ارائه شناسنامه سلامت درختان با دستگاه توموگراف ساخت کشور انجام می شود

جنگل‌های خزری به صورت نوار باریک و بلندی روی دامنه شمالی سلسله جبال البرز ظاهر شده است که طول این نوار حدود 800 کیلومتر و عرض آن بین 20 تا 70 کیلومتر در نوسان است و جنگلهای شمال ایران از آستارا شروع و تا گلیداغی و قسمت‌هایی از خراسان شمالی  ادامه می‌یابد و گسترش عمودی آن از سطح  دریا شروع و تا ارتفاع حداکثر 2800 متر ادامه دارد.

حال برای حفظ و نگهداری درختان و جلوگیری از قطع آنها به خاطر برخی نشانه‌های شبه بیماری و پوسیدگی داخلی دستگاهی به نام  « توموگرافی » که به عبارتی می‌توان آن را M.R.I  درختان نامید توسط گروهی از محققان ایرانی ساخته شده است که عملکرد آن سبب شگفتی همگان شد. در این باره با آقای «مهندس مصطفی خرسند اعلم » عضو مازندرانی این تیم تحقیقاتی و سازنده دستگاه « توموگرافی» گفت‌وگویی انجام دادیم که در زیر می‌خوانید.

نام این گروه، «آزمون غیرمخرب دارکوب» و از شرکت دانش بنیان آزمون‌گران غیرمخرب دارکوب وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج به ریاست «آقای دکتر مهران روح نیا»  است که این‌جانب توفیق همکاری با این گروه تحقیقاتی را دارم.

در توموگرافی درختان سرپا اعم از درختان پارک‌های جنگلی، جنگل‌داری شهری و... آزمون‌های غیرمخرب «NDT» مقاومت مکانیکی پایه‌های سالم و آسیب دیده در برابر باد و برف تعیین می‌شود که دستگاه: « توموگراف » ساخت آمریکا و اروپا با بِرَندهای مختلف موجود بوده که عمدتاً دارای حجم بزرگی است که  برای حمل آن نیاز به چند نفر است ولی ساخت این دستگاه توموگراف که نوعی مهندسی معکوس است علاوه بر حمل آسان در حد یک کیف دستی، دارای اندازه‌گیری و محاسبات بسیار دقیقی است و عقیده ما این است که ما نیز می‌بایست همپای دیگر کشورهای در حوزه علم و تکنولوژی حرکت کرده و حتی از آنها جلوتر نیز باشیم.

مزایای یک درخت در ترسیب کربن و تولید اکسیژن به ویژه در کلان شهرها، برای همگان کاملاً مشخص است و حتی در همین استان مازندران وقتی که بارندگی می‌شود هم استانی‌های ما باران توأم با ریزگرد ها را به صورت لکه‌های گِل بر روی شیشه‌های خودرو و منازل ملاحظه می‌کنند و این پدیده پس از توقف باران و خشک شدن سطوح  به وضوح دیده می‌شود و این نشان می‌دهد که باید در حفظ درختان و محیط‌زیست حساسیت بیشتری به خرج دهیم تا شاهد باران‌های این چنینی نباشیم.

 همه تلاش‌ها در ساخت این دستگاه برای این است که درختی قطع نشود چرا که با این دستگاه توموگراف می‌توان از وضعیت داخلی درخت اطلاعات لازم را به دست آورد و سپس بر اساس داده‌های توموگرافی، به جای قطع درخت نسبت به درمان آن اقدام شود و این همانند همان چیزی که شما در ترمیم دندان‌ها توسط دندان‌پزشک انجام می‌دهید.

با به دست آوردن اطلاعات لازم از طریق این دستگاه، مسأله بسیار مهمی که امروزه در تفرجگاه‌های جنگلی مورد توجه قرار گیرد ریسک و خطرات ناشی از میزان مقاومت خمشی درختان نسبت به بارهای وارده طبیعی مانند باد، باران، برف و وزن  خود درخت در جهت تمایل است که بدین منظور در این عمل با روش‌های نوین و محاسبات عددی می‌توان به این میزان مقاومت‌ها دست یافت و با استفاده از این اطلاعات می‌توان از درخت که از اعضای با ارزش این منابع طبیعی است، محافظت کرد.

در این پژوهش به مقدار پوسیدگی‌های داخلی یک درخت پرداخته می‌شود بدین مفهوم که با استفاده از روش جدید توموگرافی بدون آسیب رساندن به یک درخت که از نظر منابع طبیعی با ارزش است می‌توان اطلاعات صحیح و دقیقی از وضعیت درونی آن به دست آورد تا پایه‌های پوسیده و مقاومت آنها با تحمل وارده را شناسایی و یا در صورتی که بیماری و یا مشکلی در بین آنها وجود داشته باشد، قبل از اپیدمی آن، اقدامات پیشگیرانه یا درمانی انجام شود.

با استفاده از اطلاعات تصویر توموگراف، مقطع و مساحت و ممان اینرسی نواحی سالم، ارتفاع درخت، حجم و مساحت بحرانی تاج در برابر باد، انحراف و تمایل درخت از وضعیت قائم در جهت‌های جغرافیایی، بار باد، برف و وزن درخت، تنش خمشی نهایی وارده به درخت محاسبه و با مقایسه آن با حداقل مقاومت خمشی‌تر آن درخت، ریسک و ضریب اطمینان برای هر پایه محاسبه و بار باد، برف مجاز و هم‌افزایی بار باد و برف تعیین و برای هر درخت شناسنامه سلامت ارائه خواهد شد.

کسانی که با این دستگاه کار می‌کنند باید از علوم فیزیک و مکانیک و بیولوژی بهره‌مند بوده و توانایی تحلیل‌های بیومکانیکی را داشته باشند تا بتوانند تحلیل درستی از داده‌های به دست آمده بر روی درختان مورد آزمون داشته باشند.

با نصب سنسورهای حساس بر روی تنه درختان در فواصل معین و سپس با حداقل چهار ضربه متوسط به درخت، امواج آگوستیکی ناشی از این ضربات به دستگاه توموگراف منتقل می‌شود و در آنجا این امواج با استفاده از نرم‌افزاری که از قبل برای دستگاه تعریف شده است اطلاعات، تجزیه و تحلیل و گراف تشکیل شده در عرض چند ثانیه به صورت بلوتوث به موبایل هوشمند منتقل شده و قابل مشاهده است.

تصاویر به دست آمده از این دستگاه به صورت رنگ‌های مختلف است که هر رنگ بیانگر وضعیت داخلی درخت از پوسیدگی تا سلامت و دیگر اطلاعات مشابه را نشان می‌دهد و بدین طریق می‌توان تحلیل کرد که یک درخت با چه میزان بارش برف و یا سرعت وزش باد و در چه جهتی به روی زمین خواهد افتاد.

الان دنبال ماده‌ای هستیم که همانند ترمیم دندان در دندان‌پزشکی، مناطق پوسیده ( قسمت‌های آبی رنگ گراف‌ها ) را پر کنیم که با بافت درخت ترکیب شود و استقامت درخت را زیاد کند تا جایی که امکان دارد از قطع درخت جلوگیری به عمل آید.

 با این دستگاه توموگراف می‌توان درختان را چه در پارک‌ها یا سطح شهرها بدون ایجاد هرگونه اثر تخریبی، معاینه دقیق کرده و برای آنها شناسنامه سلامت صادر کنیم و حتی می‌توان جلوی گسترش بسیاری از بیماری‌ها را بر روی درختان دیگر را نیز گرفت.

 گروه ما نیاز به حمایت دارد تا بتوانیم این دسته از  علوم را توسعه بدهیم، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، جنگلداری شهری و سازمان فضای سبز شهرداری‌ها  از جمله سازمان‌هایی که نیازمند به این تکنولوژی هستند که باید پای کار آمده و همکاری سودمندی  بین برای حفظ منابع طبیعی کشور ایجاد شود.

 این دستگاه که توسط تیم پژوهشی شرکت دانش بنیان آزمون‌گران غیرمخرب دارکوب بومی‌سازی شده و از اصل وارداتی آن نیز دقیق‌تر است و هیچ وابستگی به کشورهای اروپایی و آمریکایی ندارد و بنابراین وجود تحریم‌ها تأثیری بر روند انجام کار نخواهد گذاشت.

خرید دستگاه توموگراف وارداتی که اصل آن آمریکایی و اروپایی است مقادر متنابعی ارز از کشور خارج کرده و در شرایط متغیر سیاسی و اجتماعی و وجود تحریم‌ها، وابستگی به کشورهای سازنده عقلانی نیست.

حفظ درخت در مناطق خشک و صنعتی بسیار حیاتی است و یک درخت مقدار زیادی اکسیژن تولید کرده و نقش مهمی در ترسیب کربن به ویژه در مناطق شهری و آلوده دارد و به همین منظور در عملیاتی میدانی، طرح پایلوت در پارک ملت مشهد در زمستان 95 به اجرا درآمد و اگر خدا بخواهد بتوانیم با سازمان‌های ذیربط وارد قرارداد شویم، در آینده شاهد شکوفایی بیشتر در این ارتباط با شرایط تحریم‌ها، خواهیم بود.

وجود تکنولوژی‌های بومی شده کمک زیادی به قطع وابستگی‌ها خواهد کرد،تشخیص درختان معیوب از سالم و حفظ درختان سرپا ( پایه‌هایی که به خودی خود توان سرپا ماندن دارند) و جلوگیری از قطع آنها، شناسایی پایه‌های خطرساز و توخالی برای کاهش تردد در حواشی آنها و معرفی این پایه‌ها برای انجام تیمارهای درمانی یا مقاوم سازی، حمایت توسعه تکنولوژی توموگرافی آکوستیکی درخت سرپا به عنوان آزمون  غیرمخرب مناسب برای ارزیابی چوب درختان ( سرمایه‌های ملی و توسعه پایدار منابع تجدید شونده)، حفاظت از محیط‌زیست، خدمات شناسایی درختان پرخطر در تفرجگاه‌های جنگلی و جنگل‌داری شهری، امکان ارائه پیشنهاد پیشگیری، درمان یا مقاوم سازی برای حفظ ذخائر درختان سرپا حتی خطرساز از اهدافی است که در این کار متصور هستیم.