به گزارش سرویس خبری بسیج علمی از استان گلستان خبرگزاری بسیج، سالیان دوری نیست که همراه با پدر بر مزارع پنبه حاضر می شدیم و نهال نوپایی را آبیاری می کردیم به امید روزی که شکوفه های سفیدرنگی بر غنچه های آن بدرخشد و با دستان پینه بسته پیرزنان روستایی خوشه چین شود ، و شبهای بلند آخر پاییز و اول زمستان را با در آوردن الیاف پنبه از درون غوزه به لالایی مادران و داستانهای قدیمی پدران و مادربزرگان گوش جان می سپردیم .
سرگرمی و بازی ما پریدن روی خلال های بزرگی بود که داخل آنها پنبه قرار داشت و دلمان تنگ می شود برای پیاله چای آتیشی و شادی ما زمانی تکمیل می شد که خلال های بزرگ پنبه را می فروختیم و پولی به جیب های وصله زده پدر می رفت تا خرج خرید کیف و کفش مدرسه و کفش فوتبالی ما شود .
حالا دیگر یک نوستالوژی شده زمانی که بر ورودی استان گلستان و گرگان نوشته شده بود :" به سرزمین طلای سفید خوش آمدید" و بی علت نبود این نامگذاری چرا که این منطقه مهد تولید پنبه با کیفیت حتی در مقایسه با پنبه انگلستان بود اما گذر زمان و بی توجهی به این گیاه استراتژیک باعث کاهش کشت و ورشکستگی کارخانه های نساجی و پنبه پاک کنی شد .
شیب تند کاهش کشت پنبه در گلستان
جدول سطح کشت و تولید پنبه استان گلستان از سال 1351 تا سال 1391 که از سوی اداره پنبه و دانه های روغنی سازمان جهاد کشاورزی منتشر شد می گوید :سطح زیر کشت این محصول در استان در سال 51 حدود 160 هزار هکتار بوده که در سال 57 این رقم به 145 هزار هکتار رسید و این روند بعد از انقلاب نیز ادامه یافت و در سال 75 به رقم 132 هزار هکتار رسید اما شیب نزولی کشت پنبه در استان گلستان بعد از استان شدن گلستان بیشتر شد و در سال 82 به 20 هزار هکتار و سال 91 به 13 هزار هکتار رسید که یک فاجعه است .
صرفه اقتصادی باغات و تولید مرکبات در کنار زحمت کم کشت محصولاتی نظیر گندم ، کلزا و سویا باعث شد تا کشاورزانی که زحمت زیادی برای کشت پنبه متحمل شدند کم کم از آن فاصله بگیرند و در این تغییر رویکرد سیاستهای بخش کشاورزی دولت هم بی تاثیر نبوده است ، بماند اینکه با کوچک شدن اراضی در برابر توزیع ارث و گران شدن قیمت زمین جهت ساخت ویلا و ساخت و سازهای باغی نیز کشاورزان جوان به سمت پنبه نرفتند . البته بازارهای جهانی هم بر سیاست دولت تاثیر گذار بودند و به نوعی واردات پنبه از تولید آن به صرفه تر بود .
احیاء پنبه در گلستان
اما بعد از اینکه رویای طلای سفید در گلستان به یغما رفت کارشناسان و مسئولان استانی دست بکار شدند تا آن را نجات دهند ، اولین تلاش ها برای احیا پنبه در بهمن ماه 88 در کارگروه پنبه ریاست جمهوری به ریاست محمدرضا رحیمی معاون اول رئیس جمهور در گرگان صورت گرفت ، جایی که او قول داد پنبه را احیا کرده و به دوران با شکوه خود بازگرداند .
اگر چه مرکز تحقیقات پنبه کشور در گرگان قرار داشت و ریاست آن را نیز جوان شایسته استان دکتر قربانعلی روشنی بر عهده داشت اما رحیمی در اقدامی جالب توجه ، تنظیم بازار پنبه و قیمت آن را نیز به استان گلستان واگذار کرد .
در سال 94 کشت پنبه در استان گلستان 20 هزار هکتار برنامه ریزی شد اما به دلیل خشکسالی و کمبود منابع آبی فقط 9 هزار هکتار از اراضی استان به کشت پنبه اختصاص پیدا کرد اما استفاده از ارقام زودرس 125 روزه و مقاوم به بی آبی و برداشت مکانیزه پنبه و اعطا تسهیلات به خریداران این دستگاه ها که قیمتی معادل 450 میلیون تومان داشت ، نوید روزهای بهتر را می داد ، همچنین قیمت پنبه هم به 2 هزار و 550 تومان رسید که در مقایسه با سال قبل تر 16 درصد افزایش را نشان می دهد .
در سال 95 هم پیش بینی 15 هزار هکتار کشت پنبه در استان گلستان شد که از این مقدار 10 هزار 570 هکتار اجرایی و قیمت سال 95 نیز 2932 تومان از قرار کیلویی اعلام شد اما با اقدامات تحقیقی و کار کردن روی رقم های جدید "لطیف، ساجدی و گلستان" در سال 97 سه رقم جدید مهمان اهالی استان گلستان شدند .
این ارقام با ویژگی های پرمحصولی، زودرس بودن و مقاوم به شرایط آب هوایی برای کشت به صورت نشایی مناسب است و دوره کشت تا برداشت پنبه نشایی کوتاه تر از دیگر شیوه های کشت و به مدت 115 تا 135 روز بوده و میزان برداشت آن 4،5 تا 6 تن در هکتار است و در سطح 12 هزار هکتار از اراضی استان کشت شده است .
خودکفایی در سال 1404
اما امیدها برای خودکفایی گندم بعد از اقدامات جهت احیا آن فزونی یافته است . ابراهیم هزارجریبی مجري طرح پنبه کشور گفت : خودکفایی پنیه در افق 1404 با توجه به ظرفیت اقتصاد مقاومتی دیده شده و سال گذشته 180 هزار تن وش در کشور تولید شده که این رقم امسال به 200 هزار تن خواهد رسید .
هزارجریبی تاکید کرد : تولیدات پنبه کشور فقط نصف نیاز کشور را تامین می کند و مابقی از طریق واردات الیاف تامین می شود لذا سعی داریم با برنامه ریزی خودکفایی در سال 1404 را با تکیه بر توان داخلی محقق سازیم .
قيمت تضميني، استفاده از بذرهاي خارجي و اصلاح شده،کنترل آفات و توسعه مکانيزاسيون در زراعت پنبه از راهکارهاي اساسي در کاهش هزينه، افزايش عملکرد در واحد سطح ، برنامه تغذیه مناسب بر عملکرد مطلوب پنبه و همچنین کنترل بموقع آفات به منظور کاهش ریزش گل ها و قوزه ها و آبیاری بموقع می تواند در بهبود عملکرد این محصول استراتژیک موثر باشد .
همانطور که دیدیم کشت پنبه در استان گلستان با یک شیب تند از سال 76 به قهقرا رفت و حدود 10 سال است که تلاش ها برای احیا آن به صورت خیلی کند پیش می رود ، شاید شرایط اقتصادی کشور ، کم آبی و سهولت کشت گندم و کلزا و ایجاد خانه باغ ، واردات ارزان قیمت و ... باعث این روند کند شده اما نباید اقدامات کارشناسان حوزه ترویج و تولید بذر و موسسه تحقیقات پنبه کشور را هم نادیده گرفت و اصلا بعید نیست که با همت کشاورزان و کارشناسان حوزه پنبه ، خودکفایی طلای سفید یعنی پنبه از رویا به واقعیت تبدیل شود.
