اگر چه بانکها به موجب حفظ حقوق سهامداران و سپرده گذاران خود و پاسخگویی به تعهد آنها باید شیوه های درست بانکداری را برای کسب سود حلال در پیش گیرند اما چون نقش چرخش پول در فعالیت های اقتصادی سود آور با توجه به وجود منابع کلانی که بانک ها به صورت امانت در دست دارند مهم و جذاب است، بنابراین خیلی از بانک ها کارکرد اجرای دقیق بانکداری اسلامی را در اولویت های بعدی قرار داده و متاسفانه با خوش اشتهایی بانکداری متعارف پرسود را برگزیده اند تا جایی که اکنون پس از حدود ۴ دهه تصویب بانکداری اسلامی بدون ربا در کشور اما این مهم فقط در حد یک مصوبه باقی مانده است.
توسعه بانکداری نوین همراه با رعایت اصول و قواعد اسلامی با توجه به بانک محور بودن اقتصاد کشور هرچند ضرورتی اجتناب ناپذیر است اما متاسفانه در کشوری که بنام جمهوری اسلامی در جهان بخصوص جهان اسلام شناخته شده است، متاسفانه اکنون از حدوذ ۴۰ بانک و موسسه مالی و اعتباری معتبر فعال در کشور اما نفش بانکداری اسلامی بدون ربا و فعالیت های قرض الحسنه ای حتی به ۵ درصد نیز نمی رسد.
جای تاسف دارد که چرا بانک مرکزی برای قانونمند کردن موسسات قرض الحسنه ای که به قانون بانکداری اسلامی بدون ربا تمکین کرده و شرایط و قواعد لازم بانک مرکزی را رعایت می کنند در صدور مجوز فعالیت کم توجه است.
با نگاهی به ۲ بانک قرض الحسنه ای کشور ( بانک قرض الحسنه مهر ایران با نرخ کارمزد ۴ درصدی و بانک قرض الحسنه رسالت با نرخ کارمزد ۲درصدی) و نحوه فعالیت درست آنها خواهیم دید که این بانک ها با اجرای دقیق بانکداری ناب اسلامی به خوبی توانسته اند مسیر بانکداری اسلامی بدون ربا را در نوردند.
مطابق گزارش های موجود منابع این ۲ بانک چون از محل سپرده های مردمی، خیرین و معامله گران با خدا تامین می شود برکتی بس عظیم داشته و این بانک ها با وجودی که آخرین استانداردهای کیفی بانکداری مدرن الکترونیکی و… را رعایت می کنند اما با نرخ کارمزدی بدون سود، همجنان سودآور بوده چرا که آنها علاوه بر اجرای دقیق و کامل بانکداری اسلامی با ورود به فعالیت های بانکداری نوین از محل خدمات دهی بانکی کسب بالای درآمد حلال می کنند.
البته کارکرد قانونی بانکداری تجاری در توسعه اقتصاد و تحرک تولید نیز هرچند نیازی ضروری است اما چنین بانک هایی چون رویکردی سودآوردارند بنابراین عمده توان خود را برتامین نیاز بخش تولید و فعالیت های اقتصادی که با بازگشت سرمایه قابل توجه همراه است متمرکز می کنند و در پرداخت وام و تسهیلات به افراد ضعیف و کم درآمد توجه آنچنانی نمی کنند. در چنین شرایطی بانک مرکزی باید با تسهیل اموردرصدور مجوز قانونی فعالیت موسسات و یا بانک هایی که فعالیت قرض الحسنه دارند ازهیچ تلاشی دریغ نکند.
حسن توجه به توسعه بانکداری با رویکرد قرض الحسنه این است که این موسسات یا بانک ها درصورت ضابتمند بودن علاوه بر تامین نیاز افراد کم درآمد و ضعیف جامعه در پرداخت وام و تسهیلات ارزان قیمت، بانک های دیگر نیز به تاسی از اجرای الگوی بانکداری اسلامی بدون ربا به سنت حسنه قرض الحسنه روی آورده و این رویکرد باعث ترویج و توسعه بانکداری قرض الحسنه درکشور می شود.
با این حال بانک مرکزی باید بدون فوت وقت با بررسی و موشکافی دقیق از نحوه فعالیت آن دسته از موسسات و صندوق های قرض الحسنه ای که کارنامه قابل قبولی درفعالیت های قرض الحسنه دارند شناسایی و نسبت صدور مجوز قانونی آنها دراسرع وقت تعلل ننماید چرا که احیاء و گسترش سنت حسنه و خداپسندانه ی قرض الحسنه و ترویح این رویکرد مهم در بانکداری اسلامی ایران به ترویج و ترغیب سایر بانک ها برای توسعه بانکداری اسلامی بدون ربا می انجامد.
بانک مرکزی مشوق قرضالحسنه در نظر بگیرد
مسوولان بانک مرکزی بارها و بارها اعلام کردهاند که هدف نظام بانکی در جمهوری اسلامی رسیدن به بانکداری بدون ربا و بانکداری اسلامی است اما عملکر بانک مرکزی نیز باید به گونهای باشد که نشان دهد مسوولان برای رسیدن به این هدف تلاش میکنند. به طور مثال بانک مرکزی باید توجه زیادی به تقاضای تاسیس موسسات اعتباری قرضالحسنه کند. ما ۵ موسسه اعتباری در کشور داریم که به اعطای سودهای بالا معروف هستند اما حتی یک موسسه اعتباری قرضالحسنه وجود ندارد. بانک مرکزی میتواند با گذاشتن شرایط آسان تعاونیها و موسسات اعتباری را به تاسیس موسسات اعتباری مجاز ترغیب کند و مشوقهای زیادی در این زمینه در نظر بگیرد.
طبق اسناد موجود موسسه اعتباری آیندهسازان یکی از موسسات اعتباری قرضالحسنه است که با حدود ۱۰ سال فعالیت مستمر یکی از موسسات موفق در این زمنیه بوده و به تازگی بانک مرکزی اعلام کرده فرآیند صدور مجوز برای این موسسه در حال انجام است. بانک مرکزی میتواند با حمایت اینگونه موسسات و حتی صندوقهای قرضالحسنه و تعاونیهای اعتباری قرضالحسنه عملا سیاست اجرای بانکداری اسلامی در کشور را آغاز کند و از فاز شعار به فاز عملیاتی قدم بردارد. نمیتوان حرف از بانکداری اسلامی و بانکداری بدون ربا زد اما در اجرا متوقف بود. در حال حاضر و با توجه به مشکلات فراوان تعاونیها و موسسات اعتباری غیرمجاز حمایت از موسسات اعتباری قرضالحسنه می تواند پیام مسوولان بانک مرکزی را بیش از پیش به مردم منتقل کند: در موسسات اعتباری غیر مجاز سپردهگذاری نکنید و به موسسات اعتباری مجاز اعتماد کنید و چه جایی مطمئنتر از موسسات اعتباری قرضالحسنه؟!