وقتی اجرای طرح های کلان ملی از شتاب می ایستد/چرخ برخی طرح های پژوهشی از کار افتاد
در گفتگو با سرویس خبری بسیج علمی مطرح شد:
وقتی اجرای طرح های کلان ملی از شتاب می ایستد/چرخ برخی طرح های پژوهشی از کار افتاد
کاهش شتاب رشد علمی کشور و نیز راکد شدن طرح های کلان ملی دو پیامد حذف سهم پژوهش از بودجه جاری دستگاه های اجرایی است.
به گزارش سرویس خبری بسیج علمی از خراسان شمالی بند اختصاص یک تا سه درصد بودجه دستگاه های اجرایی به امر پژوهش در لایحه بودجه 93 حذف شد و در مجلس نیز تصویب نشد، اما هیات دولت این بند را با اصلاحات بسیار زیاد و به صورت تقلیل یافته در ضوابط اجرایی قانون بودجه 93 قید کرد.
این سهم بودجه بخش زیادی از بودجه تخصیص یافته به طرح های کلان ملی تعریف شده در دانشگاه های کشور را تشکیل می داد.
براساس ضوابط اجرایی قانون بودجه 93 معاونت برنامه ریزی ریاست جمهوری با اعلام وزیر یا بالاترین مقام اجرایی دستگاه ذیربط یک تا سه درصد از اعتبارات تملک داریی های سرمایه ای دستگاه های اجرایی را برای امور پژوهشی و توسعه فناوری در اختیار وزارتخانه متبوع قرار می دهد تا پس از موافقتنامه با معاونت هزینه شود.
این در حالی است که در سال قبل این بند در قانون بودجه تصویب شده بود و براساس آن تمام دستگاه های اجرایی مکلف و ملزم بودند که یک تا سه درصد از بودجه خود را برای امور پژوهشی و توسعه فناوری مورد تایید شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) هزینه کنند.
توقف طرح های کلان ملی با حذف سهم پژوهش از بودجه جاری دستگاه های اجرایی
طبق برنامه پنجم توسعه قرار است در پایان این برنامه سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی به 3 درصد برسد و برای این منظور باید ترتیبی در بودجه داده شود که طی سال ها به این هدف برسیم.
از طرفی در سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه علم و فناوری آمده مقرر شد تا چهار درصد از تولید ناخالص ملی به حوزه پژوهشی اختصاص یابد.
نگرانی بیشتر دانشگاهیان از توقف طرح های کلان ملی است چرا که فقط هفت طرح کلان از بین تعداد طرح های کلان ملی حمایت می شود.
این در حالی است که تمام این طرح ها مصوب شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری و شورای عالی انقلاب فرهنگی هستند اما به دلیل ارایه نشدن بودجه به آنها راکد و تعطیل شده که در نتیجه محققان این طرح های کلان پراکنده خواهند شد.
از دیگر معضلات عدم تخصیص بودجه به بخش های پژوهشی را می توان کاهش شتاب علمی عنوان کرد و در مقایسه رشد علمی 'شتاب علمی' عامل تعیین کننده است.
در پایگاه استنادی اسکوپوس ایران رتبه نخست تولید علم منطقه را به خود اختصاص داده اما در شرایط فعلی ترکیه در حال کم کردن فاصله تولید علم با جمهوری اسلامی ایران است.
یکی از عوامل محرک شتاب علمی بودجه تعیین شده برای پژوهش است و ارقام بودجه فعلی برای پژوهش بودجه های حداقلی برای کشور محسوب می شود.
امروز اگر بخواهیم پروژه کلان ملی را تعریف کنیم، بر اساس تعاریف ما پروژه‌های مرتبط با چالش‌های کلان کشور یعنی بحران آب، انرژی، سلامت و محیط زیست مطرح می شود که نیازمند هماهنگی بین دستگاهی زیادی است و اعتقاد داریم شورای عالی عتف باید توانمندی را ایجاد و بر آنها تمرکز کند تا پروژه ها را درست تعریف شود.
در مورد حمایت صندوق نوآوری و شکوفایی از پروژه‌های کلان ملی که در این زمینه هیچ تصمیم گیری صورت نگرفته است و منابع صندوق باید به پروژه‌هایی اختصاص یابد که به محصول و خدمت قابل عرضه منجر شود.
طرح‌های کلانی که به دلیل تزریق نشدن بودجه متوقف می‌شود و در برخی موارد پروژه‌ای آغاز و در میانه راه حتی به دلیل بروز مشکل فناورانه متوقف می شود؛ در چنین مواردی استاندارد این است که پروژه متوقف شده ولی کلیه یافته های قبلی مستندسازی و ذخیره می شود و بعد از کسب فناوری یا حل مشکل از نظر علمی اگر به جایی برسیم پروژه قدری جلو می رود.
کمیسیون‌های شورا اگر به خوبی بتوانند دستگاه‌ها را نمایندگی کنند، می‌توانند نیازها را استخراج و نیازهای واقعی را به دانشگاه‌ها ارائه دهند؛ در این صورت وظیفه وزارت علوم و دانشگاه‌ها این است که خود را ساماندهی کنند تا به نیازها پاسخ دهند.
و موضوع دیگری که اهمیت دارد، بررسی وضعیت پروژه‌های کلان متعلق به گذشته بود که طبیعتا با تعریف فعلی از پروژه‌های کلان هماهنگ نیستند.
برخی از این پروژه‌ها پروژه هایی است که یک دستگاه می توانست با دانشگاه انجام دهد ولی چون تصور کردند پروژه سختی است شاید چند دانشگاه باید در آن مشارکت کنند.
هم اکنون برخی پروژه ها باقی نیمه تمام باقی مانده اند که در سال 97 بودجه ای به آنها اختصاص داده نشده و احتمال حذف این پروژه ها وجود دارد.
بودجه‌ای به طرح‌های کلان دانشگاهی داده نشده/احتمال لغو برخی طرح های دانشگاه ها
دانشگاه ها براساس بودجه ای که در اختیار دارند ، فعالیت های خود را انجام می دهند متاسفانه طی سال های اخیر بودجه ای غیر از بودجه مصوب به دانشگاه ها اختصاص داده نشده است، لذا ممکن است فعالیت ها برای انجام طرح های کلان متوقف شود تا زمانی که مشکل در این زمینه حل شود .
در خصوص لغو شدن طرح های کلان و یا تعلیق و معلق بود
ن این طرح ها در دانشگاه باید تصمیم گیری شود و در نهایت نتایج این تصمیم به مرور زمان مشخص می شود
دلایل حذف طرح‌های کلان/ تعریف طرح‌های کلان ملی براساس رفع چالش‌ها
دبیر کل شورای عتف می گوید: طرح‌های کلان ملی بر اساس حل چالش‌های کشور تعریف می‌شوند.
دکتر مسعود برومند نیز در این خصوص در پایان جلسه یکصدو شصت و پنجم کمیسیون دائم شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) در جمع خبرنگاران با اشاره به موضوعات مطرح در این جلسه می گوید: در جلسه قبلی کمیسیون دائمی شورای عتف، بحث چالش های پیش روی شورای عتف و چالش های کشور مطرح شد.
وی با تاکید بر اینکه دبیرخانه شورای عتف و کمیسیون های آن باید برای برخورد با چالش های کشور در نوع نگاه خود بازنگری کنند، اظهار می کند: از این رو جلسه گذشته شورای عتف یک جلسه آسیب شناسی بود و سعی شد چالش ها در قالب سوال مطرح شود.
وی اینکه آیا سیستم پژوهشی ما کاملا برای حل مشکلات دستگاه ها و حوزه های اقتصادی و اجتماعی به کار گرفته می شوند یا خیر و یا آیا پروژه های کلان جزو پروژه هایی هستند که می توان از سوی یک دستگاه با انعقاد قراردادی آن را اجرا کرد و یا چالش ملی و پروژه کلان ملی کدام است، را از جمله چالش های مطرح در جلسه گذشته شورای عتف نام برد.
برومند خاطر نشان می کند: در این جلسه به جمع بندی این بحث ها پرداخته شد که بر اساس این جمع بندی ها نظر همه افراد حاضر در این جلسه بر این است که پروژه های کلان، آن دسته از پروژه هایی هستند که بی توجهی به آنها نتایج زیان باری برای کشور به دنبال داشته باشد؛ از این رو حل چالش های اعلام شده نیازمند حضور دستگاه ها در کنار یکدیگر و هدایت طرح های کلان به این سمت است و از طرف دیگر چالش های ملی به شدت نیازمند فناوری در حوزه های مختلف است و اگر بخواهد چنین رویکردی اعمال شود، باید روش های دبیرخانه شورای عتف و کمیسیون های آن مورد بازنگری اساسی قرار گیرد.
وی ادامه می دهد: این موضوع مطرح است که چالش ملی و پروژه کلان ملی، آن دسته از پروژه‌هایی که بی توجهی به آنها نتایج زیان باری برای کشور دارد و حل آن نیازمند حضور دستگاه‌ها در کنار همدیگر است در اولویت قرار گیرند.
اختصاص اعتبار طرح های پژوهشی در استان بسیار ضعیف است
نماینده سابق مردم بجنورد در مجلس شورای اسلامی در این خصوص با بیان اینکه مباحث مربوط به پژوهش، علم و فناوری از بحث های اساسی است که به منظور رشد و توسعه کشور نیاز به توجه ویژه دارد، می گوید: در برنامه پنجم و ششم توسعه مقرر شد تا سه درصد از بودجه کشور به پژوهش اختصاص یابد و در این زمینه صرف شود.
ثروتی با بیان اینکه در خراسان شمالی این بودجه بسیار کمتر و به نیم درصد نیز نمی رسد، می افزاید: در استان اختصاص بودجه پژوهش بسیار ضعیف است و پژوهش ها بسیار ضعیف و چشم گیر نیست.
وی تصریح می کند: جذب اعتبار برای پروژه های کلان ملی و پژوهشی بستگی به عملکرد مسولان دارد که تا چه حد می توانند در جذب این بودجه موفق باشند.
نماینده سابق مردم بجنورد در مجلس شورای اسلامی می گوید: براساس فرمایشات مقام معظم رهبری باید فعالیت های دانش بنیان داشته باشیم و باید فکر به ایده و ایده ها به علم تبدیل شود تا در زمینه رشد و توسعه کشور به کار گرفته شود.
ثروتی با بیان اینکه در زمینه پژوهش تاکنون دولت موفق نبوده است و کم کاری شده است، می گوید:دو سال یا سه سال صندوق نوآوری آوری شکوفایی اعتباراتی گذاشته می شود و مبالغی می گذارند اما شاهد هستیم که بودجه سال ۹۴ و ۹۵ هنوز جذب نشده است این بودجه ها به جای اینکه در زمینه فعالیت های پژوهشی در بانک گذاشته شده و سود میگیرند تا بعدا از آن استفاده کنند..
وی با بیان اینکه مشکلاتی وجود دارد و بستگی به نگاه دولت ها به بحث پژوهش دارد که یک دولت توجه زیادی به پژوهش دارد و یک دولت به این نگاه توجه نمی کند، خاطرنشان می کند: امسال در بودجه سال ۹۷ یک درصد بودجه برای پژوهش اختصاص یافته است که جذب کامل آن نیز بعید به نظر می رسد.
ارتباط صنعت و دانشگاه در کشور بسیار پایین است
ثروتی می افزاید: ارتباط صنعت و دانشگاه در کشور بسیار پایین است، در بسیاری از کشورها ارتباط دانشگاه ها و صنعت بسیار بالاست و خود دانشگاه و صنعت قرارداد پژوهشی می بندند و برای ارتقا سطح محصولات و خدمات خود اعتبار می گذارند و همکاری می کنند.
وی تصریح می کند: در استان نیز حرکت هایی شروع شده اما بسیار ضعیف است و هنوز نیاز به تقویت وجود دارد.
نماینده سابق مردم بجنورد در مجلس شورای اسلامی می گوید: در استان انجام پژوهش و تحقیقات بسیار ضعیف است و به همین دلیل است که بسیاری شمار دانش یار و اساتید و پژوهشگر نیز دراین زمینه کم است.
وی می افزاید: همچنین در استان ارتباط مناسب بین صنایع و دانشگاه ها وجود ندارد.
مجریان برخی طرح های پژوهشی به دلیل معلق ماندن این پروژه ها معترض هستند اما پیگیری های خبرنگار ما برای صحبت با آنها با موفقیت همراه نبود چرا که مجریان این طرحها،به دلیل آنکه اوضاع بدتر از شرایط فعلی شود، از بازگویی واقعیت اجنتاب کردند و معتقدند که پرداختن به این مساله به جای آنکه باعث پیشبرد شرایط شود،اندک امید موجود برای به ثمر نشستن طرح ها را نیز تحت الشعاع قرار می دهد.
نیاز است که زمانی که طرح های کلان ملی تصویب می شوند موضوع تامین اعتبار آنها نیز مورد توجه قرار گیرد.
