دکتر ایرج مزارعی کارشناس روابط بین الملل:
چند روزی است که شاهد اوج گیری مجدد اختلافات کشورهای حاشیه خلیج فارس با یکدیگر میباشیم که به نظر میاد علل و متغیرهای زیاد داخلی و بین المللی در شکل گیری آن نقش ایفا میکنند .
*اختلافات ارضی و مرزی عربستان و قطر *
چند روزی است که شاهد اوج گیری مجدد اختلافات کشورهای حاشیه خلیج فارس با یکدیگر میباشیم که به نظر میاد علل و متغیرهای زیاد داخلی و بین المللی در شکل گیری آن نقش ایفا میکنند .
در این جا فارغ از بازیهای سیاسی و شرایط اقتصادی و امنیتی پیچیده که وجود دارد و نقش شناور و سیالی که بازیگران منطقه ای و بین المللی چون آمریکا و انگلستان که میتوانند در اختلافات اخیر قطر و عربستان داشته باشند از دریچه ای متفاوت و گذرا به نقش اختلافات ارضی و مرزی این دو کشور میپردازم که به نظر میاد اختلافات این روز این کشورها بیش از آنچه ناشی از اختلافات نحوه مبارزه با تروریسم و سیاست آنها در منطقه در مواجهه با کشور مقتدر ایران و یا داعش و تروریسم باشد به اختلافات دیرینه این کشورها در زمینه مرزی و ارضی برمیگردد .
بیشتر کشورهای حاشیه خلیج فارس با یکدیگر اختلافات مرزی و ارضی دارند . شاید در هیچ منطقه ای از جهان به اندازه خلیج فارس اختلافات مرزی و ارضی میان کشورها و بازیگران سیاسی به این درجه و حدت اختلاف وجود نداشته باشد . در این منطقه نمیتوان دو کشور را یافت که از این قاعده کلی مستثنی باشند . بیش از 50 مورد اختلافات مرزی و ارضی در میان 8 کشور خلیج فارس وجود دارد که این منطقه را تبدیل به بستری از حوادث غیر قابل پیش بینی تبدیل کرده است .
ویژگی غالب اختلافات مرزی و ارضی در میان کشورهای خلیج فارس ان است که تداوم انها موجب بروز برخوردهای مرزی و جنگ شده است . به عبارت دیگر اختلافات مرزی و ارضی بین کشورهای خلیج فارس تنها بصورت اختلاف باقی نمانده بلکه معمولا با برخوردهای مرزی بوده است .
تقریبا تمام کشورهای خلیج فارس که با یکدیگر اختلافات مرزی و ارضی داشته اند درگیر برخوردهای مرزی و جنگی نیز بوده اند، اگر از جنگ ایران و عراق صرفه نظر کنیم که علاوه بر هشت سال جنگ تعداد برخوردهای مرزی بین آنها از شمار خارج شده است میان بقیه دولتهای خلیج فارس بیش از 60جنگ سازمان یافته و برخوردهای مرزی از اوایل قرن بیستم تا پایان هزاره دوم میلادی بوده ایم.
بعنوان مثال در سپتامبر 1992 نیروهای نظامی عربستان به قطر تجاوز کردند و بخشهایی از خاک این کشور را به تصرف درآوردند. به دنبال آن قطر اجرای قرارداد مرزی 1965 خود را با عربستان به حالت تعلیق درآورد و به عنوان اعتراض از شرکت در جلسات شورای همکاری خلیج فارس اجتناب کرد. بعد از 3 ماه کشمکش سرانجام با میانجیگری مصر، دو کشور موافقتنامه ای در خصوص حل و فصل اختلافات مرزی بین خود منعقد کردند. به موجب این موافقتنامه قرار شد کمیسیونی جهت تعیین مرزهای بین دو کشور تشکیل شود این چندمین موافقتنامه مرزی است که بین دو کشور منعقد می گردد. با این حال تاکنون مرزهای بین آنها به طور نهایی تحدید نشده است.
از نظر جغرافیایی اختلافات مرزی و ارضی عربستان و قطر شامل یک باریکه از اراضی جنوبی قطر می شود. عربستان مدعی مالکیت بر 23 مایل از سواحل جنوب شرقی قطر است اما اختلافات ارضی بین دو کشور تنها محدود به این قسمت نمی شود، بلکه دو کشور نسبت به مرزهای جنوب غربی و سلوا نیز با یکدیگر اختلاف ارضی دارند بنابراین اختلافات مرزی و ارضی بین دو کشور از خلیج سلوا واقع در جنوب غربی قطر آغاز و تا خور العدید واقع در جنوب شرقی قطر امتداد می یابد.
نسبت به اراضی جنوب شرقی قطر ابوظبی نیز ادعایی دارد هر چند هنگام حل و فصل اختلافات مرزی و ارضی عربستان با ابوظبی در 1974 در مورد واحه بوریمی این اختلاف ظاهرا حل شد اما هنوز به صورت یک منبع قابل اصطکاک بین سه کشور باقیمانده است. برخوردهای مرزی سپتامبر 1992 بین عربستان و قطر در همین محل روی داد.
علاوه برآن ، مرزهای برون ساحلی عربستان و قطر هنوز تحدید نشده است. تعیین مرزهای دریایی به علت وجود ذخایر عظیم نفت و گاز در منطقه برای دو کشور بسیار حائز اهمیت است. در خلیج سلوا بین عربستان و قطر ذخایر نفت وجود دارد. اما تعیین مرزهای دریایی به علت خصوصیات فیزیکی خلیج فارس یعنی وجود جزایر، سکوهای شنی و تپه های مرجانی بسیار پیچیده است. بنابراین حتی اگر دو کشور دارای حسن نیت هم باشند تعیین مرزهای دریایی آنها ممکن است، سالها به طول انجامد.
در پایان باید اشاره کرد که متغیرهای بسیار زیادی چون ساختار امنیتی کشورهای خلیج فارس ، ایدئولوژی ، نفوذ و توطئه کشورهای غربی، قدرت طلبی کشورهای حاشیه خلیج فارس در این منطقه، اختلافات درونی کشورهای حاشیه خلیج فارس ( بطور مثال امارات با هفت امارت اختلافات مرزی و محتوایی بسیار زیادی با هم دارند)، رقابتهای پیدا و پنهان پادشاهان کشورهای حاشیه خلیج فارس با یکدیگر و رقابت کشورهای عربستان و قطر در منطقه برای نفوذ بیشتر در کشورهایی که دچار بحرانهای داخلی شده اند این منطقه را به منطقه ای با پتانسیلهای بسیار زیاد در زمینه اختلاف و دشمنی تبدیل کرده است.
البته در کنار متغیر های ذکر شده همچنان باید اذعان کرد که اختلافات مرزی و ارضی میان کشورهای حاشیه خلیج فارس بویژه عربستان و قطر که این خود نیز سابقه در نفوذ کشور انگلستان در این منطقه داشته یکی از اصلی ترین عوامل بحران زا این منطقه محسوب می شود.
دکتر ایرج مزارعی
کارشناس روابط بین الملل
ارسال نظرات
غیرقابل انتشار: ۰
در انتظار بررسی: ۰
انتشار یافته: ۰
پر بیننده ها
آخرین اخبار
