به گزارش سرویس بسیج جامعه زنان کشور خبرگزاری بسیج، فاطمه بیات، با آنکه 30 سال از پایان دوران دفاع مقدس و 40 سال از عمر فعالیتهای جهادی میگذرد، اما همچنان طعم خوش خدماترسانی خالصانه جهاد سازندگی در روستاها و مناطق محروم مانند برق رسانی، آبرسانی، راه روستایی و ایجاد واحدهای دامداری روستایی از یاد مردم نرفته است، امروز ضرورت وجود یک نهاد انقلابی برای خدمت رسانی به مناطق محروم بیش از پیش احساس میشود. با ادغام وزارت جهاد سازندگی در وزارت کشاورزی وقت در سال ۱۳۷۹ و به اعتقاد برخی کارشناسان قبل از آن با تبدیل نهاد انقلابی «جهاد سازندگی» به «وزارت جهاد سازندگی» در سال ۶۲ کلید انحلال این نهاد خدمتگزار زده شد و مدیریت با رنگ و بوی جهادی در وزارت جهاد کشاورزی و بلکه کشور هر روز کمرنگ تر شد.
برای اطلاع از خدمات جهادگران به سراغ یکی از بازماندههای جهاد سازندگی رفتیم، یدالله شمایلی مرد روزهای سخت ساخت خاکریز جنگ و مرد جهادی امروز که هم اکنون به عنوان مدیرعامل مؤسسه جهاد نصر و به تعبیری دیگر از مجموع محدود مؤسساتی که تهمانده جهاد سازندگی سابق است، احیای اراضی خوزستان و کنترل ریزگردها را در استان خوزستان مدیریت میکنند.
نکته جالب توجه اینکه اغلب جهادگران آن روزها چندان تمایلی به توصیف تلاشهای بیچشمداشت خود در رسانهها ندارند و با زحمت بسیار توانستیم این مدیر جهادی را پای میز مصاحبه بکشانیم. مصاحبه ما در ظهر یکی از روزهای ماه مبارک رمضان در دفتر مدیرعامل موسسه جهاد نصر انجام شد.
فارس: سالروز تشکیل جهاد سازندگی بهانهای شد تا بخواهیم با جهادگران پیشکسوت مصاحبه کنیم، اما رویکرد ما امسال فقط ذکر خاطره از روزهای جهادی نیست، بلکه میخواهیم بدانیم اگر جهاد سازندگی با همان روحیه انقلابی روزهای اول همین الان در همین برهه از زمان با مشکلات موجود اقتصادی وجود داشت، چه نسخهای میتوانست، اجرا کند. شما به عنوان یکی از پیشکسوتان حوزه جهاد با توجه به شرایط فعلی کشور و اینکه دولت به دلیل بار زیاد هزینهها چندان نمیتواند در بخش پروژههای عمرانی هزینه کند، آیا جهاد میتوانست بار زیادی از این مشکلات را به دوش بکشد؟
شمایلی: ضرورت انقلاب اسلامی ایجاب میکرد، با توجه به اهدافی که انقلاب داشت، نظام جدیدالتأسیس جمهوری اسلامی یکسری کارها را انجام دهد که امکانش با ساختارهای موجود کشور و قبل از انقلاب فراهم نبود. چون وقتی انقلابی در کشوری رخ میدهد، انتظار این است که یکسری کارها با فوریت و هزینه کمتر و کیفیت بالا انجام شود. امام خمینی (ره) معمار کبیر انقلاب اسلامی دو جنبه مهم انقلاب را که یکی بخش نظامی و یکی بخش سازندگی بود، در قالب دو نهاد جهاد سازندگی و سپاه پاسداران از ابتدا تأسیس کرد. چرا که ایشان معتقد بودند، باید بازوی اعتقادی برای حفظ دستاوردهای انقلاب داشته باشند.
به موازات آن به این نتیجه رسیدند که برای سازندگی و تحول در کشور در بخش تولید نهاد جهاد سازندگی تأسیس شود که جوشیده از بطن مردم بود که کار اصلی آن رفع محرومیتزدایی از روستاها و تمرکز بر بخش تولید روستایی بود و در طول دوران حیات این نهاد خدمات بسیار زیادی را به انقلاب ارائه کرد و شاید یکی از مراکز تأثیرگذار که انقلاب را به درون روستاها برد جهاد بود.
فارس: برخی عنوان میکنند که از زمانی که جهاد سازندگی تبدیل به وزارتخانه شد، از حالت جهادی خود فاصله گرفت و یکسری کارها از جهاد گرفته شد و به وزارتخانههای مختلف داده شد تا جایی که جهاد تبدیل به پیمانکار برخی وزارتخانهها شد در مورد این موضوع هم توضیح میدهید؟
شمایلی: درست است اگر جهاد سازندگی به وزارتخانه تبدیل نمیشد و به عنوان نهاد اولیه باقی میماند، قطعاً اثرگذاری و کارآمدی بیشتری داشت، ولی در هر صورت مسئولان آن وقت و مدیران آن زمان نظام به این نتیجه رسیدند، چه بسا که اگر به وزارتخانه تبدیل نمیشد، خیلی بهتر بود، اما در عین حال وزارت جهاد سازندگی هم کارایی بالایی داشت.
از سال 61-62 تا زمانی که ادغام صورت گرفت (1379) در این 17، 18 سال خدمات زیادی را در بخش تولید و موارد امنیت غذایی کشور انجام داد.
فارس: برجستهترین کاری که جهاد سازندگی در این 17، 18 سال انجام داد چه بود؟
شمایلی: توجه به روستاها و بردن انقلاب اسلامی به روستاها، ترویج فرهنگ ایثار و فداکاری بود و وفادار بودن مردم روستایی به انقلاب بخش عمدهاش برمیگردد، به کارهایی که جهاد در روستاها انجام داد. مشارکت مردم در همه کارها در بخش روستایی یکی از کارهایی بود که جهاد به خوبی آن را انجام داد.
فارس: اکنون یکی از مشکلات کشور اشتغالزایی در بخش روستایی است، فکر میکنید، اگر جهاد همچنان با همان روحیه جهادی فعال بود، چقدر امکان اشتغالزایی در روستاها را فراهم میکرد؟
شمایلی: قطعاً اقدام جهاد سازندگی با کشاورزی یکسری محاسن و یکسری معایب داشت، شاید محاسن آن از دیدگاه مسئولان آن روز جلوگیری از موازیکاری بین دو وزارتخانه میتواند باشد، چه به لحاظ سبک کردن ساختار دولت و چه سرعت در انجام کارها. اما کارهایی که جهاد با به کارگیری نیروهای مردمی و تولیدکنندگان به طور مستقیم انجام میداد، این از محاسن خوب جهاد سازندگی بود، تا حدی که در ابتدای فعالیت وقتی که مشاهده کردند، جهاد به خوبی از پس مسائل برمیآید، شیلات، منابع طبیعی و سازمان جنگلها و معاونت امور دام و بخش تولید پروتئین کشور را به جهادیها دادند و از طرف دیگر ارتباط مستقیم با امام خمینی - با وجود نمایندگی در جهاد سازندگی - همه باعث میشد که کارها بهتر پیش برود.
فارس: یعنی جهاد سازندگی در آن زمان بازوی مستقیم اقتصادی رهبر انقلاب در زمینههای مختلف بود؟
شمایلی: بله! تصمیمات سریع اجرایی میشد. معمولاً حُسن نهادها در همین است که بروکراسی اداری و مسائل دست و پاگیر را به گونهای دیگر حل میکنند.
فارس: پس ای کاش جهاد سازندگی به شکل نهاد همان طور باقی میماند تا بتواند به سرعت در مسائل اقتصادی روز ورود کرده و آن را حل کند.
شمایلی: بله قطعاً اگر نهاد جهاد سازندگی به همان شکل اول تأسیساش باقی میماند، کارایی بیشتر داشت و شاید مشکلات اقتصادی کمتر. همیشه ما در راه انقلاب با مشکلاتی مواجه بودهایم، اما نهادهایی همچون جهاد سازندگی در برطرف کردن آن بسیار مؤثر بودند و اکنون تقریباً بسیاری از مسئولان کشور از فقدان نهادی مانند جهاد سازندگی اظهار نارضایتی میکنند و همه میگویند کاش آن روزها این ادغام صورت نمیگرفت و جهاد سازندگی هر چند در قالب یک وزارتخانه یا دستگاه دولتی باقی میماند.
فارس: اگر وزارتخانه هم بود، دوباره میگفتند بودجه نداریم که کار انجام شود، مانند بسیاری از دستگاههای دولتی، ولی اگر نهاد مردمی باشد، کار سریعتر پیش میرود.
شمایلی: قطعاً همینطور است. چرا که هر جا جهادگران چه در سازمان، نهاد یا تشکیلات هر جا که قرار میگرفتند، مسائل آن بخش به سرعت حل میشد، کما اینکه یکی از دستاوردهای بزرگ جهاد این بود که مدیر پرورش میداد، مدیران لایق، کارآمد و شایسته که بر اساس توانمندیشان با انگیزه انقلابی کار را پیش میبردند. کما اینکه وزرای دوره پس از انقلاب از دل جهادگران بودند و بسیاری از استانداران. الان هم اگر در بدنه دولت نگاه کنید، دستگاههایی که وزیر جهادی داشته است، بهتر عمل کردهاند. چه به لحاظ سلامت کار و چه به لحاظ کیفیت و هم به لحاظ جسارت. یکی از خصوصیات فرزندان جهاد جسارت آنهاست و منتظر پیش آمدن کار نمیشوند، بلکه به دنبال حل مسأله میروند. من همیشه این مثال را میزنم که در بخش نظامی فرمانده عقب مینشیند و دستور میدهد که بروید جلو، ولی در نهادهایی مانند جهاد خود فرمانده ابتدا جلو میرود و بعد به دیگران میگوید که وارد عمل شوند و در نتیجه بقیه نیروها انگیزه پیدا میکنند که وارد کار شوند. یکی از موفقیتهای سپاه، بسیج و جهاد سازندگی که در بخش نظامی به جنگ ورود پیدا کرد و سازمان خوبی را برای دوران دفاع مقدس راهاندازی کرد، این بود که مدیران و فرماندهان سپاه و جهاد خودشان مشکل را از نزدیک مشاهده میکردند و در خط مقدم حضور داشتند و بعد به نیروهای پاییندست خود فرمان میدادند، خیلی متفاوت است.
فارس: شما در سالهای جنگ بین سالهای 59 تا 68 مسئول قرارگاه کربلا بودید و پشتیبانی مهندسی جنگ جهاد را بر عهده داشتید. جهاد در حوزه جنگ هم کارهای مهندسی زیادی را انجام داده کمی هم در این مورد توضیح دهید؟ چون شنیدهام که در شرایط سخت جنگ جهادگران کارهای مهمی از جمله ساخت خاکریز یا پلهای معلق را بر عهده داشتند. این کارها طی چه فرایندی اتفاق میافتد و بودجه آن از کجا تأمین میشد، چون الان هر کجای کشور که در بخشهای عمرانی مشکل وجود دارد، میگویند بودجه نداریم و قطعاً در دوران جنگ هم به دلیل نحوه فروش نفت و سایر مشکلات شرایط خوبی نداشتیم، پس کارها چگونه پیش میرفت.
شمایلی: بحث دفاع مقدس و حضور جهاد یک ریشه عمیقی دارد که ابتدا به اعتقادات خود جهادگران برمیگردد که بلافاصله بعد از شروع جنگ و دستور امام مبنی بر اینکه باید جلوی دشمن را گرفت. بچههای جهاد و نهاد جهاد سازندگی با این که هیچ وظیفه جنگی مثل ارتش و سپاه نداشتند، بر اساس ضرورت، نیاز و احساس تکلیف بلافاصله خودشان را به مناطق جنگی جنوب، غرب و شمالغرب رساندند و در کنار نیروهای مردمی و ارتش، آن موقع سپاه هم هنوز سازمان و سازوکار مناسبی نداشت و مانند یک طفل تازه به دنیا آمده بود، از جنگ پشتیبانی کرد.
روزهای اول کارهای تدارکات، رساندن مهمات، تعمیر ماشینآلات و ادوات جنگی را بر عهده گرفت، چرا که جهادگران در روستاها با ماشینآلات امر سازندگی را انجام میدادند و به این امور آشنا بودند. جمعآوری کمکهای مردمی و روستایی یکی از کارهای جهادی است. ارتش هم به دلیل انقلاب که یکسری از نیروهایش را از دست داده بود به یک سازمان کلاسیک تبدیل شده بود که نمیتوانست از نیروهای مردمی کمک بگیرد، در نتیجه سپاه و جهاد در این میان نقش به سزایی را ایفا کردند و به مرور در سالهای بعد که این نیروها سازماندهی شدند، پیروزی حاصل شد و فتح خرمشهر و سایر فتوحات حاصل شد.
ما خیلی از ادوات و امکاناتمان را در سالهای 59 تا 61 از خود عراقیها به غنیمت گرفتیم و سازمان پشتیبانی مهندسی جنگ جهاد هم در این میان نقش بیبدیلی ایفا کرده است که هفت قرارگاه و 40، 50 تیپ و گردان مهندسی با توجه به شرایط جبههها ایجاد میکند و بسته به شرایط اقلیمی و جنگ و عمل کردن گردانها در شمال و غرب کشور بیشتر به کارهای عمرانی و راهسازی اختصاص داشت که باید از درهها، رودخانههای خروشان غرب راه عبوری ایجاد میکردند و در جنوب در یک دشت مسطح و بدون عارضه باید با دشمن میجنگیدیم که این موضوع تلفات ما را زیاد میکرد و نیاز به خاکریز داشتیم، عبور از اروند و هورالعظیم. یا نیاز بود یک پل شناور تأسیس شود که ظرف یکی، دو ماه چنین پلی توسط جهادگران ساخته میشد، یا ما بحث جنگ آبی در جنوب داشتیم که یک نقاطی باید بر اساس محاسبات مسیر آب را تغییر میدادیم و آب را از یک منطقهای تخلیه کنیم یا یک جاهایی بر سر راه دشمن آب بیندازیم که این آب از کیلومترها از پشتسرمان با پمپاژ به جلو رانده میشد، تا دشمن نتواند به نیروهای ما نزدیک شود و همه این کارها سبب میشد تلفات کاهش یابد. ما در هر عملیاتی سه مرحله داشتیم که مرحله اول جهادگران باید منطقه را شناسایی و آماده میکردند، توپخانه، پدافندها، نیروهای خدماتی درمانی، بیمارستانها، خاکریزها و جادهها آماده میشد تا بتوان این عملیات را انجام داد سپس مراحل مقدماتی برای حضور نیروها و در زمان عملیات ایجاد خاکریزهای سریعالاحداث و جادههایی که بتوانند زخمیها و شهدای ما را تخلیه کنند، سنگرهایی که باید در خط مقدم ایجاد میشد که زیر آتش بمباران و خمپاره دوام بیاورد. تازه بعد از اینکه عملیات انجام میشد و منطقهای را فتح میکردیم، باید منطقه را تسطیح میکردیم. در جنگها و نبردها معمولاً این گونه است که نیروهای حملهکننده بیشتر تلفات میدهند و چون ما ادوات جنگی زیادی در جنگ نداشتیم، مجبور بودیم با نیروی انسانی کمبود تجهیزات را جبران کنیم.
یک بخش از این مسأله هم با کارهای مهندسی جبران میشد. خیلی از نقاط بود که به دلیل صعبالعبور بودن دشمن فکر نمیکرد که ما از آن نقطه به او حمله کنیم، اما با کارهای مهندسی که انجام میشد این اتفاق میافتد و دشمن را غافلگیر میکردیم، مثلاً در حلبچه منطقهای به نام دزلی مریوان بود که پس از انجام عملیات موفق فرمانده طرف عراقی را اسیر کردیم و او اذعان کرد که ما فکر نمیکردیم، نیروهای ایرانی از این ارتفاعات صعبالعبور و کوهستانی بسیار سخت و در زمانی کوتاه به ما حمله کند.
فارس: مثلاً در آن منطقه چه کاری انجام شده بود؟
شمایلی: در یک زمان بسیار کوتاه و در سختترین شرایط زمستان و یخبندان سال 66 باید از یک ارتفاع بلند به دشت میرسیدیم، تا بتوانیم عملیات را انجام دهیم. تا وقتی نیروهای رزمنده ما حمله کردند، بتوانیم آنها را پشتیبانی کنیم یا عبور از اروند یکی از شاهکارهای مهندسی جنگ در دنیاست و کسی تصور نمیکرد که جمهوری اسلامی از اروند عبور کند و پلی را احداث کند که هر چقدر هم بمباران شود، از بین نرود. هواپیماهای عراقی مدام این پل را بمباران میکردند، اما یک ساعت بعد قطعات تخریب شده مانند یک پازل سر جایش قرار میگرفت و ظرف یک ساعت جاده و پل ارتباط برقرار شد.
فارس: حالا برگردیم به بخش فعالیت جهاد در عرصه دام و شیلات الان یکی از مشکلات کشور تأمین گوشت قرمز، قیمت بالای این محصول و واردات آن است، زمانی که جهاد مدیریت پروتئین کشور را بر عهده داشت، وضعیت به چه شکلی بود؟
شمایلی: قبل از انقلاب مردم به جز قسمتهای شمالی کشور و یا آنهایی که دسترسی به رودخانه داشتند، ماهی مصرف نمیکردند وقتی که امام شیلات را به جهاد واگذار کردند و جهاد مصرف آبزیان و آبزیپروری را در کشور ترویج کرد و با وجود آنکه جمعیت کشور نسبت به اول انقلاب سه برابر شده، اما سرانه مصرف نیز سه تا چهار برابر افزایش یافته است و اکنون مؤسسه جهاد نصر که بقیهالسلف بچههای جهاد است، الان به این مسأله و پرورش ماهی در قفس ورود پیدا کرده است. ما در شمال و جنوب کشور بیشترین مرز آبی و در عین حال بیشترین آمار بیکاری را داریم که در این راستا میتوانیم اشتغالزایی هم ایجاد کنیم.
فارس: باز تکرار میکنم زمانی که بخش تأمین دام و گوشت کشور بر عهده جهاد بود در اوایل انقلاب و دوران جنگ چه تمهیداتی در نظر گرفته میشد.
شمایلی: البته اطلاعات من در این حوزه خیلی کافی نیست، اما میدانم که در زمان جنگ جهادگران دعا میکردند، اگر قرار است موشکی بخورد به کشتیهای پنیر وارداتی بخورد ما حتی پنیر هم از دانمارک، بلغارستان وارد میکردیم، چون تولید نداشتیم. بخش عمدهای از شیر خشک برای مصرف نوزادان از خارج وارد میشد و بخشی از مرغ وارد میشد، اما امروز یکی از افتخارات جهاد سازندگی این است که روی خودکفایی مواد پروتئینی، گوشت قرمز و گوشت سفید کار کرد.
اگر چه وقتی بخشها کامل به حد مطلوب نرسیدهایم، اما اگر آن کارها نبود الان بسیار وابسته بودیم و دچار مشکل بودیم. الان اگر بازارهای منطقه اجازه بدهند، حتی میتوانیم در این حوزه صادرات هم داشته باشیم.
فارس: شما فکر میکنید با توجه به وضعیت اقتصادی کشور اگر جهاد با همان روحیه آن زمان وجود داشت پاشنه آشیل بخش اقتصادی کشور که جهاد بتواند در آن وارد شود و در راستای اقتصاد مقاومتی یکسری مشکلات بعد از گذشت 40 سال را حل کند چه کار میکرد؟
شمایلی: قطعاً اگر جهاد سازندگی بود، وضعیت خیلی بهتر از این چیزی است که اکنون هست. در موضوع تحریمها و محدودیتها هم همیشه جهادگران خطشکن بودند چه در بخشکارهای عمرانی، چه در بخشهای تولیدی یا دفاع مقدس کما اینکه همین باقیمانده بچههای جهاد هستند که الان در همین بخشها فعالیت میکنند.
فارس: الان به جز مؤسسه جهاد نصر که باقیمانده جهاد همان روزهاست چه بخشهایی هم باقی مانده است؟
شمایلی: الان توسعه آبزیپروری با روش پرورش ماهی در قفس با توجه به محدودیت منابع آب کشور یک کاری است که واقعاً در راستای اقتصاد مقاومتی در حال انجام است، همچنین برقدار کردن چاههای کشاورزان برای کاهش مصرف گازوئیل و سوخت که این مأموریت در کل کشور به جهاد نصر سپرده شده در بخش کنترل ریزگردها نیز ورود پیدا کردیم و به دنبال حل آن به عنوان یک معضل کشوری هستیم.
فارس: یعنی بعد از آنکه وزارت جهاد سازندگی با وزارت کشاورزی ادغام شد، از باقیمانده آن فقط مؤسسه جهاد نصر باقی ماند؟
شمایلی: نه جهاد نصر قبل از ادغام جهاد هم بود، اما در اینجا نمود فعالیتهای جهادی بیشتر است و همچنان بچههای جهاد جنگ در آن حضور دارند ولی خب در بدنه وزارتخانه هم خود آقای وزیر (حجتی) از جهادگران دفاع مقدس هستند، یا آقای زنگنه وزیر نفت، آقای هاشمی وزیر بهداشت، آقای آخوندی وزیر راه و مسکن همه اینها از جهادگران دوران جنگ تحمیلی هستند، و بسیاری از مسئولان کشور از جمله استانداران و بسیاری از نمایندگان مجلس هم جهادگر بودهاند.
فارس: به عنوان کسی که طی چهار دهه از انقلاب همواره در عرصههای مختلف جهاد فعالیت کردهاید، یکی از خاطرههای شاخصی که در ذهن شما باقی مانده است به ویژه در عرصه اقتصادی که اکنون به کشور کمک ویژهای کرده است چیست؟
شمایلی: در بحث امنیت غذایی در ابتدای انقلاب با توجه به تغییراتی که در کشور رخ داده بود، امام خمینی تأکید داشتند که گندم به عنوان قوت اصلی کشور که باید گندم را خودمان تولید کنیم و دستمان را به سمت دنیا دراز نکنیم. جهاد در همان سالها روی گونههای بذر مردم بسیار خوب کار کرد و کشت و ترویج آن را آموزش و توسعه داد و امروز گندم مورد نیاز کشور را خودمان تولید میکنیم.
فارس: در سالهای اول وضعیت کشت گندم چگونه بود؟
شمایلی: بیشتر سطح زیر کشت مردم به روش دیم بود اما به مرور اراضی ما آبی شدند و با در اختیار قرار دادن بذرهای خوب و آموزش و ترویج و در نظر گرفتن قیمت تضمینی از جمله عواملی بود که کشاورزان انگیزه کشت گندم را پیدا کردند.
انتهای پیام/ب