استاد دقیق: ترجمه کتاب شیمی باید بوی اسید بدهد
خبرگزاری بسیج: نویسنده توانای کشورمان با بیان اینکه غرب از لحاظ سوژه تهی و فقیر شده است اذعان کرد: غرب، در تصویر، صفحه آرایی، جلد و توزیع حرف اول را می زند اما اگر سوژه های ما را استفاده کنند، غوغا می کنند.
کد خبر: ۸۸۰۲۸۱۵
|
۱۴ دی ۱۳۹۵ - ۱۹:۲۳

استاد مجید عمیق نویسنده ای توانا و چیره دست با بیش از 35 سال فعالیت در زمینه نویسندگی، کوله باری از تجربه است. او می گوید: غرب در نوع نگارش متن بسیار دقیق تر عمل می کند و مخاطب بیشتری جذب می کند به طوری که داستان فیل مولوی را با عنوان ۷ موش نابینا با کاغذ گلاسه و به بهترین ادبیات رمان برای گروه سنی کودکان کشورشان ترجمه کرده اند.

استاد عمیق عاشق ادبیات کودک و نوجوان است. او سال ۵۲ در رشته طبیعی (علوم تجربی فعلی) فارغ التحصیل شده وارد دانشگاه می شود. وی علاقه زیادی به رشته پزشکی داشت اما به دلیل پس و پیش زدن اولویت ها در رشته ادبیات انگلیسی قبول شد امکانات اقتصادی خانواده اجازه نمی داد که دوباره برای پزشکی شرکت کند، اما این توفیق اجباری زمینه را برای رشد فرهنگ و دانش کشور توسط می می شود که حاصل فعالیت های او تالیف و ترجمه ده ها عنوان کتاب مفید و ارزشمند بوده است.

 استاد مجید عمیق گریزی به دوران کودکی و نوجوانی خود می زند و می گوید: متولد تبریز است اما در ۲ سالگی از زادگاه خود به ارومیه کوچ کرد. او ادامه می دهد: سال های ۴۷ تا ۴۹ که در مقطع ابتدایی درس می خواندم، روزی ۲ ریال پول تو جیبی می گرفتم که یک ریال آن را کلوچه و بامیه می خریدم و یک ریال بقیه را از بقالی محل کتاب کرایه می کردم و در کنار کتاب های درسی و مشق مدرسه این کتاب ها را هم می خواندم.

  شبی ۱۰ شاهی برای کرایه کتاب پرداخت می کردم که اگر ۲ شب کتاب را می بردم باید یک ریال کرایه می دادم . کتاب ها را خود صاحب مغازه می داد و من خودم انتخاب نمی کردم برای اینکه کرایه بیش تر از یک ریال نشود کتاب را زود بر می گرداندم.

وقتی کلاس هشتم بودم، از کتاب هایی مثل بینوایان، کلبه عمو فام و ... اقتباس می کردم و قصه های مختلف و داستان های پلیسی، ترسناک و عاطفی از خودم می بافتم و آنها را در دفترچه ۲۰ برگی که داشتم می نوشتم و به بچه های کلاس می دادم. همکلاسی هایم دفترچه را به خانه می بردند داستان ها را می خواندند و فردا بر می گرداندند.  

  گاهی اوقات کتاب هایی که می خواندم برای گروه سنی من زیاد بود. سال ۶۰ به دلیل علاقه ای که به کار ترجمه داشتم در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان وارد شدم. در آن زمان قرار بود مجله ای به نام شکوفه توحید چاپ شود که تولید نشد و ادامه آن مجله رشد نوجوان شکل گرفت. ۳۳ سال در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کارشناس مسئول حوزه علوم و فنون و داستان و مترجم بودم و با ناشران خصوصی هم همکاری کردم که حاصل ۳۵ فعالیت در حوزه کودک و نوجوان، ترجمه۲۰ عنوان رمان، ۱۰۰ قطعه شعر، ۱۵۰ عنوان داستان کوتاه در حوزه بزرگسال و کودک و نوجوان است.

۷۰ عنوان مجموعه علمی ترجمه کرده ام که این مجموعه ها را فله ای انتخاب نکردم بلکه با وسواس و بر اساس خلاء هایی که در حوزه کودک و نوجوان وجود داشته کتاب ها را از خارج تهیه می کردم. چند کتاب داستان هم در حوزه علوم تالیف کرده ام.

 در سال ۶۴ کتاب آزمایشات ساده فیزیک را تالیف کردم که انتشارات مدرسه آن را منتشر کرد. ۵ عنوان تالیفی داستان و علمی داشته ام، ۱۰ عنوان هم دایره المعارف در حوزه علوم و فنون ترجمه کردم.

تلاش ها و آثار فاخر استاد عمیق موجب شد ۱۵ بار برگزیده کتاب فصل وزارت ارشاد شود و در جشنواره های سلام بچه ها، جشنواره کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و کتاب سال جمهوری اسلامی به عنوان نویسنده برگزیده معرفی و جوایزی دریافت کند.

آخرین کتاب وی با عنوان دانشنامه تاریخ تمدن جهان اسلام کتاب سال شد و کتاب پدافند غیر عامل در حوزه علوم تالیف کرده است. وی با مجلات مختلف کیهان بچه ها، سروش، رشد، سلام بچه ها و ... همکاری کرده و آخرین کارهایش پارسال مجموعه ای ۶ جلدی با عنوان جهان در تسخیر انرژی منتشر شد. همچنین فرهنگنامه تصویری کودکان «فضا»،  دانشنامه ماموریت های فضایی و ۵۰ عنوان کتاب توسط انتشارات مدرسه ترجمه کرده است و فرهنگنامه تصویری حیوانات را سال ۹۴ به زیر چاپ برد و در حال حاضر مجموعه هایی هم زیر چاپ دارد.

استاد عمیق با تاکید بر نقش و اهمیت انتشارات به عنوان عامل مهم در انتشار کتاب های خوب، تصریح کرد: ناشر مانند گیت پرواز فرودگاه است؛ شرایط پرواز در فرودگاه تابع قوانین بین المللی است و طبق این قوانین 10 دقیقه قبل از پرواز بار تحویل نمی گیرند و اگر پرواز کنسل شود و یا مسافر به پرواز نرسد بار هم به طور خودکار برگشت داده می شود.

 این نویسنده و داور جشنواره های مختلف به نویسندگانی که در آغاز راه هستند توصیه کرد اگر ناشران کار را به ویراستار مجرب بسپارند، ناشر خوب می داند که کتاب علمی را به ویراستار علمی بسپارد و یا کتاب هنری را به ویراستار هنری بدهد تا کتاب پر غلط منتشر نشود. همچنین همانطور که یک معمار برای ساخت یک بنا ابتدا فونداسیون و زیرساخت را اجرا می کند و محل نصب پنجره، انباری سرویس ها و ...را به نقشه دقیق جانمایی می کند، مولفان هم سعی کنند مهندسی کار کنند و خلاء ها را شناسایی کرده و آثار ارزشمند و آبرومند برای مخاطبان بویژه کودک و نوجوان انتخاب و تولید کنند. ضمن اینکه ناشران هم نباید سوار بر موج های تبلیغاتی شوند.

وی با اشاره به ترجمه ۲۰ عنوان رمان خاطر نشان کرد: سعی کردم این کتاب ها جهان شمول باشند، جنبه های فرهنگی و ارزشی آن را در نظر گرفتم که وقتی مخاطب جوان ایرانی یک کتاب حادثه ای و کار غربی را می خواند فکر کند این اتفاق در ایران رخ داده و همزاد پنداری کند.

این استاد متخصص بازار کتاب، می گوید: من با رمان ها زندگی کرده ام؛ ۲۰ سال پیش  کتاب رمانی از یک شبان کوچک نوشتم که وقتی وارد غار می شود، غاز ریزش می کند و او چند روز با گوسفندانش در غاز گرفتار می شود. این چوپان در این مدت یک چرخ آبی درست می کند و با این شرایط زندگی می کند. کتاب به گونه ای است که به خواننده نوجوان  پند می دهد و یاد می دهد که امیدوار باشد و خلاقیت و تفکر را در شرایط بحرانی ترویج می کند.

وقتی که عده ای از مردم و پدر و مادرش برای کمک می آیند این شبان اول بره ها را از غار خارج می کند و بعد خودش را نجات دهد. نوجوان مثل چوب تر قابل انعطاف است؛ گیم ها و بازی های کامپیوتری پرخاشگری را ترویج می کنند و این رفتار ها تبدیل به شخصیت ثانوی می شود.  

داستانهایی که مبارزه و عاطفه و انسانیت در آن نیست سخیف است باید امید و خوبی در رمان ها باشد و این شخصیت در نوجوان کم کم قوی شود.

یکی از کم لطفی های ناشران این است که فکر برگشت سرمایه هستند، نهادهای دولتی باید برای چاپ کتاب هایی که برای کودک و نوجوان چاپ می شود از افراد نخبه که با حوزه کودک و نوجوان آشنا هستند استفاده کند و مهندسی تولید را راه اندازی کند تا آثار فاخر تولید شود.

در سراسر دنیا کارهای ارزشی زیادی در حوزه کودک و نوجوان چاپ می شود اگر یک نهاد دولتی به یک نفر نخبه و آشنای این حوزه آن طرف آب بگوید ۱۰ کار فاخر برای ما بیاورد اینها تولید شود آثار سخیف در حاشیه قرار می گیرد.

وی می گوید: در مجلات رشد تلاش کرده ام طراحی های جدول را به علم افزایی تبدیل کنم و مطالب تکراری در جدول ها مثل درخت زبان گنجشک= (ون) مادر عربی= (ام)، راه کوتاه = (ره) و... را حذف کردم و مطالب علمی در جدول ها جایگزین کردم.

وی خاطر نشان کرد: در طول ۳۵ سال داوری کتاب در جشنواره های مختلف،۱۰ هزار رمان ترجمه را که برای کارشناسی به من ارجاع شده خوانده ام و ۳۰۰۰ رمان هم اصل انگلیسی آنرا خوانده ام و با این پیشینه تجربی به این نکته رسیدم که از سال ۱۹۵۰ میلادی  تا سال ۲۰۱۰ در طول این شصت سال محتوای همه رمان های خارجی که برای نوجوانان به این سمت آمده خانواده، عمه، مادر بزرگ پدر و مادر حذف شده این در حالی است که رمان های خارجی ۴۰ سال پیش ارزشی تر، مذهبی تر و خانوادگی تر هستند در حالی که در رمان های الان چند دختر و پسر با یک حادثه روبرو می شوند و در هیچ جای داستان نه خانواده نه پدر، نه مادر و نه مادر بزرگ وجود ندارند گویی شخصیت های رمان ها زیر بته عمل آمده اند.

این نکته بسیار مهم است که الان در رمانهای خارجی حادثه و پرخاشگری وجود دارد و استحکامات درون خانواده وجود ندارد. متاسفانه برخی ناشران هم رمان های ترجمه ای سخیف را با توجیه ژانر به خورد جوانان می دهند. در خارج نوجوان کتاب های مترویی را در طول میسر می خواند و سپس دور می اندازد و کتاب ها بازیافت می شود، اما متاسفانه ما این کتاب ها را به عنوان رمان به کشور می آوریم و برای ارائه بیلان کاری و آمار  عملکرد چاپ می کنیم. در حالی که این کتاب ها بعد سرگرمی و وقت گذرانی دارد که ما تحت عنوان ژانر می آوریم و ترجمه می کنیم. بسیاری از کتاب های رمان خارجی جغرافیایی هستند و برای نوجوانان آن کشور نوشته شده است، مکان های داستان در آن کشور ملموس است و نوجوان ایرانی نمی تواند با این کتاب ها ارتباط برقرار کند.

استاد عمیق می گوید: سال ۶۷ در اوج فقر اولین کتاب جنگ را به نام جنگ پتروس ترجمه کردم و با حقوق مختصر ماهی ۳۵۰۰ تومان که می گرفتم رمان ۴۰۰ صفحه ای ترجمه کردم؛ موضوع آن آموزنده بود نحوه پرداختن نویسنده کتاب قوی بوده و می تواند الهام بخش نویسندگان دفاع مقدس باشد. ما بهرین سوژه های دفاع مقدسی داریم اما خوب پردازش نمی کنیم.

برخی مترجمان یک کتاب ۲ صفحه ای را زیر بغل می زنند و می گویند عاشق کتاب هستم. من امتحان خودم را با کتاب های قطور و حجیم پس داده ام و اگر گاهی اوقات کتاب کم حجم انتخاب کردم حکمتی داشته است.

مترجمان راحت طلب شده اند و کتاب های کم حجم بدون نیاز سنجی را ترجمه می کنند در مهمانی ها معمولا دست به سوی نارنگی و موز دراز می شود اما سیب به رغم خواص و فایده های زیادی که دارد مظلوم واقع شده است. برخی مترجمان هم به دنبال کارهای راحت الحلقوم هستند.

وی با توجه به شناختی که در حوزه کتاب دارد، با ادبیات کتاب کشورهای مختلف آشنا است   به نویسندگانی که تازه پا در این عرصه گذاشته اند، می گوید: دقت داشته باشند که روسیه در حوزه کودک و نوجوان ضعیف ترین کشور است اما در حوزه بزرگسال قوی است در حالی که آمریکای لاتین ادبیات کودک غنی دارد کشورهای هند، ژاپن و چین در حوزه فولکلور و ادبیات ارزشی و پند آموز قوی هستند و از نظر عاطفی و اخلاقی به ما نزدیک هستند.

کشورهایی که حوادث بیشتری را در طول تاریخ تجربه کردند ادبیات قوی و غنی دارند، اما

 در حوزه علوم و فنون اروپا وآمریکا کتاب های خوبی تولید می کنند در حالی که ادبیات امریکا ضعیف است در مقابل، حوزه کودک و نوجوان و ادبیات ژاپن قوی و خیلی اخلاقی تر است.

کشور ما هم در حوزه ترجمه به دلیل استفاده از کتاب های کشورهای آمریکا و اروپا در زمینه های ادبیات رشد چندانی نداشته است.

  وی با اشاره به اینکه کتاب های آن سوی جنگل خیزران (ژاپن) جنگ پتروس( یونان) اسلحه سری( آمریکا) بهترین کتاب هایی است که در حوزه جنگ ترجمه کرده است و می گوید: ما سوژه های جنگی خوب زیاد داریم اما در پردازش آنها و پرداختن شکل رمانی کتاب ها ضعیف هستیم. در حالی که سه کتاب فوق به گونه ای پرداخته شده که خواننده هنگام خواندن آنها غرق در کتاب می شود. ما بهترین سوژه های ارزشی را داریم اما مثل برنج درجه یک هاشمی شمال که خوب دم نکشیده باشد و ته دیگ شود سوژه را خراب می کنیم.  

تکنولوژی و فناوری هواپیمای جنگی غربی در اختیار خلبان ایرانی و خلبان سایر کشورها است اما آنچه که خلبان ایرانی را از سایر کشورها متمایز می کند، رشادت ها و ایثار و فداکاری آنها در دوران دفاع مقدس است و از تکنولوژی و سلاح غربی  بهره وری دیگری بار می آوریم.

وی یادآور شد: الان غرب از لحاظ سوژه تهی و فقیر شده است اما در تصویر، صفحه آرایی، جلد و توزیع حرف اول را می زند که اگر سوژه های خودمان را به آنها بدهیم غوغا می کنند. آنها داستان فیل مولوی را با عنوان ۷ موش نابینا با کاغذ گلاسه و به بهترین ادبیات رمان برای گروه سنی کودکان ترجمه کرده اند.

وی برای انتخاب کتاب چندین فاکتور را مورد تاکید قرار داد و تصریح کرد: من برای انتخاب کتاب، ابتدا بر اساس نیاز مخاطب و خلاء های موجود موضوع را انتخاب می کنم. همچنین پشت جلد کتاب های خارجی را مطالعه می کنم و با توجه به اینکه ۴۰ سال سابقه فعالیت در این زمینه دارم درست مثل کسی که بر روی فرش دست بکشد متوجه مرغوبیت و کیفیت فرش می شود و می فهمد که بافت فرش، تعداد شانه ها، نوع جنس و کیفیت آن چطور است من هم با مطالعه خلاصه ۱۰ سطری پشت جلد ۷۰ درصد حدس می زنم کار خوب است یا نه. ناشری را که کتاب انتخاب می کنم باید پدر و مادر دار باشد. بیوگرافی نویسنده به من کمک می کند که چه نوع گرایش نوشتاری دارد.

وی اظهار می دارد که نویسنده باید به زبان خارجی اشراف داشته باشد و سوار بر متن باشد؛ متن انگلیسی من را با خودش نمی برد بلکه من سوار بر مطلب و متن هستم  خط به خط و تحت اللفظی ترجمه نمی کنم من به متن افسار می زنم متن از دست من فرار نمی کند مترجم اگر کم سواد باشد و فقر سواد داشته باشد مثل تخته چوبی که در سیلاب افتاده و سیل آن را با خودش می برد متن او را با خودش خواهد برد.

من جدای از درست ترجمه کردن، موضوع شیمی را طوری ترجمه می کنم که متن بوی اسید می دهد؛ مطلب گیاه شناسی را به گونه ای ترجمه می کنم که بوی علف می دهد. مطلب با موضوع دارو بوی دارو بدهد

  ( قدیم در ایران اسم بچه هایشان را بر اساس باورهای دینی و اعتقادات مذهبی می گذاشتند ۵۰ سال پیش اسم لود مینا را نمی دیدید گاهی اسم، خودش خانواده را یدک می کشد. الان هم در حوزه کتاب، مجموعه ناشر و شناسایی نویسنده و کشور آنها در انتخاب کتاب به من کمک می کند تا از ۸۰ درصد موضوع آگاه شوم.

گاهی اسم کتاب گیرا نیست و از محتوای کتاب می شود الهام گرفت و نام آن را انتخاب کرد. درمجموعه ۶ جلدی «نقش پزشکی فناوری ورزش» به جای اسم اصلی عنوان (جهان در تسخیر انرژی) را انتخاب کردم.   

 وی در مورد نحوه داوری ها در جشنواره گفت: چون در کل جشنواره ها داور بوده ام اعتقاد دارم که داور باید فراجناحی فکر کند و همه چیز را از دیدگاه آموزش و پرورش نبیند.

داوری دو مرحله ای بدترین شکل داوری است چون در جشنواره ها اگر داوری های مقدماتی فقیر و ضعیف باشد تمام آثار خوب در مرحله اول حذف می شود و کتاب های ضعیف را رو می آورند و داورهای مرحله دوم بی خبر از کتاب های خوبی که حذف شده اند، از بین متوسط ها مجبورند کتاب هایی را انتخاب کنند.

اما در داوری یک مرحله ای داور در جریان کل کار بوده و به مولفان پاسخگو است.   

گفت و گو: علی اشرف خانلری

ارسال نظرات