ضعف مدیریتی علت اصلی مشکلات نظام بانکی کشور است
به گزارش خبرگزاری بسیج، علی کاشمری، دارای دکترای تخصصی اقتصاد مالی از دانشگاه پوترا مالزی است. عنوان رساله دکترای وی «بررسی تاثیر اندازه بانک، قدرت بازار و مالکیت بر بهره وری و عملکرد بانکهای کشورهای حاشیه خلیج فارس» است. همچنین در رساله کارشناسی ارشد خود به «بررسی تاثیر هزینه های دفاعی بر رشد اقتصادی ایران» نیز پرداخته است.
او دبیر اسبق انجمن علمی اقتصاد، مالی و حسابداری (EFA) دانشگاه های جنوب شرق آسیا و عضو انجمن بین المللی اقتصاددانان ایران (IIEA) است. وی همچنین مسلط به زبانهای انگلیسی، مالایی و عربی است. عمده فعالیتهای پژوهشی و تحقیقی کاشمری بر حوزه اقتصاد دفاعی و حوزه های پولی و بانکی متمرکز است.
وی با اشاره به مشکلات سیستم بانکی معتقد است که عامل اصلی مشکلات فعلی این سیستم ضعف مدیریتی است.
او بر این باور است که سیستم بانکی نیازمند مدیرانی سالم، با انگیزه، با سواد و عالم به این سیستم است.
دیگر نظرات این فارغ التحصیل دکترای اقتصاد از مالزی را در خصوص وضعیت سیستم بانکی و راهکارهای حل مشکلات موجود در ادامه می خوانید:
- هنوز وظیفه اصلی بانکداری را هم درست اجرا نمی‌کنیم
تسنیم: وضعیت فعلی سیستم بانکی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
کاشمری: بانکهای کشور یکسری امور جاری دارند که بر اساس روال غلط گذشته خود آنها را دنبال می‌کنند. از سیستم مدیریتی گرفته تا امور کارشناسی و کاربری بانکها نه تنها با بانکداری امروزه دنیا تناسبی ندارد بلکه این سیستم در یک سیکل باطلی از مجموعه اقدامات نادرست قرار گرفته است، بطوری که حتی اگر مشکلات اقتصادی کشور بهبود یابد سیستم بانکی بهبود پیدا نمی‌کند و فقط جلوی فروپاشی‌اش به تعویق می‌افتد.
بانکداری امروز فقط به معنی دیجیتالی شدن محصولات نیست، بلکه استفاده از تفکرات و شیو‌ه‌های صحیح مدیریت بهینه منابع، مصارف و روش‌های نوین سرمایه‌گذاری است. ما هنوز وظیفه اصلی بانکداری را هم درست اجرا نمی‌کنیم. بانک از دید کلاسیکی آن، محلی است واسطه برای قرض گرفتن از مردم و قرض دادن به بنگاه‌ها. اگر سیستم بانکی نتواند پرتفولیوهای درستی از منابع و مصارف خود تخصیص دهد یقینا نمی‌تواند از طریق وظیفه اصلی خود سودآوری داشته باشد، پس به ایجاد درآمد از طریق کارمزد می‌پردازد. یعنی فقط پول از مردم قرض می‌گیرد و بابت نگهداری و خدمات تراکنشی مالی به آنها کارمزد می‌گیرد. متاسفانه محل درآمد بسیاری از بانکهای کشور در حال حاضر همین کارمزدها است. درآمد بهرهای بانک ها معمولا آنقدر نیست که بتوانند سود سپرده مردم را بدهند برای همین یا از بانکهای بزرگتر وام می‌گیرند که پول مردم رابدهند و یا از سپرده‌های جدید مشتریان، سود مشتریان قبلی را می‌دهند.
از طرف دیگر بانکها به علت اینکه تسهیلات نادرستی طی دهه اخیر پرداخت کرده‌اند، مطالبات معوق بسیاری داشتند که به عوض آن سهام بنگاه‌های مختلف را که مشتریان بدهکار بانک بودند را بجایش گرفتند و بنگاه‌دار شدند. با توجه به اینکه سیستم به شدت سنتی بانکی کشور توان مدیریت این قبیل بنگاه‌ها را هم ندارد، این بنگاه‌ها و صنایع هم که سهامداران عمده بانکی دارند با مشکلات مالی زیادی برخوردار شدند.
در چنین شرایطی بانکها با توجه به وضعیت بد مالی، آمار خود را به طرق مختلف در ذیل حساب‌های شرکت‌های تابعه و زیر حساب‌های مالی خود مخفی می کنند و این روال سال‌هاست که ادامه دارد و همه هم می‌دانند، ولی با توجه به اینکه مقابله با این موضوع و اعلام رسمی آن تبعات بسیاری را چه از نظر سیاسی و چه اقتصادی خواهد داشت لذا هیچ کس به روی خودش نمی‌آورد. ولی الان دیگر قضیه فرق کرده است. اوضاع بانکها به حدی فاجعه است که دیگر نمی‌توان حقایق آن را کتمان کرد. به جرات می‌گویم که اگر همین فردا نصف مشتریان هر بانک کل سپرده خود را از بانکشان مطالبه کنند، منطقا سیستم بانکی باید اعلام ورشکستگی کند و اقتصاد کشور هم فلج می‌شود.
- ضعف مدیریتی علت اصلی بروز مشکلات فعلی در سیستم بانکی است
تسنیم: علت بروز شرایط فعلی بانکها چیست؟
کاشمری: سال‌های 2003 الی 2008 میلادی دوره ای بود که قیمت نفت بسیار زیاد شده بود و حجم نقدینگی زیادی به کشورهای نفت خیز وارد کرد؛ مثل کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله ایران. مسلم است وقتی قیمت نفت زیاد است برای سرمایه‌داران بزرگ ورود به بخش تولیدی صرف زیادی معمولا ندارد و بجایش سرمایه خود را به بخش‌های خدماتی وارد می‌کنند. در شرایطی که نقدینگی در این منطقه هم زیاد شده بود، بهترین گزینه سرمایه‌داران، تاسیس بانک و موسسات مالی و اعتباری بود. برای همین نه تنها در ایران بلکه از سال 2003 به بعد در سایر کشورهای حوزه خلیج فارس نیز شاهد افزایش دارایی بانک ها و رشد فیزیکی شعب بانکها و نیز تاسیس بانکها و موسسات مالی جدید بودیم. تفاوت ایران با این کشورها در این بود که اوضاع اقتصادی با وجود نقدینگی مطلوب در کشور ناشی از فروش نفت رو به ضعف رفت و با سیاست‌های انبساط پولی هم همراه شده بود. بانکها هم به عنوان تامین کننده اصلی مالی در کشور بدون حساب و کتاب شروع به تزریق نقدینگی به بازار کردند و طی چند سال با کلی مطالبات معوق مواجه شدند.
به عبارتی مطالبات معوق منجر به ضعف و شکست بانک ها نشد بلکه عدم توان مدیریت و تخصیص صحیح این وجوه توسط بانکها بود. به عبارتی عامل اصلی وضع فعلی بانکها و ضعف مالی آنها فقط و فقط استفاده از مدیران بی تدبیر، نالایق و بی انگیزه در این سیستم است. چنین مکانیزم مدیریتی ضعیفی، منجر به کاهش مستمر کارایی فنی در بانکهای ما طی دهه اخیر شده است که روند آن در سال‌های گذشته نیز خطر نزدیکی بحران و ورشکستگی را نشان می‌داد؛ این موضوع یعنی اگر چه آمار بانکها سودآوری را اعلام می‌کرد ولی این میزان سودآوری در مقایسه با ورودی بانکها بسیار کم بود که کارایی فنی این را در چند سال پیش از این هم نشان می‌داد.
تسنیم: آیا این شرایط دومینو وار ادامه دارد؟
کاشمری: حتما ادامه پیدا می‌کند و اگر حتی بانک مرکزی یا دولت برای جلوگیری از تنش‌های اجتماعی مشتریان و بیکاری ناشی از تعطیلی این موسسات، با تزریق نقدینگی به این موسسات بتواند چند سالی را زمان بخرد ولی به هر حال این مشکل هر از گاهی آشکار خواهد شد. اکثر بانکهای بزرگ کشور سهامدارن مشترکی دارند که اوضاع اقتصادی آنها هم خوب نیست، از طرفی دیگر بانکها و موسسات مالی کوچکتر هم برای بقای خود از موسسات بزرگتر وام می‌گیرند و گاها خودشان سهامدار صندوق‌های مختلف از جمله بیمه و موسسات مالی نیز هستند. به همین دلیل ورشکستگی بانکها دومینو وار این مجموعه با ادامه روند فعلی یقینا ادامه خواهد داشت.
- ادغام بانکها یک راهکار موقتی است
تسنیم: برای حل آن ادغام راه مناسبی است؟
کاشمری: ادغام یک راهکار موقتی و برای خروج از بحران است که روشی رایج در تمام کشورها است. البته مواقعی به کار می‌رود که کل سیستم مشکلی نداشته باشد و در بین یک مجموعه سالم، یک بانک دچار مشکل مالی شده باشد و آن را برای حمایت و تقویت مجدد با بانک موفق دیگری که معمولا دولتی نیز هست ادغام کنند. ولی اگر منظور از ادغام، ادغام یکسری بانک و موسسه باشد که هر کدام مشکلات زیادی داشته باشند، لذا فقط مدتی همه سرگرم می‌شوند و تغییری اساسی و موثر جهت بهبود اتفاق نخواهد افتاد.
- سیستم بانکی نیازمند مدیرانی سالم، با انگیزه، با سواد و عالم به این سیستم است
- مدیران سیستم بانکی براساس شایستگی و ضوابط و نه روابط انتخاب شوند
تسنیم: راهکار شما چیست؟
کاشمری: قبل از اینکه دولت و بانک مرکزی، ضعف مدیریت بانکی کشور را بپذیرند، لازم است که خود بانکداران کشورمان متوجه ضعف مدیریت خود شوند و قبول کنند که همواره شرایط اقتصادی را بهانه‌ای برای پوشش ضعف‌های خود قرار داده‌اند. تنها راه حل وفصل این موضوع استفاده از مدیران شایسته در این بخش است که تصمیمش با سهامداران دولتی و غیردولتی است. البته این به معنی روش غلط جابجایی مدیران و گردش آنها بین بانکها نیست، بلکه استفاده از مدیریت سالم و با انگیزه، باسواد و عالم به این سیستم است که البته انتخابش بر اساس شایستگی و ضوابط باشد و نه فقط روابط.
