صابون‌پزی؛ تولیدی رو به احتضار که چشم انتظار حمایت مسئولان است /مسائل بانکی پاشنه آشیل صنایع کوچک
شهر آشتیان از شهرهای بسیار کهن و تاریخی که سرزمین مشاهیر بزرگی همچون دکتر محمد مصدق، پروین اعتصامی، دکتر محمد قریب، عباس اقبال آشتیانی، میرزا هدایت‌الله دفتری، میرزا محمد حسین قریب(شمس العلماء)، میرزا حسن مستوفی الممالک و... است.
از میان اقتصاد سنتی و سوغات این شهر می‌توان از کارگاه صابون‌پزی سنتی نام برد که به واسطه همین سوغات آشتیان شهرتی فرامنطقه‌ای و کشوری پیدا کرده است. صابون سنتی آشتیان حدود 500 سال قدمت دارد و مرغوبترین صابون سرشوی سنتی تولیدی در کشور است.
این محصول از چربی گاو و گوسفند تهیه می‌شود و تنها مواد شیمیایی موجود در این محصول "سود کاستیک" است که در مرحله آخر از آن جدا شده و این صابون تبدیل به یک محصول کاملا طبیعی می شود.
شغل صابون‌پزی بسیار پر زحمت است به طوری که صاحبان این رسته شغلی روزانه 10 ساعت در گرمای شدید پای دیگ صابون در حال جوش هستند تا پس از مرحله قالب زدن صابون‌ها را در زیر آفتاب بچینند و بعد از خشک شدن، جمع آوری کنند.
روزگاری در جای جای این شهر کوچک کارگاه‌های متعدد صابون‌پزی وجود داشت که هر کدام زمینه اشتغال را برای افراد بسیاری فراهم آورده بودند ولی این روزها از هر کس سراغ بگیری تنها نشانی دو کارگاه را در این شهر نشان می‌دهند که اگر با همین روند پیش برود ادامه حیات این رسته شغلی را به شکل موروثی هم به خطر می‌اندازد.
اگر مسئولان چاره‌ای نیندیشند به طور قطع فعالان این صنعت هم به مانند هزاران واحد تولیدی، و صنایعی دیگر از گردونه رقابت خارج شده و تا چندی دیگر فقط نامی از آن باقی خواهد ماند.
پرویز دخایی یکی از دو تولیدکننده صابون سنتی در این شهرستان است که نزدیک به چهار دهه به این حرفه مشغول است؛ ساعاتی را با او به گفتگو نشستیم.
*از انگیزه خودتان برایمان بگوئید و اینکه چند سال است مشغول کار صابون‌پزی هستید؟
از سال 60 وارد این حرفه شدم و این حرفه را به شکل موروثی ادامه دادم. عموی پدرم صابون‌پز بود و من هم در کارگاه او مشغول شدم تا این حرفه را فرا گرفتم.
پس از مدتی عمویم از شهرستان آشتیان مهاجرت کرد و من به همراه برادرم کارگاه را اداره کردیم اما بعد مدتی بردارم نیز از آشتیان به تهران مهاجرت کرد و من در سال‌های اخیر به تنهایی اداره کارگاه را برعهده دارم. و تنها به خاطر علاقه‌ای که به این کار داشتم همچنان کارگاه را حفظ کرده و فعالیتم را ادامه دادم.
*آیا تنها انگیزه و تجربه بود که باعث شد که این حرفه را رها نکنید؟
تجربیات و علاقه شخصی باعث شده که مصمم، فعالیت خود را دنبال کنم بی‌شک اگر علاقه شخصی نداشتم خیلی پیش‌تر، کار را رها کرده بودم. در ضمن اینکه تجربیات بسیاری را هم در طول این مدت کسب کرده‌ام.
آن زمان که من کار پخت صابون را شروع کردم تا جایی که خاطرم هست فرمول خاصی برای تهیه و تولید صابون وجود نداشت و همین خود باعث شده بود که هر بار شاغلین این صنعت متضرر شوند. و در ابتدای کار با آزمون و خطا فعالیت را ادامه دادیم و امروز به جایی رسیدیم که درصد خطا را به صفر رساندیم.
چهار سال قبل بود که قصد داشتم کار را رها کنم و تولید را به حداقل رساندم ولی انگیزه‌ای که برای کار داشتم مانع شد تا کارگاه را تعطیل کنم. با کسب تجریبات بود که امروزه می‌توانیم ایرادات هر مرحله از تولید را رفع کنیم و این تجربیات در طول این 3 دهه کسب شد.
*همچنان قصد دارید به شکل سنتی کار را دنبال کنید یا اینکه می خواهید این صنعت را در شهرستان مکانیزاسیون کنید؟
اگر حمایت‌های لازم از این حرفه صورت بگیرد باید به سمت مکانیزه شدن پیش برویم.
*به غیر از صابون سنتی آشتیان به وضوح می توان دید که شما محصولات دیگری را هم تولید و وارد بازار کرده‌اید، فکر می‌کنید این محصولات چقدر در بازار فروش مورد استقبال قرار خواهد گرفت؟
دو سالی می‌شود که از سبک سنتی تقریبا خارج شده‌ام و صابون‌های گیاهی را تولید می‌کنم، که خریداران خود را دارد در واقع به دنبال این هستیم که نیاز امروز بازار را با محصولات تولیدی خود منطبق کنیم تا ضمن حفظ بازار موجود، موفقیت‌هایی را کسب کرده و حتی زمینه اشتغال را برای تعداد بیشتری فراهم سازیم.
برای همین سعی داریم که به سمت مکانیزه شدن برویم و قالب و بسته‌بندی مخصوص این صاوبن‌های گیاهی را باید فراهم سازیم تا سهم قابل توجهی از بازار را به این محصول تخصیص دهیم.
*روزانه چند ساعت را به فعالیت در کارگاه می‌پردازید؟ چند کارگر در کارگاه دارید؟
بستگی به بازار تقاضا دارد ولی در مجموع بنده خود 4 روز در هفته با حضور در کارگاه پخت صابون را انجام می‌دهم؛ 8 کارگر هم در کارگاه صابون‌پزی مشغول هستند که از این تعداد 4 کارگر به شکل دائم و 4 کارگر فصلی هستند.
*محصول تولیدی شما بیشتر در کدام شهرستان‌ها به فروش می‌رسد؟
استان‌هایی نظیر قم، تهران، همدان و شهرهای دیگر استان مرکزی بهترین بازار فروش محصول هستند. متاسفانه استان‌هایید که از نظر فاصله مکانی دورتر از آشتیان قرار دارند به دلیل عدم شناخت این محصول کمتر از آن استقبال می‌کنند.
یکی دیگر از دلایل اصلی عدم آشنایی دیگر نقاط کشور با این محصول، نبود بسته‌بندی مناسب است که عرضه این محصول را در هر مکانی ناممکن ساخته است.
معتقدم رسانه ملی می‌تواند در این زمینه بسیار کمک کننده باشد و با تبلیغات، این محصول را به دیگر مردم کشور در سایر استان‌ها معرفی کند تا مورد استقبال قرار گیرد.
کیفیت محصول تولیدی بسیار عالی است ولی نسل جوان به دلیل اینکه ظاهر محصول را نمی‌پسندد کمتر از آن استقبال می‌کند. در حالیکه این صابون‌های سنتی در عطاری‌ها فروش خوبی دارد به نحوی که صابون‌های گیاهی جدید را عطاری‌های بسیاری به شکل شمش صابون به ما سفارش می‌دهند و خودشان آن را قالب بندی می‌کنند.
**چند سوله دارید؟سرمایه اولیه شما چقدر بود؟ چقدر تسهیلات دریافت کرده‌اید؟
دو سوله دارم یکی مختص پخت صابون و دیگری مخصوص خشک کردن صابون است. هر سوله هم ظرفیت 20 تُن محصول تولیدی را دارد. روزانه بین 400 تا 500 کیلو پخت انجام می‌دهیم.
تاکنون تسهیلاتی دریافت نکرده‌ام تنها سال گذشته مبلغی نزدیک 50 میلیون تومان از بسیج سازندگی دریافت کردم.
متاسفانه کارمزد تسهیلات دریافتی بالا است که برای هیچ تولیدکننده‌ای صرفه اقتصادی ندارد. تولید با تسهیلاتی بیشتر از 10 درصد سود بانکی سازش ندارد.
*باتوجه به وعده‌های مسئولان مبنی بر ثبت ملی صابون سنتی آشتیان؛ فکر می‌کنید این کار چقدر شما را در بحث بازار و فروش محصول یاری دهد؟
بایستی روند ثبت ملی این محصول تسریع شود که برای این امر پیگیر هستم و بخشی از کار را انجام داده‌ام، بعد از ثبت ملی این محصول به دنبال برندسازی آن هستم. بعد از این مراحل به جد استانداردسازی محصول را پیگیری می‌کنم. برای این منظور مراحل را یک به یک و آرام پیش خواهم رفت، تجربه لازم را کسب کرده‌ام و می‌دانم که برای کسب بازار نباید عجولانه و باشتاب کار را پیش برد.
اگر حمایت لازم در این بخش وجود نداشته باشد بی شک این صنعت از بین خواهد رفت ولی چنانچه بازار خوبی داشته باشد و درآمدزا باشد بعد ما هم کسانی هستند که کار را دنبال کنند.
**چقدر ماهانه تولید دارید؟ درآمد ماهانه شما میانگین چقدر است؟
به رغم سرمایه‌گذاری که در این زمینه انجام داده‌ام ماهانه سه میلیون درآمد دارم در حالیکه اگر با همین میزان سرمایه، می‌توان سود بانکی خوبی دریافت کرده و زندگی را بگذرانم ولی تنها از روی علاقه کار را دنبال می‌کنم وگرنه بحث تولید دیگر وجود ندارد.
اگر پخت صابون در تمام سال وجود داشته باشد و تولید بیش از 100 تُن برسد قطعا سوددهی دارد اما در حال حاضر تنها 40 تُن تولید داریم که خوب، سود چندانی حاصل نمی‌شود. ولی اگر تولید بیشتر شود قطعا ضمن تامین رضایت تولیدکننده، رقابت در بازار را فشرده خواهد کرد و این خود دیگران را برای ورود به این حرفه ترغیب می‌کند و رونق ایجاد خواهد داشت.
**هیچ یک از فرزندان شما رغبتی برای ادامه این حرفه ندارند؟
اصلا هیچ یک رغبتی نشان نمی‌دهند که بخواهند وارد این حرفه شوند در واقع با دیدن چالش‌ها و سختی‌های این حرفه تمایلی برای فراگیری این حرفه ندارند.
*کلام آخر:
صابون‌پزی آشتیان باید برای احیا شدن مورد حمایت مسئولان قرار گیرد. آشتیان زمانی 50 صابون‌پزی داشته است که استاد این حرفه هم همگی خانم بودند؛ اما امروز تنها دو کارگاه در این شهر ادامه حیات می‌دهند.
انتهای پیام/
