به گزارش خبرگزاري بسيج استان مركزي ؛ به طور کلی میوه‌ها به عنوان غذای اصلی محسوب نمی‌شوند، اما می‌توان به عنوان یک مکمل به آن‌ها نگاه کرد؛ یعنی برای دریافت ریزمغذی‌ها و ویتامین‌ها، بسیار می‌توانند مفید باشند؛ علاوه بر این، بسیاری از میوه‌ها در روایات اهل بیت علیهم‌السلام، برای درمان بیماری‌هایی ذکر شده‌اند که در ادامه به آن‌ها پرداخته‌ایم...
نمی‌توان با خوردن میوه، از انواع نان‌ها، گوشت‌ها و خورشت‌ها بی‌نیاز بود و اگر کسی فقط به میوه‌خوری و یا سبزی خوری عادت داشته باشد، در درازمدت عوارض به دنبال خواهد داشت؛ قرآن کریم نیز به بهشتیان این‌گونه وعده می‌دهد: «و فاکهةٍ مِن ما یَتَخَیَّرونَ و لَحمِ طیرٍ مِن ما یَشتَهُونَ» [1] و برای آنان [میوه‌هایی از هر نوع که انتخاب کنند و گوشت پرنده از هر نوع که به آن میل داشته باشند]؛ یعنی در کنار میوه از گوشت نیز تناول می‌کنند.
برخی از مواردی که در مورد میوه‌ها از روایات می‌توان استنباط کرد:
1- میوه بعد از آنکه خوب رسید (قرمز یا زرد)، خورده شود و هنگامی که سبز رنگ و نارس است، چیده نشود؛ زیرا در چنین حالتی مضر بوده و گاهی اوقات خوردن آن می‌تواند زمینه‌ای برای فراموشی و ضعف حافظه باشد؛ حتی تعبیر روایت این است: در هنگامی که میوه رسیده، در آن شفاء است، زیرا خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: هر زمان که میوه‌های باغ‌ها رسید، از میوه‌هایش بخورید؛ «أنّ الثّمارَ إذا أد رَکَت فَفیها الشِفاءُ لقوله تعالی: کُلُوا مِن ثَمرِه إذا أثمَرَ»[2] [3]
2- پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم توصیه می‌کنند که میوه‌ها در ابتدای فصل خورده شوند، زیرا باعث سلامتی بدن و برطرف شدن اندوه می‌شود؛ در آخر فصل نیز از خوردن آن‌ها پرهیز شود زیرا موجب بیماری بدن می‌شود؛ «علیکُم بالفاکِهةِ فی إقبالِها؛ فإنّها مَصَحَّةٌ للأبدانِ مَطرَدَةٌ للأحزانِ، و ألقُوها فی إدبارِها، فإنّها داءُ الأبدانِ» [4]
3- امروزه به دلیل شرایط چهار فصل کشور، حمل و نقل آسان و نگهداری میوه‌ها در سردخانه‌ها و کشت‌های نا به هنگام آن‌ها، برخی از میوه‌ها مثل گوجه و خیار در همه فصول سال و در همه جای کشور در دسترس قرار دارند؛ ظاهراً شبیه چنین اتفاقاتی در گذشته – البته نه به کمیت و کیفیت امروزی - نیز اتفاق می‌افتاده است؛ مضمون بخشی از سخنان امام صادق علیه‌السلام به مفضل بن عمر این‌گونه است:
«نگاه کن که چگونه بعضی از گیاهان (و درختان) در زمان خاصی به بهره‌برداری می‌رسند، مثل اینکه [بعضی از آن‌ها] در شدت گرما ثمر می‌دهند تا انسان با شور و اشتیاق بیشتری به طرف آن‌ها برود؛ و اگر زمان این میوه [تابستانی] در فصل زمستان بود، مردم برای برداشت آن‌ها اشتیاقی نداشتند، علاوه بر اینکه رنگ میوه تغییر می‌کرد و به بدن نیز ضرر می‌رساند؛ مگر نمی‌بینی که گاهی خیار در فصل زمستان می‌رسد و مردم از خوردن آن دوری می‌کنند؛ همان‌طوری که انسان‌هایی هستند که از خوردن چیزهای مضر و ناسازگار با معده دوری نمی‌کنند؛» [5]
خداوند خاستگاه هر میوه‌ای را در شرایط مکانی و زمانی خاصی قرار داده تا بتوان از آن‌ها در جهت سلامتی به درستی استفاده کرد؛ مثلاً مصرف هندوانه و خربزه - با توجه به نوع مزاج و ترکیبات آن‌ها – در فصل سرما، به هیچ عنوان مورد قبول نیست چرا که موجب بیماری می‌شوند.
در نسخه‌ای از رساله ذهبیه، که منسوب به امام رضا علیه‌السلام است، گفته شده که در ماه حزیران (گفته می‌شود تقریباً از اواخر خرداد شروع شده و چند روز مانده به انتهای تیرماه، پایان می‌یابد) از خیار، قثّاء (خیار چنبر) و میوه‌های مرطوب استفاده شود؛ ایشان در هرماه، غذاهای مخصوص به آن ماه را ذکر می‌کنند؛ [6]
4- میوه‌ها قبل از خوردن، حتماً باید به خوبی شسته شوند؛ این کار منحصر به زمان حاضر که انواع کودها و سم‌های خطرناک رایج است، نمی‌باشد بلکه از گذشته مورد توصیه بوده است؛ بنا بر روایتی از امام صادق علیه‌السلام، روی هر میوه‌ای سمی وجود دارد، اگر برای شما میوه‌ای آوردند، به آن آبی بزنید یا آن را در آب فرو ببرید؛ «إنّ لکلِّ ثَمَرةٍ سمّاً، فإذا أتیتُم بِها فَمَسُّوها بالماءِ – أو اغمِسُوها فی الماءِ – یعنی اغسِلُوها» [7]
5- قاعده کلی در مورد میوه‌ها این است که با پوست خورده شوند؛ مگر آنکه میوه‌ای وجود داشته باشد که با پوست خورده نمی‌شود و یا اینکه پوست آن ضرر داشته باشد؛ براساس روایتی از ابن قداح در کتاب کافی، امام صادق علیه‌السلام پوست کندن میوه را ناپسند می‌دانستند.[8]
پوست میوه‌ها در معرض نور مستقیم آفتاب قرار دارد و حاوی انواع ویتامین‌ها و فیبر (تنظیم‌کننده حرکات دودی روده) است؛ از آنجایی که امروزه بر اثر کم کاری‌های صورت گرفته و نبود نظارت کافی، پوست میوه‌ها می‌تواند آلوده به سم‌های خطرناک باشد، در مصرف پوست آن‌ها نیز باید احتیاط کرد، اما قاعده اصلی همان است که اشاره شد.
6- وقتی رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم میوه تازه‌ای را می‌دیدند، آن را بوسیده و بر روی چشمان و دهانشان می‌نهادند و سپس می‌گفتند: «اللهمّ کَما أَریتَنا أوَّلَها فی عافیةٍ، فأَرِنا آخِرَها فی عافیةٍ»[9] خداوندا، همان‌گونه که آغاز این را در عافیت به ما نشان دادی، پایان آن را نیز در عافیت به ما بنمایان.
7- میوه‌های با طعم تلخ و کرم زده باید دور انداخته شوند [10] و از سایر قسمت‌های آن خورده نشود؛ در بحارالأنوار علامه مجلسی و مستدرک الوسائل محدث نوری در چند مورد، روایات مفصلی آمده است که امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام توصیه کرده‌اند که بطیخ (خربزه یا هندوانه) تلخ، یا ترش و یا کرم زده دور انداخته شود و شیرین آن خورده شود؛ [11]
در هر صورت احتمال اینکه این توصیه محدود به بطیخ باشد بسیار بعید است؛ امروزه گفته می‌شود که مثلاً کپک درون میوه، کم و بیش به تمام اجزاء آن سرایت می‌کند؛ ممکن است کرم زدگی میوه نشان از سلامت و استفاده نکردن سموم شیمیایی نسبت به آن میوه باشد اما بهتر است از سایر میوه‌های آن سبد و یا درخت استفاده شود.
8- بهتر است که چند میوه با هم خورده نشود؛ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرمایند: «مَن أکَل َالفاکهةَ وِتراً لم تضُرَّهُ» [12] هرکس میوه را دانه دانه بخورد آن میوه به او زیان نمی‌رساند؛ البته در مورد انگور و انار استثناء وجود دارد و می‌توان آن دو را کنار یکدیگر قرار داد؛ [13] در مورد این نوع روایات، در بعضی کتب، توجیهاتی ذکر شده است؛ اما فارغ از همه آن‌ها، به طور کلی، مناسب است که انسان تا جایی که ممکن است به چند غذایی عادت نداشته باشد، تا توانایی هضم و جذب غذا آسان‌تر و بهتر صورت بگیرد.
9- از میوه‌های زیادی در کلام معصومین علیهم‌السلام نام برده و خواص آن‌ها گفته شده است؛ اما با بررسی روایت درمی‌یابیم که بعضی از آن‌ها جایگاه و ارزش بالاتری نسبت به سایر میوه‌ها دارند؛ در روایتی از امام صادق علیه‌السلام آمده است: «خمسٌ مِن فواکهِ الجنّةِ فی الدّنیا، الرُّمّان الإِملیسیُّ، و التُفّاحُ الشَیسَقَانُ، و السَّفَرجَلُ، و العِنبُ الرّازِقیُّ، و الرُّطَبُ المُشانُ» [14]*
پنج میوه از میوه‌های بهشتی که در دنیا هستند عبارتند از: انار املیسی، سیب شیسقان، به، انگور رازقی و خرمای مشان؛
از این روایت درمی‌یابیم که گاهی اوقات در بین میوه‌ها نیز برخی از انواع آن بهتر از نوع دیگر ذکر شده است.
10- از امام باقر و امام صادق علیهماالسلام نقل است که: «مَا عَلَی وَجْهِ الْأَرْضِ ثَمَرَةٌ کانَ أَحَبَّ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (ص) مِنَ الرُّمَّانِ» [15] بر روی زمین میوه‌ای دوست‌داشتنی‌تر از انار در نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم نبود؛ از جمع‌بندی روایات می‌توانیم بگوییم که این میوه بهشتی، سید و سرور میوه‌ها است [16] و روایات فراوانی در مورد خواص عجیب و متنوع انار گفته شده که بعضی از آن آثار، در هیچ میوه‌ای یافت نمی‌شود، که ذکر آن‌ها تحقیق جداگانه‌ای را می‌طلبد.
منابع و توضیحات:
1- سوره واقعه، آیه 20 و 21
2- الفقه المنسوب الی الإمام الرضا علیه‌السلام، ص 347
3- سوره انعام، آیه 141
4- دانشنامه احادیث پزشکی، ج 2، ص 136، طب النّبیّ، ص 7، بحارالأنوار، ج 62، ص 296
5- توحید مفضل، آوای منجی، ص 134
6- رساله ذهبیه، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ص 95
7- الکافی ج 6، ص 350، بحار الأنوار ج 66، ص 118، ح 7
8- الکافی، ج 6، ص 350
9- الأمالی شیخ صدوق، ص 338، ح 396
10- دراسة فی طب الرّسول المصطفی، ج 4، ص 599
11- بحارالأنوار، ج 27، ص 282، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 16، ص 413 و 414
12- دانشنامه احادیث پزشکی، ج 2، ص 138، طب النّبیّ ص 24
13- مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 16، ص 327
14- الکافی، ج 6، ص 349
* رمان املیسی:
معانی مختلفی برای رمان املیسی گفته شده: انار شیرین و گوارایی که دانه نداشته باشد؛ منسوب گونه است به املیس؛ املیس بیابان خشک و انار املیسی انار دشتی است؛ ظاهراً ملس در اصطلاح زمان ما از آن مأخوذ است؛ تعلیقه علامه شعرانی بر کتاب روض الجنان به این مطلب اشاره دارد؛ رک تعلیقات علامه شعرانی بر روض الجنان ج 2، ص 767
سیب شیسقان:
در بعضی نسخه‌ها شعشعانی گفته شده است و در امالی شیخ طوسی گفته شده است که: «والتّفاح الشّعشعانی – یعنی الشّامی» رک الأمالی شیخ طوسی، ص،369، لبنان امروزی نیز جزو شامات بوده است.
انگور رازقی:
از انواع انگور در طائف، یکی انگور رازقی بود؛ رازقی از انگورهای سفید بود و دانه‌ی درازی داشت آن را ملاحی هم می‌گویند؛ رک حجاز در صدر اسلام، ج 1، ص 149، ترجمه عبدالحمید آیتی
رطب مشان:
در روایتی دیگر از کتاب کافی همان أم جرذان - که گفته می‌شود نوعی نخله و درخت خرماست - نامیده شده است؛ رک الکافی ج 6، ص 348
البته بر اساس آیات قرآن کریم و برخی از روایات، میوه‌های بهشتی که در این دنیا وجود دارند بیش از این‌ها است؛ مثل انجیر که یک سوره نیز به نام آن در قرآن وجود دارد؛ اما شاید بتوان گفت که این روایت به طور نسبی این میوه‌ها را ذکر کرده است؛ مثلاً در عرف می‌گوییم هرکس این دو صفت را داشته باشد عاقبت به خیر می‌شود، دلیل بر این نیست که سایر صفات، عاقبت به خیری به همراه ندارند یا به آن‌ها نیاز نیست؛ و یا ممکن است ویژگی این میوه‌ها به گونه‌ای بوده که از میوه‌ای دیگر نام برده نشده و در ردیف این‌ها قرار نمی‌گیرد.
15- المحاسن، ج 2، ص 541، ح 833
16- همان، ج 2، ص 539، ح 821
منبع : تبيان
