به گزارش خبرنگار خبرگزاری بسیج از قم، «مصطفی کوچکی» هنرمند فیلمساز و صدابرداری است که فعالیت خود را در عرصه صدا و تصویر از سال ۱۳۷۵ در موسسه فرهنگی هنری راویان فتح آغاز کرده است. هرچند در دوره نوجوانی نیز سابقه تجربه فعالیت هایی چون تواشیح و تئاتر نیز داشت، اما از همان روز‌های اول به «صدا» نیز علاقه خاصی نشان می‌داد و همین امر باعث شد تا در رشته صدابرداری تمرکز و تلاش بیشتری داشته باشد. این هنرمند قمی پس از گذراندن دوره‌های خصوصی صدابرداری و تجربه صدابرداری در صحنه، به صورت حرفه‌ای وارد این عرصه شد.
«کوچکی» درکنار پرداختن به صدا، تصویربرداری را هم آغاز کرد و از سال ۸۲ به کارگردانی پرداخت و از آن سال تا امروز ساخت چندین مستند و فیلم داستانی و صدابرداری بازی‌های رایانه‌ای را در کارنامه هنری خود دارد. انتخاب در جشنواره‌های مختلف فیلم در رشته‌های کارگردانی، تصویربرداری و صدابرداری از دیگر افتخارات این فیلمساز ۴۱ ساله قمی است.
وی بیش از ۵ سال است که دوره‌های عکاسی و تصویربرداری مقدماتی و صدابرداری پیشرفته را برای هنرجویان استان قم تدریس می‌کند. برگزاری دوره تخصصی «صدابرداری» در اردیبهشت امسال به همت سازمان بسیج هنرمندان قم، بهانه‌ای شد تا با این مربی مجرب صدا و هنرمند با سابقه استان به گفت و گو بنشینیم:
چگونه می‌شود عاشق صدابرداری شد؟
عاشق صدا بودن ذاتی است. مثلا من از ۱۲ سالگی با گوش دادن به موسیقی و رادیو با صدا انس و الفت گرفتم. ما می‌توانیم با برگزاری کلاس‌های صدابرداری و با نشان دادن قدرت صدا در رسانه‌ها علاقه ایجاد کنیم. هرچند این کلاس خروجی کمی داشته باشد. معتقدم از ۱۰ نفری که در کلاس‌ها می‌آیند، یک نفر خروجی داشته باشیم، کافی است. اما معتقدم با برگزاری مستمر این دوره‌ها می‌توان صدابردارانی تربیت کرد که نیاز قم را رفع کنند.
چند سال طول می‌کشد که یک صدابردار به سطح قابل قبولی برسد؟
اگر به صورت آکادمیک و تجربی کار شود و هنرجو از محضر اساتید خوب و با تجربه بهره ببرد و تلاش داشته باشد، در عرض ۵ سال می‌تواند به سطح قابل قبولی برسد. برای صدابردار شدن باید واقعا کار کرد و در خلال این تلاش‌های هنری تجربه کسب کرد و با زیر وبم این رشته آشنا شد.
من صد‌ها صفحه جزوه و کتاب درباره صدابرداری خوانده ام. اکثر این کتاب‌ها به مباحثی پرداخته اند که کاربردی نیست. با ایجاد یک فضای محیطی خوب می‌توان صدای خوب تولید کرد و ایجاد چنین فضایی مستلزم این است که در میدان عمل تجربه لازم راکسب کرد و نکات کلیدی و کاربردی را تنها با تجربه و گذراندن دوره‌های کاربردی می‌توان به دست آورد.
من نیز در این دوره‌ها تا جایی که می‌شد کاربردی کار کردم تا هنرجو حداقل‌های صدابرداری پیشرفته را یاد بگیرد و از افرادی که به سطح خوبی در صدابرداری برسند نیز برای ورود به بازار کار و ارتباط با کارگردان‌ها تا حد توانمان حمایت می‌کنیم.
چه شد که تصمیم به برگزاری دوره تخصصی صدابرداری گرفتید؟
- در وهله اول معضلی به نام کمبود صدابردار خوب در قم باعث شد تا به فکر برگزاری این دوره‌های تخصصی بیفتیم. من با ۲۰ سال تجربه برای ساخت یک فیلم در قم همچنان با این مشکل دست و پنج نرم می‌کنم. این کمبود آنقدر زیاد است که منِ فیلمساز برای چندین کار حرفه‌ای از صدابردار‌های تهران استفاده کردم. به دلیل همین کمبود است که با حمایت بسیج هنرمندان قم و همکاری نهادهایی، چون حوزه هنری، اداره کل فرهنگ و ارشاد با اعلام فراخوان درصدد برگزاری این دوره تخصصی شدیم. هرچند توجه به این نکته ضروری است که در این دوره‌ها خروجی‌های خوبی داریم. چنانکه با وجود کم بودن فعالان این رشته اگر بتوانیم از هر کلاس دو سه نفر را وارد فضای هنری قم کنیم، خدمت بزرگی کرده ایم.
چه افرادی در این دوره‌ها شرکت می‌کنند؟
صدابرداران فیلم، نمایش و برنامه‌های زنده، آهنگسازان، خواننده ها، کارگردان‌های تئاتر و فیلم، عکاسان و... در این دوره‌های تخصصی شرکت می‌کنند. به نظر من حضور در این کلاس‌ها برای تمام افرادی که به صورت حرفه‌ای با مقوله «صدا» ارتباط دارند، ضروری است. برای مثال زمانی که یک کارگردان، صدا را خوب می‌شناسد، می‌تواند از صدابردار انتظار کار حرفه‌ای را داشته باشد و گرنه تفاوت صدابرداری حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای را متوجه نمی‌شود. کارگردانی که می‌داند «صدا» چیست، به جای استفاده از صدابرداران نابلد از افرادی که در این هنر به صورت تخصصی و موثر فعالیت می‌کنند، استفاده می‌کند.
وضعیت معیشت و اقتصاد صدابرداران قم چگونه است؟
از آنجایی که متاسفانه نگاه اکثر فیلم سازان قمی به صدابرداری حرفه‌ای نیست، اقتصاد صدابرداران با کمبود مواجه است. اگر فیلمسازان استان به این نکته توجه داشته باشند که یک اثر سینمایی و نمایشی از سه ضلع کارگردانی، تصویر و صدا تشکیل شده است، نوع نگاهشان به مقوله صدابرداری متفاوت‌تر و حرفه ای‌تر می‌شود. من در این کلاس‌ها برای هنرجویان اثبات می‌کنم اگر در یک اثر هنری، تصویر هم نباشد، صدا جایگاه و هویت خاص خود را دارد. چراکه صدای بدون تصویر برای مخاطب اثربخشی دارد، ولی تصویر صامت جذابیت لازم را ندارد. به عبارت دیگر می‌تواند تصویر وجود نداشته باشد، اما صدا باشد؛ بنابراین به دلیل نبود نگاه حرفه‌ای به مقوله صدابرداری در قم، هنرمندان این رشته از نظر معیشتی با مشکل روبرو می‌شوند. در این میان صدابرداری که با مشکل مالی مواجه می‌شود یا تصمیم به مهاجرت به تهران برای ادامه فعالیت می‌گیرد و یا اینکه به کلی این هنر را رها می‌کند.
از سوی دیگر انتقادی که داریم این است که دست اندرکاران فیلم برای آنکه هزینه‌ای زیادی پرداخت نکنند، به خودشان اجازه می‌دهند، هر صدابرداری هرچند غیرحرفه‌ای و تازه کار را سرِکار ببرند و همین که صدایی ضبط شود برایشان کافی است. از نظر حرفه‌ای صدابرداران در جایگاه اصلی اند به طوری که یکی از مباحث مهم ما در خصوص اصول صدابرداری، کارگردانی صدا است که متاسفانه مورد توجه بسیاری از فیلمسازان واقع نمی‌شود. به عبارت دیگر هر کارگردان علاوه بر اینکه فیلمنامه را در اختیار بازیگر و تصویربردار می‌گذارد، یک نسخه را هم باید به صدابردار بدهد تا او براساس فیلمنامه تجهیزات لازم را برای صدابرداری تهیه کند.
گاهی اوقات در روند تولید یک فیلم کار صدابرداری واقعا سخت می‌شود و این صدابردار حرفه‌ای است که می‌تواند به کارگردان مشاوره بدهد و اگر در یک لوکشین با مشکلاتی مواجه می‌شوند که صدابرداری را دشوار می‌کند، صدابردار حرفه‌ای است که می‌تواند مسیر‌هایی که صدا‌های آزار دهنده کمتری دارد را به فیلمساز پیشنهاد دهد. کارگردانان حرفه‌ای نیز معمولا به صدابرداران خود اعتماد دارند.
چه تعداد صدابردار در سطح حرفه‌ای در قم مشغول فعالیت اند؟
واقعا در حال حاضر صدابردارانی که به صورت حرفه‌ای مشغول به کار هستند، از تعداد انگشتان یک دست هم کمترند. افرادی مثل هادی افشار که صدابرداری فیلم هایی، چون مادرانه و آنام را در کارنامه کاری خود دارد و سالهاست ساکن تهران شده است و صدابردارانی، چون پورباقری و بنایزدی که از صدابرداران مرکز صداوسیمای قم هستند کار داستانی می‌کنند. در این شرایط واقعا این تعداد صدابردار جوابگوی نیاز هنری قم نیستند و به شدت کمبود صدابردار حرفه‌ای درک می‌شود.
دلیل کمبود صدابردار حرفه‌ای در قم چیست؟
دلیل این کمبود این است که صدابرداران مثل دیگر شاخه‌های هنری دیده نمی‌شود و اکثر جوانانی که وارد هنر می‌شوند هدف اصلی شان شهرت و دیده شدن است. خیلی‌ها لذت صدابرداری را نمی‌دانند. من هم کارگردانی کرده ام و هم تصویربرداری و صدابرداری. اما واقعا بین این رشته‌های هنری، صدابرداری را با لذت انجام می‌دهم و با آن زندکی می‌کنم طوری که خیلی وقت‌ها دلم برای صدابرداری تنگ می‌شود. به نظر من مردم نمی‌دانند صدابرداری چه لذتی دارد. در صدابرداری کاری مثل «بوم منی» واقعا سخت است و نیاز به زحمت و توجه زیادی دارد. اما با وجود این سختی‌ها پس از ساخت فیلم، وقتی خروجی کار را می‌بینیم، خستگی تمام کار از تنمان بیرون می‌آید؛ بنابراین به نظر من این رشته هنری، چون جایی برای دیده شدن ندارد و فعالان این عرصه پشت دوربین هستند، خیلی از جوانان علاقه‌ای برای ورود به این عرصه ندارند. از سوی دیگر در بسیاری از جشنواره‌های فیلم، برای بخش صدابرداری جایزه‌ای تعلق نمی‌گیرد.
در کلاس‌های تخصصی صدا چه مباحثی مطرح می‌شود؟
کارگردانی صدابرداری صحنه، کادر شناسی، شناخت میکروفون‌های حرفه‌ای و غیرحرفه ای، شناخت و کار و آشنایی اولیه با تجهیزات استودیو و صدابرداری، شناخت ابزارآلات ضبط صدا، اکوستیک، وظایف دستیار صدا، وظایف صدابردار، شناخت و کار عملی با میکروفن‌های خازنی، دینامیک و...، کار عملی با بوم و آموزش بوم منی از جمله مباحثی بود که در این دوره‌ها تدریس می‌شود.
پایان
