چرا نبرد موصل، سرنوشت ساز است؟

به گزارش سرویس بین الملل بسیج خبرگزاری بسیج،

عملیات آزادسازی موصل، مرکز استان نینوای عراق، که از حدود شش هفته پیش آغاز شده است، اکنون به مراحل حساس خود رسیده است. بیش از۵۰ هزار نفر از نیروهای ارتش عراق، داوطلبان شیعه (حشد الشعبی) در کنار جنگجویان کردستان عراق‌ (پیشمرگه) در عملیات باز پس‌گیری موصل مشارکت دارند. این نیروها، تاکنون موفق شده اند شهرها و روستاهای بسیاری را در استان نینوا از کنترل داعش خارج کنند. بسیاری از تحلیل گران و صاحب نظران، عملیات آزادسازی موصل را سرنوشت ساز برای آینده عراق و همچنین زمینه سازِ شکل گیری ترتیبات جدید در منطقۀ خاورمیانه قلمداد نموده اند. در تحلیل پیش رو سعی می شود به این سوال پاسخ داده شود که چرا نبرد موصل، سرنوشت ساز است؟
باید توجه داشت که موصل دومین شهر بزرگ عراق پس از بغداد و بزرگترین شهر سنی نشین این کشور است و آزادسازی آن نقطه عطفی در آینده عراق خواهد بود. زمانی که داعش توانست در ژوئن 2014 بر این شهر مسلط شود، یک پیروزی استراتژیک و بسیار مهم را برای خود رقم زد. علت اهمیت زیاد موصل، به موقعیت استراتژیک این شهر و تنوع جمعیتی آن باز می گردد. موقعیت راهبردی این شهر، از جهت ارزش ترانزیتی، نقشی تعیین کننده به موصل بخشیده است. استان نینوا، حلقه ارتباطی کشورهای خلیج فارس از طریق مناطق جنوبی عراق به ترکیه و سوریه و آبهای آزاد و اروپا از طریق دریای مدیترانه است. همچنین موصل، حاوی منابع آبی مهم برای مناطق مرکزی و جنوبی عراق بوده و دارای منابع غنی نفتی نیز هست. از دیگر دلایل اهمیت استان نینوا می توان به حضور تعداد زیادی از اقلیتهای عراقی در این منطقه اشاره کرد. مسیحیان از مذاهب مختلفشان در دشت نینوای واقع در شمال و غرب موصل سابقه تاریخی بسیار کهن دارند. محل اصلی تمرکز ایزدیان در شنگال (سنجار) واقع در غرب موصل است. ترکمانها (ترکهای عراق) و شیعیان نیز اقلیتهای دیگر استان نینوا هستند که در مناطق مختلف این استان و نیز مرکز آن موصل حضور کهن دارند. بخش اعظم این اقلیتها پس از سیطره داعش بر این مناطق از آن رانده شدند. اکنون سرنوشت این اقلیتها و مساله بازگشت آنها و شیوه اداره مناطقشان از چالش‌های جدی دوره پس از داعش است که بر وضعیت کلی شهر و نیز عراق به شکل کلی تاثیرگذار است.
همچنین باید توجه داشت که موصل دقیقاً همان شهری است که ابوبکر البغدادی، سرکردۀ داعش در آن ادعای خلافت کرد. در نتیجه، موصل را باید تاج سلطنت و خلافت خود خواندۀ داعش در منطقه خاورمیانه دانست و از زمانی که البغدادی در آن ادعای خلافت کرده، این شهر به پایتخت فرهنگی داعش تبدیل شده است.
آزادسازی این شهر از دست داعش به سرعت می تواند ضربۀ مهلکی به عقبۀ عقیدتی داعش وارد کرده و می توان ادعا کرد که عملیات آزاد سازی موصل، در واقع، قلب تپنده افکار و عقاید افراطی داعش را هدف قرار داده است.
با توجه به جایگاه بسیار مهم استان نینوا و شهر موصل از منظر ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی، عملیات آزادسازی شهر موصل برای قدرت‌های منطقه‌ای نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و همگی تلاش دارند تا در این نبرد ایفای نقش کنند. یکی از این قدرتهای منطقه ای، ترکیه است. آنکارا با درک سرنوشت ساز بودن نبرد موصل، از مدت‌ها قبل، با وارد کردن نیروهای خود به شمال عراق، در صدد ایفای نقشی تاثیر گذار برآمده است. بنابراین به نظر می‌رسد علت اصرار ترکیه برای مشارکت در نبرد موصل از این جهت است که ترکیه به دنبال تغییر موازنه قوا به نفع خود و همچنین، سهم خواهی از مناطق بحران‌زده عراق بعد از آزاد سازی موصل است. اکثر ناظران و تحلیل گران بر این باورند که ترکیه، ایران را به عنوان رقیبی منطقه ای برای خود می بیند که در صورت پیروزی در عملیات موصل و تسلط نیروهای مقاومت در دو سوی عراق و سوریه، می تواند نقشی بلامنازع در خاورمیانه داشته باشد و دایرۀ نفوذش را گسترش دهد.
به طور کلی، موصل برای همه طرف های درگیر، اهمیتی حیاتی دارد. اگر موصل سقوط کند دومینوی سقوط داعش آغاز می شود. همچنین موصل، کانون تمرکز برخی از قدرتهای منطقه ای به ویژه ترکیه و عربستان است و این دو کشور سعی دارند مانع از تسلط کامل دولت مرکزی عراق بر این شهر شوند. همچنین این دو کشور، جمهوری اسلامی ایران را یکی از بازیگران فوق العاده موثر عرصۀ عراق و در عین حال رقیب منطقه‌ای خود می‌دانند و سعی در تضعیف جایگاه ایران در عراق و سوریه دارند.