وضعیت موجود حوزه‌های علمیه در پاسخگویی نیازهای فقه حکومتی مطلوب نیست/ ولایت مطلقه به استبداد کشیده نمی‌شود

به گزارش خبرگزاری بسیج، آیت‌الله محمد مؤمن در افتتاحیه دوره علمی «رویکردشناسی فقه حکومتی» که به همت مدرسه آفاق برگزار شد، با بیان اینکه فقه حکومتی در برابر فقه عادی است، ابراز داشت: فقه حکومتی دستوری است که از طرف حکومت داده می‌شود و برخاسته از نظر حکومت است. احکامی که خداوند به وسیله پیامبران قرار داده است خواسته‌های خداست. خواه به صورت الزام خواه به صورت نهی.

وی افزود: خداوند اموری را برای زندگی بشر لازم می‌داند و منفعت‌خواهی خدا نسبت به مصالح و مفاسد انسان، تکالیفی را برای انسان مقرر می‌دارد. در روایات هم درباره سرّ تحریم و اباحه و وجوب... به همین قبیل موارد اشاره شده است. لطف الهی این موارد را مقرر داشته است.

آیت‌الله مؤمن با بیان اینکه خداوند گاهی مستقیماً به انسان دستور می‌دهد و گاهی نیز با واسطه این کار را انجام می‌دهد، اظهار داشت: در صورت دوم ممکن است حکومت از طرف خدا باشد که به او اجازه داده شده است بر اساس منفعت انسان امر و نهی کند. فقه حکومتی علی‌القاعده همین طور است؛ یعنی خواسته واسطه حاکمی که برایش حساب باز شده است. خدا به پیامبر دستور داده است، بنابراین اگر پیامبر چیزی را برای مردم لازم دانست مردم باید گوش کنند.

وی با تأکید بر اینکه این دستور الهی به استبداد و خودکامگی نمی‌رسد، ادامه داد: آن کسی که خداوند قرار داده، کسی است که شایسته و بایسته است. شیعه معتقد است که پیامبر ولی امر مسلمین بوده است و بعد از پیامبر هم حضرت امیر و بعد از او هم تا امام دوازدهم ولی امر مسلمین هستند و همه اینها انسان‌های شایسته‌ای هستند و اهل خلاف و استبداد نیستند.

عضو خبرگان رهبری با اشاره به اینکه مبنای اسلام سرپرستی بر همه مسلمان‌ها و همه کسانی است که زیر سایه اسلام زندگی می‌‎کنند، خاطرنشان کرد: طبق آیه قرآن، پیامبر به مؤمنان نسبت به خودشان اولی است. این اختیارمند بودن اقتضا می‌کند که برای مؤمنان در سراسر جهان اسلام ترتیب خاصی تشکیل دهد. «اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی‌الامر» یعنی باید به حرف پیغمبر گوش داد.

وی گفت: این آیه بیان می‌دارد اگر خود پیغمبر در موارد مربوط به اداره امور چیزی را خواست، اطاعت کنید. خدا برای رسول حساب باز کرده است. ممکن است این اختیارمند مالک اشتری باشد که حضرت امیر او را به مصر فرستاده است؛ یا کسی را برای  جنگ می‌فرستند. لزوم اطاعت از طرف خدا آمده است اما لازمه‌اش استبداد نیست. ولی امر حق ندارد سر سوزنی خودکامگی و تخلف کند. قرآن درباره پیامبر هم فرموده است کلمه‌ای نباید بر خدا ببندد که در این صورت با قدرت گرفته می‌شود و رگ گردنش هم پاره می‌شود.

آیت‌الله مومن با بیان اینکه پیغمبر ولی امر است، بنابراین عمل کردن به دستورات ایشان لازم است، تصریح کرد: به عبارت دیگر وقتی بنا شد که کشور اداره شود عده‌ای باید برای اداره کشور برنامه‌ریزی کنند. مثلاً الان در کشور ما مجلس شورای اسلامی این کار را به عهده دارد. کاری که نمایندگان مجلس می‌کنند اعمال ولایت است. امام (ره) می‌فرمودند چیزی را که مجلس تصویب و شورای نگهبان تأیید کند، باید به او عمل کرد.

وی افزود: چیزی که آنها تصویب می‌کنند همان فقهی است که لازم‌العمل است که به آن فقه حکومتی می‌گوییم؛ یعنی چون حکومت گفته لازم است انجام دهیم. این فقه، فقهی نیست که صرف نظر از حکومت، خداوند بر اشخاص لازم کرده باشد. خدا چیزی را که لازم کرده از طریق مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان است و به این ترتیب باید به آن عمل کرد.

این عضو شورای نگهیان درباره اختیارات ولایت فقیه گفت: فقه دیگری هم قبول داریم که به خود شخص فقیه واگذار شده است. ممکن است طبق اختیاراتی که ما برای ولایت مطلقه فقیه در نظر داریم ولی فقیه خودش بدون اینکه از مجلس و شورای نگهبان چیزی بگذرد، دستوری بدهد. مثلاً تشکیل دادگاه ویژه از اختیارات مقام رهبری است و رئیس قوه قضاییه چنین اختیاری ندارد. البته او نباید سر سوزن خلافی کند.

وی با اشاره به اصل 111 قانون اساسی ادامه داد: در این اصل افرادی را مشخص کرده تا بر اعمال ولی امر نظارت کنند و اگر تخلفی کرد جلوی او بایستند. اینکه گفته می‌شود ولایت مطلقه به استبداد کشیده می‌شود غلط است. خود ولی، فقیه و عادل است. اگر هم تخلف کرد جمعی قرار داده شده که جلوی تخلف را بگیرند.

آیت‌الله مومن درباره وضعیت موجود حوزه‌های علمیه در پاسخگویی نیازهای فقه حکومتی بیان داشت: اگر بپرسیم وضعیت حوزه‌ها طوری هست که به مسائل ولایت امر آن طور که حقش است می‌رسند، باید گفت خیر! متأسفانه این قصوری است که در حوزه علمیه وجود دارد. من از سال 76 شروع به تدوین بحث ولایت امر کردم و نه سال طول کشید. من آنجا بحث کرده‌ام که ولایت پیغمبر و امام و فقیه و مؤمنین از طرف خداست. اختیارات اینها هم از طرف خداست. آن کتاب را خلاصه کردم و در بیروت چاپ کردم و در ایران نیز اخیراً چاپ شد.