رسول خدا(ص) در خطبه شعبانیه فرموده‌اند که این ماه سرآمد تمام ماه‌های خداست، از این رو باید گفت که این ماه شریف بر روح و روان افراد و مسائل دینی و فرهنگی آنان می‌تواند نقش بسزایی را ایفا کند و افراد را در مسأله خودسازی و میل به معنویت‌گرایی یاری کند. ما در جامعه افرادی را داریم که شاید در طول سال یک رکعت از نمازهای یومیه را به جا نمی‌آورند اما در ماه مبارک رمضان روزه‌داری می‌کنند و نسبت به دنیا بی‌توجه می‌شوند. این را هم می‌توان از ظرفیت‌های وجودی این ماه شریف دانست. ماه رمضان موجب وحدت، مهربانی، رعایت حقوق مردم و دوری از گناه شده و باید دستاوردهای معنوی و اجتماعی آن در طول سال هم حفظ شود. ماه رمضان دستاوردهای اجتماعی فراوانی دارد که وحدت و همدلی مردم و مسئولان، تقویت فضای معنوی در جامعه، دوری از اختلافات و افزایش مودت دینی بین خانواده‌ها مهمترین دستاوردهای عبادت در ماه رمضان است. در این ماه قلم و زبان مودب و رحمت و مهربانی در جامعه جاری می‌شود و دل‌ها با نزدیکی به یکدیگر مسیر الهی را طی می‌کند و رسیدگی به فقرا و توجه به نیازمندان در اولویت همه کارها قرار می‌گیرد. توجه به نیازمندان در ماه رمضان در اوج خود قرار می‌گیرد و اگر این روش در طول سال هم توجه شود می‌توان امیدوار بود که سایه شوم فقر و نداری به‌تدریج از جامعه اسلامی رخت بربندد. در آستانه عید سعید فطر و پایان یافتن ماه رحمت با حجت‌الاسلام و المسلمین احمد پناهیان گفت‌وگویی مختصر داشتیم و ایشان به تبیین چگونگی حفظ روحیه معنوی ماه مبارک رمضان در طول سال پرداخت.
**وقتی آدم و حوا ترک اولی کردند...!
حجت‌الاسلام احمد پناهیان درباره اینکه چطور شد که ایام رمضان را یک ماهه در نظر گرفتند، تصریح کرد: وقتی آن ترک اولی و به نوعی تمرد توسط حضرت آدم و حوا صورت گرفت، خداوند متعال با فرزندان آدم این قرار را گذاشت به عنوان یک تنبیه روزه در نسل انسان باقی باشد تا برای فرزندان انسان آن کاری که پدر و مادرشان کردند و حرف خدا را نادیده گرفتند، تجربه و عبرتی باشد. در اصل این قرار برای ادیان دیگر 40 روزه بود اما خود پیامبر اکرم(ص) برای امت اسلام 10 روز تخفیف گرفتند. چراکه می‌دانید اگر کسی به دنبال اثر ماندگاری است 40 روز ممارست می‌کند تا این اتفاق بیفتد یا از سوی دیگر صفت و ویژگی نیز از بین برود باز همین 40 نوبت ممارست بایستی تکرار شود. منتها خدای متعال با رحمتی که نسبت به امت پیامبر اکرم(ص) دارند، طول این ایام رمضانی به30 روز رسید.
**لیله‌القدری برتر از 80 سال فضیلت
وی در پاسخ به این سوال که چه عوامل و نکاتی ماه مبارک رمضان را از سایر ماه‌های خدا متمایز می‌کند، تأکید کرد: یکی خود ماهیت این ماه است؛ این وجوه تمایز را از خود کلام امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه بیان می‌کنم که رمضان نسبت به ماه‌های دیگر یک ویژگی برتری دارد. یکی اینکه روزه گرفتن و اقامه این ماه جزء خالص‌ترین فرائض الهی است. زیرا روزه خالص است و در آن ریا دخالتی ندارد. وقتی این تکلیف اقامه می‌شود معلوم است فضای معنوی در قلب و روح انسان اثر می‌کند. یکی از اتفاقاتی که در این ماه می‌افتد ایمان ارتقاء پیدا می‌کند. در این ماه عبادت و صیام و بسیاری از محاسن و ثواب‌های دیگر ازدیاد و برکت پیدا می‌کنند. در این ماه گناهان و جرائم جای خودشان را به فضیلت می‌دهند. این ماه لیله القدری دارد که برتر از 80 سال فضیلت است که آن برکات خاص خودش را به دنبال دارد.
**انسان در رمضان پای ایستادگی پیدا می‌کند
این واعظ برجسته کشور افزود: عمل صالح در این ماه نسبت به ماه‌های دیگر افزایش می‌یابد و آرزوهای انسان در این ماه دست یافتنی‌تر می‌شود. این ماه ماهی است که دل در این ماه اقبال بیشتری دارد و نرمی بیشتری پیدا می‌کند. این ماه انسان رفیقی پیدا می‌کند که با همراهی و یاری او در مقابل شیطان بایستد. این ماه راه رسیدن به احسان و کرامت الهی را هموار می‌سازد که این ویژگی در ماه‌های دیگر نیست. این ماه ماهی است که عیوب انسان پوشیده می‌شود و این ماه تأمین کننده امنیت و سلامت وجودی هر انسانی است. یکی از ویژگی‌های دیگر این ماه که امام سجاد(ع) بر روی آن تأکید دارد این است که رمضان همچون یک میدان مسابقه است برای اینکه انسان به رضایت الهی دست پیدا کند.
**در ماه‌های دیگر هم می‌توانیم برای رضایت خدا مسابقه بدهیم
حجت‌الاسلام پناهیان در مورد اینکه وقتی از ماه رمضان خارج می‌شویم دستاوردهای معنوی این ماه نیز از دست می‌رود، خاطرنشان کرد: ماه مبارک رمضان فضای رشد معنوی را برای ما فراهم می‌کند که اگر ما بتوانیم آثار و برکات ماه مبارک رمضان را حفظ کنیم به اوج بالندگی معنوی و بندگی رسیده‌ایم. ما خودمان را در این ماه از خوردن و آشامیدن محدود می‌کنیم چون خدا دستور داده و واجب کرده است. اگر در ماه‌های دیگر با همین دقت به واجبات الهی و تکالیف‌مان عمل کنیم این خود نگه‌داری‌ها را اگر بتوانیم در ماه‌های دیگر داشته باشیم این برکات به اوج خودش می‌رسد. البته برکات خاصه‌ای همچون شب‌های لیله‌القدر نخواهیم داشت اما آن نرمش قلب و پاکی طهارت را شاهد خواهیم بود. البته این را هم بدانیم که خدای متعال در ماه‌های دیگر هم حضور دارد و هم می‌توانیم به برکات، ثواب و خیر دست یابیم. به عبارت دیگر اگر می‌خواهیم به اصل حفظ روحیه معنوی ماه رمضان در طول سال دست پیدا کنیم باید در ماه‌های دیگر هم این احساس را داشته باشیم که در میدان مسابقه از دیگران سبقت می‌گیریم تا رضایت خداوند را در همه ابعاد زندگی جلب کنیم.
**از این دشمن نباید غافل شد
وی با اشاره به آفت‌هایی که می‌تواند ره‌توشه معنوی ماه مبارک رمضان را به خطر بیندازد، تأکید کرد: این کلامی که شیطان در ماه مبارک رمضان دست بسته و غل و زنجیر می‌شود را همه شنیده‌اند. اما در ماه‌های بعد دوباره این غل و زنجیرها باز می‌شود. حضرت علی(ع) فرمودند شیطان در وجود انسان رخنه می‌کند و بعد شیاطین دیگری را در وجود انسان ایجاد می‌کند. او مراقبت می‌کند تا این شیاطینی که در وجود انسان هستند رشد کنند تا جائیکه انسان به جایی برسد شیطان به وسیله او حرف بزند. چون این‌ها موالید شیطان در وجود انسان هستند. یکی از آفت‌های خیلی مهم خود شیطان است. یکی از آفت‌های دیگر نفس و این منیت‌هاست. آفت‌های دیگر که ممکن است انسان را در مسیر ولایت متزلزل کند دنیاطلبی و ثروت‌اندوزی و حب جایگاه و مقام است. یکی از این آفت‌ها و رذایل به سراغ انسان بیاید انسان را برمی‌گرداند، مثل کسانی که در رکاب پیامبر بودند ولی وقتی آلوده مظاهر دنیا شدند، برگشتند. آفت‌های دیگر هم ممکن است از سوی شیاطین انسی به انسان وارد شود. همان هجمه‌های فرهنگی رسانه‌های غربی که بنای‌شان این است که ایمان‌ها را سست کنند. این‌ها برای خانواده‌ها، مدرسه‌ها، دانشگاه‌ها، مساجد، هیئت‌ها و حوزه‌های علمیه برنامه‌ریزی کردند و مصادیق آن آشکار است. از این دشمن نباید غافل شد. دشمن انسانی هم یکی از آفات بسیار جدی است که باید با آن مقابله کرد.
**چگونه مسلمان می‌تواند عید واقعی در پایان ماه مبارک رمضان داشته باشد؟!
حجت‌الاسلام پناهیان در پایان پیرامون اهمیت و جایگاه عید فطر در فرهنگ و اعتقادات، افزود: عید سعید فطر جزء بزرگترین اعیاد مسلمین است. بالاخره انسان یک تکلیفی را انجام داده و حالا محضر کسی می‌رسد که او را مجبور به ادای این تکلیف کرده و درخواست‌هایش را دارد. ضمن اینکه نماز عید فطر با اینکه دستور فرمودند باید پشت سر امام امت یا نائب امام خوانده شود، علاوه بر اینکه یک روز عبادی فردی ارزشمند است، فرمودند اگر شب‌های قدر کسی بخشیده نشد امیدش عید فطر باشد. علاوه بر این قداست و عظمت معنوی خود روز عید فطر، این روز یک جایگاه سیاسی و اجتماعی هم دارد.چراکه به واسطه آن، مسلمین دور هم جمع می‌شوند و محضر امام‌شان می‌رسند. مسلمین در روز عید فطر اصلی‌ترین کاری بعد از عبادات و تضرع در خانه خدا و پوشیدن لباس تمیز، غسل و ... ، محضر امام می‌رسند و او تعیین تکلیف می‌کند. ما از یک تکلیف فارغ شدیم و وارد تکلیف بعدی می‌شویم. عید فطر از این جهت اهمیت دارد که از یک تکلیف الهی فردی و اجتماعی فارغ شده و وارد عرصه جدیدی از زندگی می‌شوند. سالشان را با فرامین جدید امامی که در همان نماز عید فطر خطبه می‌خواند، می‌گیرند و این انسجام و اجتماع مسلمین نیز قدرت اسلام را به رخ همگان می‌کشد.
