاطر تنفس گاز خطرناک کربن مونوکسید ایجاد می‌شود، این مسمومیت به وسیله‌ی انواع وسایل گازسوز از جمله بخاری، آبگرمکن، پیک نیک و حتی ذغال ایجاد می‌شود که اگر دودکش یا تهویهٔ یک مکان مسدود باشد، گاز کربن مونوکسید منتشر شده از موارد مذکور امکان خروج پیدا نمی‌کند، در محیط ساختمان منتشر شده و سبب مسمومیت و در نهایت مرگ می‌شود.

مسمومیت با گاز منوکسید کربن یکی از مرگبار‌ترین انواع مسمومیت‌ها است و به مرگ خاموش از آن یاد می‌شود، ‌مرگی که در کمال ناباوری فردی که به خواب رفته است را آرام آرام به سوی خواب ابدی می‌برد.

از طرفی علایم و نشانه‌های مسمومیت با گاز منوکسید کربن می‌تواند به صورت بسیار متفاوت در افراد ظاهر شود، در ‌برخی موارد علایم و نشانه‌های مسمومیت با گاز منوکسید کربن به صورت اختلالات گوارشی همچون تهوع و ‌استفراغ در فرد ظاهر می‌شود.

به گفته به منش دبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی دارو‌ها و سموم، سازمان غذا در اثر تماس طولانی با منوکسیدکربن، سردرد، گیجی، ضربان شدید شقیقه‌ها، ‌وزوز گوش و خواب آلودگی، تهوع، استفراغ، تپش قلب، کاهش هوشیاری، آسیب دائمی عصبی، کما و مرگ رخ می‌‌دهد.

به منش با بیان اینکه تماس طولانی مدت با مقادیر کم گاز منوکسید کربن می‌تواند فرد را به بیماری‌های قلبی- عروقی مبتلا ‌سازد، گفته است: ‌‌علایم مسمومیت با منوکسیدکربن در کودکان تهوع، استفراغ و اسهال است که با مقادیر پایین‌تری از ‌منوکسیدکربن بروز می‌کند.

همچنین تماس طولانی مدت با گاز منوکسید کربن به ویژه در کودکان، می‌تواند با بروز ‌اختلالات رفتاری و کاهش حافظه و ضریب هوشی همراه باشد، که در اثر آلودگی هوای شهرهای صنعتی نیز ‌رخ می‌دهد.

دبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی دارو‌ها و سموم سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، گفت: در هنگام بروز آتش سوزی علاوه بر ایجاد گاز منوکسید کربن، گاز سیانید از سوختن مواد پلاستیکی ایجاد می‌‌شود که شدیداً سمی است، این گاز‌ها گرم و سبک هستند و به سمت بالا می‌روند.

بنابراین هنگام قرار گرفتن در ‌محیطی که دچار آتش سوزی شده است هرچه سریع‌تر باید جلوی صورت، دهان و بینی را با پارچه‌ای ترجیحاً ‌مرطوب پوشاند و سپس بدون معطلی به صورت خمیده و یا سینه خیز از محیط خارج شد.

ممکن است فرد ‌مصدوم در آتش سوزی‌ها، دچار سوختگی نشود اما مسمومیت با منوکسیدکربن اولاً باعث گیجی و بیهوشی ‌وی خواهد شد و همچنین به دلیل عدم توانایی فرد مسموم در خارج شدن از محیط، تنفس گازهای سمی افزایش یافته و ‌فرد دچار مرگ مغزی خواهد شد و این صحنه‌ای است که جان سپردن پسر و عروس پیرزن را در شب سرد زمستانی برایش یادآوری می‌کرد و اینکه ای کاش می‌توانست با انجام اقدام به موقع آنها را از مرگ نجات می‌داد.

چرا که اولین اقدام در برخورد با فردی که با گاز منوکسیدکربن مسموم شده است، انتقال مصدوم به هوای آزاد است و در ‌صورت قطع تنفس بیمار مسموم با منوکسید کربن و گاز‌های دیگر، باید احیای قلبی ریوی را آغاز کرد و سریعاً ‌با مرکز اورژانس تماس گرفت.

همچنین با رسیدن فصل سرما و استفاده از وسایل گرمایشی به ویژه گازسوز، توجه به نکات مؤثر در ‌پیشگیری از مسمومیت با منوکسیدکربن دارای اهمیت می‌شود و سالانه بخشی از مرگ و میرهای گزارش شده توسط سازمان پزشکی قانونی کشور به مسمومیت ناشی از منوکسید کربن تعلق دارد.

به گفته دبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی دارو‌ها و سموم، سازمان غذا و دارو مسمومیت با منوکسیدکربن گرچه با سرد شدن هوا و استفاده از بخاری‌های گازی و وسایل گرمایشی افزایش می‌یابد اما بر اساس گزارش پزشکی قانونی کشور در نیمه نخست امسال آمار مرگ ناشی از منوکسید کربن رشد ۳۷ درصدی بوده است.

به‌منش می‌گوید: از سال ۱۳۹۰ تا پنج ماه نخست ۱۳۹۵، به ترتیب ۹۶۵، ۶۹۷، ۸۲۸، ۶۲۶، ۶۲۶ و ۱۹۳ مورد مرگ ناشی از این گاز کشنده بدون رنگ و بو در کشور گزارش شده است که بالا‌ترین آمار مرگ در سال‌های اخیر مربوط به سال ۱۳۹۰ بوده است 

بر این اساس ۱۶ درصد از موارد مرگ ناشی از مسمومیت در آمار به دست آمده از مراکز بیمارستانی لقمان حکیم، بهارلو، در این سال، تعداد مراجعات مسمومیت با منوکسید کربن به ترتیب ۷۴ و ۹۶ مورد بوده است که نسبت به کل مسمومیت در آن بیمارستان‌ها ۶/۰ درصد و ۳/۳ درصد مسمومیت گزارش شده است.

از این آمار درصد بالایی به افراد بزرگسال تعلق دارد بطوریکه ۸۰ درصد مراجعان به بیمارستان لقمان حکیم و ۹۶ درصد از مراجعین بیمارستان بهارلو در تهران، بزرگسال بوده‌اند.

در سال ۱۳۹۱ نیز به نقل از سازمان پزشکی قانونی کشور، آمار مرگ ناشی از منوکسید کربن به ۶۹۷ نفر کاهش پیدا کرد و تعداد مراجعات مسمومیت با منوکسید کربن در مراکز بیمارستانی لقمان حکیم ۷۳ نفر (۵/۰ درصداز کل مراجعات)، بهارلوی تهران ۱۳۲ نفر (۸/۳ درصد)، امام رضای مشهد ۶۳ نفر (۶/۰ درصد)، نور و علی اصغر اصفهان ۲۲ نفر (۶/۰ درصد) و بیمارستان‌های مرجع اهواز همچون گلستان، سینا، رازی و ابوذر ۳۷ نفر (۷/۰ درصد)، اعلام شده است.

به گفته به‌منش از این میان ۸۵ درصد از مراجعین لقمان حکیم، ۶۶ درصد از مراجعان بیمارستان بهارلو و ۹۴ درصد از مراجعان بیمارستان امام رضای مشهد را بزرگسالان تشکیل می‌داده‌اند.

نگرانی از رشد ۳۷ درصدی آمار مرگ خاموش در سال جاری

مرگ و میر و میزان مراجعات به بیمارستان‌های کشور ناشی از مسمویت با گاز منو کسید کربن در5 ماه نخست امسال ۱۹۳ مورد یعنی ۹ درصد مرگ ناشی از منوکسید کربن از سازمان پزشکی قانونی کشور به ستاد مرکزی اطلاع‌رسانی دارو‌ها و سموم رسیده است و متأسفانه این تعداد نسبت به مشابه سال گذشته (۱۴۱ نفر) رشد ۳۷ درصد داشته است که نگران کننده است.

نگهداری کودک در داخل خودروی روشن ممنوع

به منش می‌گوید از نگهداری کودک در داخل خودروی روشن و در پارکینگ‌های مراکز خرید خودداری شود، و در صورت گازگرفتگی به محض رسیدن ‌به درب ورودی این نوع پارکینگ‌ها، از همراه خود بخواهید کودک را از خودرو خارج کرده و به فضای ‌آزاد ببرد و سیستم جریان هوا از خارج به داخل اتاق ماشین را ببند.

همچنین ‌در دود سیگار مقادیری از گاز منوکسید کربن موجود است و این گاز می‌تواند در اثر مصرف طولانی ‌مدت سیگار سبب بروز مسمویت مزمن در افراد سیگاری شود.

هشدارهای مربوط به استفاده از وسایل ‌گرمایی را جدی بگیریم

بنا به توصیه دبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی دارو‌ها و سموم، سازمان غذا و دارو ‌استفاده از بخاری‌های بدون دودکش تنها در محیط‌هایی که دارای تهویه و جریان مناسب هوا است همچون مکان‌های عمومی پر تردد مجاز است و افراد با جدی گرفتن هشدارهای مربوط به استفاده از وسایل ‌گرمایی، می‌توانند خانواده خود را از معرض مرگ خاموش در امان نگه دارند.

‌در هنگام استفاده از بخاری‌های نفتی و گازی، برای پیشگیری از مسمومیت با گاز منوکسید کربن، اطمینان ‌از نصب صحیح و کارکرد مناسب دودکش‌ها الزامی است.

همچنین قبل از روشن نمودن بخاری‌های گازی در ابتدای فصل سرما ابتدا می‌بایست مطمئن شد که آیا دودکش ‌بخاری درست به بدنه بخاری متصل شده است؟ مسیردودکش سقفی بخاری باز است یا در اثر ‌مانعی در طی فصل‌های گرم سال، بسته شده است؟ اتصال لوله گاز به بدنه بخاری گازی به درستی ‌صورت گرفته است؟

بخاری استاندارد و دارای پیلوت می‌باشد تا به محض خاموش شدن شعله به ‌هر دلیلی، جریان گاز قطع شود؟ پس از روشن نمودن بخاری آیا لوله دودکش با لمس دست سرد است ‌یا گرم؟ در صورت سرد بودن دودکش، تهویه به درستی انجام نمی‌شود و گاز در محیط در حال پخش ‌شدن است.

بر اساس این گزاش مواردی از مسمومیت‌های کشنده با منوکسید کربن در رانندگانی گزارش شده است که برای گرم کردن ‌خودروی خود در فصول سرد سال از گاز پیک نیکی استفاده کرده‌اند یا اجاق‌های خوراک پزی که به منظور ‌گرم کردن محیط استفاده می‌شود نیز منجر به بروز حوادث جبران‌ناپذیری شده است.

پیش از روشن کردن اتومبیل، درب پارکینگ را باز کنید

از طرفی حضور در پارکینگ‌های در بسته که در آن اتومبیل با موتور روشن وجود دارد خطر بروز مسمومیت با ‌منوکسید کربن را به همراه دارد، لذا پیش از روشن کردن اتومبیل، درب پارکینگ را باز کنید.

منواکسید کربن با کسی شوخی ندارد

سید جلال ملکی کارشناس آتش نشانی می گوید: همه گاز گرفتگی‌ها هم مربوط به بخاری نیست چراکه دود اگزوز در پارکینگ، روشن بودن اجاق گاز و غیره هم در ردیف این حوادث دسته بندی می‌شوند، وقتی شهروندان به سادگی از احتمال مسدود بودن لوله بخاری، نصب و راه اندازی صحیح بخاری و استفاده از لوله‌های بخاری آکاردونی عبور می‌کنند دیگر منواکسید کربن با آنها شوخی ندارد.

سخنگوی آتش نشانی تهران با بیان اینکه یک بخاری گازی به اندازه مصرف ۱۰ انسان و یک آبگرمکن دیواری به اندازه مصرف ۵۰ انسان اکسیژن مصرف می‌کند می‌گوید: شاید فکر کنید بیشتر خفگی‌ها در حمام به دلیل نصب آب گرمکن بوده است در حالی که در بسیاری موارد اکسیژن محیط تمام می‌شود.

از طرفی با کوچک تر شدن فضای آپارتمان‌ها و استفاده از یونولیت و پنجره‌های چند جداره دیگر راهی برای نفوذ و جابجایی هوا در خانه‌ها نیست و همین موضوع موجب سکون هوا می‌شود در حالی که برخی ساختمان‌ها پشت بخاری محفظه‌ای به بیرون باز می‌کنند تا هوا در جریان باشد.

در پایان این گزارش باید اضافه کرد مرگ بر اثر گازگرفتگی یا «مرگ خاموش» همچون سایه به دنبال کسانی است که موارد ایمنی را رعایت نمی‌کنند چرا که به گفته کارشناسان مهمترین عامل گاز گرفتگی بی‌احتیاطی شهروندان است.

پیرزنی که فرزندانش را در اثر گازگرفتی از دست داد ظاهراً سهمی در این بی‌احتیاطی نداشته باشد، اما شاید پشیمان است از اینکه می‌توانست با تذکر و نظارت به موقع برای رعایت نکات ایمنی خیلی ساده به جوانانش، آنها را مرگ نجات دهد، اما پشیمانی چه سود منوکسید کربن شوخی ندارد و او اکنون چشمان گریانش را گاه بر در خانه می‌دوزد و گاه بر قاب عکس دیوار اتاق.