نگاه اجمالی به سبک زندگی «اسوه حسنه»

به گزارش خبرگزاری بسیج از خراسان رضوی،  سیره رسول خدا (ص) که والاترین الگوی کمالات انسانی و مصداق آیه شریفه «و لکم فی رسول الله اسوه حسنه» عالی‌ترین نمونه تربیت و اخلاق اسلامی باشد که با الهام از سیره آن حضرت بتوانیم در رشد و سازندگی شخصیت خود  قدمی موثر برداریم.

 

به فرموده امام جعفر صادق(ع) پیامبر(ص) به سه علت دارای صفت خلق عظیم است:  عفو خطاکاران، آگاه ساختن ناآگاهان و کاری نداشتن  به جاهلان.

اخلاق فردی رسول خدا (ص):

حضرتش همچون خورشید تابان در آسمان انسانیت می‌درخشید و کالبد ارزش‌های والای اخلاقی و کمالات و سجایای انسانی را روح می‌بخشید. ایشان الگوئی به تمام معنا از جمیع کمالات و امتیازاتی که یک انسان در همه ابعاد وجودی خود می‌تواند داشته باشد در زندگی سراسر عظمت و شگفت انگیز آن حضرت ترسیم شده است که برای همیشه، چون مشعلی فروزان فراراه آدمیان پرتو افشانی می‌نماید.

ساده زیستن رسول خدا (ص):

او زندگی بی آلایشی داشت و زوائد معیشت را از زندگانی خود دور نمود. امام محمد باقر (ع) می‌فرماید: فرشته‌ای خدمت رسول خدا (ص) آمد و گفت:‌ای محمد خدایت سلام می‌رساند و می‌فرماید اگر بخواهی سرزمین مکه را برای تو از طلا پرسازم. رسول (ص) سربسوی آسمان بلند کرده عرض کرد: خدایا! این حال برای من بهتر است که یک روز از غذا سیر شوم و سپاسگذاری ترا کنم و روز دیگر گرسنه باشم و از تو گدایی کنم.

رسول خدا (ص) در این ارتباط می‌فرمایید: از خوشبخت‌ترین مردم در نظر من مؤمنی است که متعلقادش کم و از نماز بهره‌مند باشد. از روزی بحد کفاف قناعت کند و به آن بسازد تا بخدای خویش برسد و خدای را بخوبی پرستش کند.

درجای دیگر حضرتش می‌فرماید «زهد در دنیا کوتاه کردن آرزوهاست و شکر نعمت و خود داری از آنچه خدا حرام کرده است».

پاکیزگی و آراستگی

رسول خدا (ص) از دوران طفولیت به آراستگی و پاکیزگی علاقه خاصی داشت. موهایش مرتب و سروصورت خود را تمیز نگه می‌داشت. در طول حیات نیز چنین بود.

رسول خدا (ص) فرمود: «ای عایشه خداوند دوست دارد وقتی برادرش برای دیدن برادرانش از خانه بیرون می‌رود خود را آراسته کند».

پیامبر اعظم (ص) حتی در جهت تعمیم این امر مهم به یاران و پیروانش هم همت داشت. روزی مردی را مشاهده کرده که ژولیده بود. فرمود: «چه ضرر داشت اگر این مرد ریش خود را اصلاح می‌کرد. آن مرد حرف پیامبر را شنید و اصلاح کرد و مورد تشویق رسول خدا قرار گرفت.

آن حضرت درباره تمیزی لباس نیز تإکید فراوان داشت و فرمود: «هرکسی لباسی برای خود تهیه کرد باید همیشه آن را پاکیزه نگه دارد»

پیامبر (ص) فرمود: «اسلام پاکیزه است. شما هم پاکیزه باشید که به بهشت وارد نشوند مگر پاکیزگان».

درجای دیگر می‌فرماید «پاکیزگی جزئی از ایمان است و ایمان انسان را به بهشت رهبری می‌کند.

پاکیزگی کلید قبولی نماز است. پایه دین بر پاکیزگی استوار است؛ و درنهایت «النظافته من الایمان»

معطر بودن رسول خدا (ص)

رسول خدا (ص) از هر کوی و برزنی که می‌گذشتند بوی عطر تا مدت‌ها به مشام می‌رسید.

پیغمبر مشکی داشت که پس از وضو بدست می‌مالید و همچنین در این زمینه می‌فرماید «هر زنی که بوی خوش بکار برد و از خانه بیرون رود مورد لعن خداوند است تا آنکه به خانه برگردد».

مسواک کردن

پیامبر اکرم (ص) روزانه چند بار بویژه پیش از خواب و پس از بیداری با دقت مسواک می‌کردند و دهان و دندانهایش را می‌شستند و می‌فرمودند: اگر ترس آن نبود که پیروانم دچار مشقت و زحمت شوند برآن‌ها مسواک کردن را واجب می‌کردم که هنگام اداء هر نماز مسواک کنند و بالاخره رسول خدا (ص) می‌فرماید: مسواک دهان را تطهیر می‌کند و رضایت خدا را جلب می‌نماید»

حق شناسی پیامبر

در تاریخ مهر و وفا و قدردانی و حق شناسی نمونه‌ای زیبا‌تر از قدردانی حضرت نسبت به کسانیکه به هر شکل به پیامبر مساعدت کردند سراغ نداریم. از احترام به والدین گرفته تا کسانی که دایه و عهده دار شیردادن او بودند که نمونه بارز آن ثوبیه کنیز ابوطالب که چهارماه به ایشان شیرداد تا پیامبر (ص) تا آخرین لحظات عمر با برکت خویش از او تقدیر و تشکر می‌کرد.

حق شناسی معلم نسبت به مدیر و مدیر نسبت به مسئولین بالاتر و قدردانی دانش آموز نسبت به معلم و همه نسبت به والدین و یا هرکسی در طول حیات آدم بسبب خیر و عمل نیکی را نسبت به ما به انجام رساند گویا آن است که می‌بایست ما از سیره رسول خدا تإسی بجوییم ونسبت به آنان ادای دین و حق شناسی کنیم.

کار و تلاش پیامبر(ص):

از دوران کودکی پر تحرک و علاقمند به کار و فعالیت بود. در طول زنگی دیده نشد روزی را به بطالت بگذراند. کار‌های شخصی و اموری که مربوط به خانه بود شخصاً انجام می‌داد و در مقام نیایش عرض می‌کرد «از بیکاری و تنبلی به تو پناه می‌برم»

و می‌فرمود: «خدا کارگر امین را دوست دارد. عبادت هفتاد جزء دارد که بهترین آن کسب روزی حلال است.

در جای دیگر می‌فرماید «پاکیزه‌ترین غذایی که انسان می‌خورد غذایی است که با کوشش خودش بدست آید».

پیامبر (ص) پس از انجام وظایف خطیر روزانه وقتی به خانه بر می‌گشت وقت خود را به سه قسمت تقسیم می‌کرد.

۱ - قسمتی را به عبادت خدا ۲- قسمتی را به خانواده اختصاص می‌داد ۳- سهمی را به استراحت و کار شخصی خود.

مقتنم شمردن عمر

پیامبر (ص) به روش‌های گوناگون مسلمین را به درک ارزش عمر خود دلالت و به استفاده بیشتر از آن توصیه می‌کرد و می‌فرمود:: من تعجب از اولاد آدم دارم وقتی که سرمایه اش زیاد می‌شود خرسند می‌گردد و اگر کم شود سخت محزون و لیکن شبانه روز بر او می‌گذرد و عمرش را کوتاه می‌کند غمگین نمی‌شود. بدانید که بی نیاز و راحت نمی‌گردد کسیکه مالش زیاد شود و عمرش کوتاه باشد. می‌فرمود: «فرشته الهی هرشب بجوانان بیست ساله ندا می‌دهد کوشش و جدیت کنید و برای نیل به کمال و سعادت خود مجاهده نمایید و در ادامه حضرت می‌فرماید: درقیامت هیچ بنده‌ای قدم از قدم بر نمی‌دارد تا به چند پرسش پاسخ دهد:

۱ - اینکه عمرش را در چه کاری بپایان رسانده است.

۲- جوانیش را چگونه و در چه راهی بسر آورده است.

۳- اینکه مالش را چگونه بدست آورده و چگونه خرج کرده است.

۴- از امامش که او کیست. چنانکه خدای عزوجل فرمود: ه است «یوم ندعوا کل اناس بامامهم.

رسول خدا (ص) می‌فرماید: هرکه امروزش با روز گذشته او مساوی باشد مغبون است و هرکه فردایش بدتر از امروزش باشد ملعون است و هرکه نفقه و جستجوی نقصان عملش را ننماید و برطرف نکند عقلش ناقص است و هرکه عمل و عقلش ناقص باشد مرگ برای او بهتر است از زنده بودن.

سخن و سکوت

پیامبر اکرم (ص) گفتاری فصیح و شیرین داشت و هنگام سخن گفتن تبسم می‌کرد نه کم و نه زیاد حرف می‌زد. بدون ضرورت حرف نمی‌زد. روزی به ابوذر فرمود: ای ابوذر هرچه را که در آن تورا بهره نیست ترک کن و به سخنی که فایده‌ای بحال تو ندارد لب مگشا و زبان  خود را مانند پول خود که در حفظ آن میکوشی نگهداری نما.‌ای ابوذر اگر سخن گفتن نقره باشد سکوت طلا است.

کلامش جوامع الکلام و اظهاراتش فضل الخطاب بود. میفرمود: «انا افصح الکلم» من فصیح‌ترین عرب هستم؛ و می‌فرمودند: «اعطیت جوامع الکلم» خدا بمن کلمات جامع داده است.

درباره سکوت پیامبر (ص)، علی (ع) فرمود:: سکوت آن حضرت در چهار چیز بود در تفکر، تقدیر، حلم و حذر.

جوهره صدای رسول خدا (ص) بلند و آهنگ صدایش از همه مردم زیباتر بود. تا جایی که اکثر مردم بمجرد شنیدن سخنش و دیدن قیافه و چشیدن حلاوت الفاظ به اسلام ایمام می‌آوردند.

عبـادت

رسول اکرم (ص) می‌فرمود:: برترین مردم کسی است که عاشق عبادت باشد و آن را در آغوش کشد و از دل و جان دوستش بدارد و با پیکرش عبادت را بجا آورد.

حضرتش در باره نماز فرمود:: «قره عینی فی الصلوه» روشنی چشم من در نماز است.

رسول خدا فرمودند: و، اما الصلوه فانه لاخیر فی الدین لاصلوه فیه. اما در مورد نماز، دینی که در آن نماز نباشد خیری در آن نیست»

و می‌فرمود:: نماز مانند ستون خیمه است؛ و در جای دیگر فرمود:: به خدا پناه ببرید از خشوع نفاق: پرسیدند خشوع نفاق چیست؟ فرمودند: اینکه ظاهراً بدن خاشع دیده شود ولی در قلب خشوعی دیده نشود.

ضمناً رسول اکرم (ص) که همواره درس اعتلال و میانه روی به مردم می‌داد با هرگونه افراط و تفریط مبارزه می‌کرد. اسلام آئینی است متین و محکم و در انجام دستورات آن با متانت قدم بردارید و عبادت خداوند را بر بندگان خسته کننده و ملال آور جلوه ندهید.

ملاطفت با کودکان:

بافرزندان خود رسول مکرم اسلام (ص) بسیار مهربان بود. بار‌ها دیده شده بود حسن و حسین (ع) در حال سجده نماز به گردن و پشت حضرت می‌نشستند و ایشان آنقدر سجده را طول می‌دادند تا آن‌ها پایین بیایند و می‌فرمودند: «من لایرحم لما یرحم» کسیکه مهربانی نکند، رحمت خدا شامل حالش نمیشود.

روزی پیامبر خدا نشسته بود و حسن و حسین (ع) وارد شدند. پیامبر به احترام آن‌ها از جای بلند شدند؛ و می‌فرمودند که من بخاطر پنج خصوصیت بچه‌ها را دوست دارم.

اول آنکه بسیار گریه می‌کنند و این گریه کلید جنت است. دوم اینکه متکبر نیستند سوم اینکه دعوا می‌کنند ولی کینه بدل نمی‌گیرند چهارم آرزوی دور و دراز ندارند و پنجم: دلبسته و وابسته به چیزی نیستند.

حسن خلق:

یکی از مهمترین علل توفیق رسول خدا (ص) خوی نرم و ملاطفتآمیز وی بود. در رفتار با مردم بسیار بردبار و حلیم بودند. حسن ضن داشتند. پیامبر در جواب سؤال اسامه که بهترین صفت پسندیده کدام است فرمودند: «حسن خلق».

امام حسین (ع) به نقل از پیامبر (ص) فرمودند: برای افراد خوش خلق پاداشی است مثل آنهائیکه روز‌ها را روزه می‌گیرند و شب‌ها را نماز می‌خوانند و در جای دیگر می‌فرمایند «خوش خلقی گناهان را ذوب می‌کند همانطوریکه خورشید یخ را ذوب می‌کند. پرسیدند: خوش خلقی چیست؟ فرمودند: خوش خلقی به این است که پیوند دوستی برقرار کنی با کسیکه از تو برید و عفو نمایی کسی را که به تو ظلم کرده و عطا کنی به آنکه از تو مضایقه داشته؛ و در مقام دعا با خالق سبحان می‌گفت: خدا یا خلقم را نیکو فرما. خدا یا از اخلاق ناپسند دورم دار و برای اجتناب از ناروایت‌ها یاری ام فرما.

عفو و گذشت:

چشم پوشی از خطای دیگران و گذشت از خود از سجایای بارز آن حضرت بود. آزاد کردن مردم مکه پس از فتح آن.

ایشان عفو و گذشت را برانتقام ترجیح می‌دادند. مانند رفتارش با عبدالله بن ابی سردسته منافقان.

قاطعیت در اجرای عدالت:

پیامبر (ص) در قبال تضییع حقوق شخصی با گذشت و اغماض باورنکردنی رفتار می‌کرد. زمانیکه حقی پایمال می‌شد و یا حریم شرع مورد تجاوز قرار می‌گرفت بسیار خشمگین می‌شد.

از هیچکس ابائی نداشت. در نظرش همه یکسان بودند. ملاکش حق بود. ایشان در اجرای قاطعانه عدالت می‌فرماید «اقوام و ملل پیشین دچار سقوط و انقراض شدند بدین سبب که در اجرای قانون عدالت تبعیض روا می‌داشتند».

حقوق مؤمنین:

رسول اکرم (ص) فرمود:: هر مؤمنی را بر گردن دیگری حق است. که جز با انجام آن‌ها با بخشش طرف راه نجات ندارد که به پاره‌ای از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

۱ـ لغزش اورا ببخشد ۲ـ اسرار و راز‌های او را پنهان بدارد. ۳ـ عذر او را بپذیرد.۴ـ درغیابش از او دفاع کند و از غیبت او جلوگیری کند. ۵ـ خیر خواه او باشد. ۶ـ دوستی او را حفظ کند ۷ ـ. و..؛ و در جای دیگر می‌فرماید:‌ای مردم یکدیگر را دشمن ندارید و حسد نورزید و پشت بهم نکنید و‌ای بندگان خدا برادر هم باشید و هیچ مسلمانی نمی‌تواند بیشتر از سه شب برادرش را ترک کند و با او حالت قهر باشد.