یکی از مهم ترین روش های کنترل مصرف بنزین، افزایش جایگزین های آن مانند حمل و نقل عمومی است. توسعه حمل و نقل عمومی نیازمند بودجه و برنامه ریزی صحیح است.
به گزارش سرویس بسیج مهندسین صنعت خبرگزاری بسیج، رشد بی رویه و دو رقمی مصرف بنزین در کشور نشان از آن دارد که خودکفایی در تامین بنزین حتی با ورود فاز ۳ پالایشگاه ستاره خلیج فارس، عمر کوتاهی خواهد داشت. عدم توسعه سوخت‌های جایگزین طی شش سال گذشته نیز سبب شده است تا بنزین به تنهایی افزایش تقاضای سوخت بخش حمل و نقل خودرو‌های سبک را برآورده کند و این امر در کنار افزایش قیمت نفت پس از سال ۱۳۹۵ موجب افزایش شدید یارانه پنهان بنزین شده است.
کشور ایران که از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۴ بیش از ۱۲۰ میلیارد دلار یارانه پنهان برای بنزین پرداخت کرده است، این روز‌ها در فکر تدوین سازوکاری مناسب برای کاهش یارانه پنهان بنزین از طریق مدیریت مصرف و کنترل قاچاق است. استفاده مجدد از کارت هوشمند سوخت که در سال‌های گذشته بستری برای مدیریت مصرف و کنترل قاچاق بود، دوباره مورد بررسی قرار گرفته است، اما شاید این بار در بستری جدید و متفاوت اجرا شود؛ لذا اگر طرح سهمیه بندی بتواند بطور موفق اجرا شود و مجموع مصرف و قاچاق بنزین را تا ۱۰ میلیون لیتر در روز کاهش دهد، صرفه جویی ۱.۵ میلیارد دلاری در سال به ارمغان خواهد آورد.
* ۸.۸ درصد درآمد خانوار‌ها در بخش حمل و نقل هزینه می‌شود
بعضی از کارشناسان برای جلوگیری از اثر مستقیم افزایش قیمت بنزین بر اقشار کم درآمد، مدل‌هایی برای سهمیه بندی بنزین ارائه داده اند که در آن از شیوه‌های مختلف برای تخصیص سهمیه بنزین استفاده کرده اند. این در حالیست که بهره‌مندی دهک‌های مختلف درآمدی از حمل و نقل و بنزین متفاوت است. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، خانوار‌های شهری به صورت متوسط حدود ۳ میلیون و ۲۳۶ هزار تومان از درآمد‌های خود را خرج حمل و نقل می‌کنند که معادل ۸.۸۲ درصد از کل درآمد خانوار است که با توجه به ارزان بودن قیمت سوخت و هزینه حمل و نقل عمومی، بیشترین این هزینه مربوط به هزینه مالکیت خودرو می‌شود. گفتنی است در کشور آمریکا، سهم هزینه حمل و نقل از کل هزینه‌های خانوار برابر ۱۶ درصد و در اروپا برابر ۱۲.۸ درصد بوده است.
* صرفا نیمی از خانوار‌های ایرانی خودروی شخصی دارند
بر اساس گزارش مرکز آمار، در کشور ایران تنها نیمی از خانوار‌ها دارای خودروی شخصی هستند. از این رو می‌توان گفت که بسیاری از خانوار‌های کم درآمد، خودروی شخصی نداشته و با بنزین سروکار ندارند. دهک اول تنها حدود ۴ درصد از درآمد خود را به حمل و نقل اختصاص می‌دهد که معادل ۳۶۷ هزار تومان در سال می‌شود؛ یعنی تقریبا روزی ۱۰۰۰ تومان. دهک دوم و سوم نیز به ترتیب ۷۶۷،۰۰۰ و ۱،۱۴۰،۰۰۰ تومان از درآمد سالانه خود را به حمل و نقل تخصیص می‌دهند که معادل ۴.۸۴ درصد و ۵.۶۷ درصد از کل درآمد آنهاست. از این رو می‌توان نتیجه گرفت که سهم هزینه‌های حمل و نقل در سبد هزینه‌های خانوار‌های دهک اول تا سوم بسیار کم است. پس افزایش قیمت بنزین برای اقشار کم درآمد که غالبا صاحب خودرو نیستند اثر مستقیمی نخواهد داشت.
* روش مدیریت آثار تورمی غیرمستقیم افزایش قیمت بنزین
بعضی از کارشناسان برآنند که اثر تورمی افزایش قیمت بنزین بصورت غیرمستقیم اقشار ضعیف را تحت تاثیر قرار خواهد داد. برای بررسی این فرضیه می‌توان نقش بنزین بر قیمت نهایی کالا‌ها و خدمات را بررسی کرد. حمل و نقل اصلی کالا‌ها بر اساس سوخت گازوئیل انجام می‌شود و سوخت بنزین تنها در توزیع نهایی داخل شهر‌ها نقش دارد. همچنین قیمت تاکسی‌ها تنها تابع قیمت بنزین نیست، زیرا که بیش از ۸۵% تاکسی‌ها از سوخت CNG در کنار بنزین استفاده می‌کنند. ضمن اینکه تاکسی‌ها نیز از سهمیه بنزین یارانه‌ای خود بهره‌مند خواهند شد. همچنین نرخ کرایه نیز بر اساس نرخ اتحادیه تعیین می‌شود و در آن بی قانونی صورت نخواهد گرفت. از طرفی بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، افزایش قیمت بنزین تا ۲۰۰۰ تومان و بدون تخصیص سهمیه، تنها ۴ درصد تورم مستقیم و غیرمستقیم ایجاد خواهد نمود. اثرات روانی سهمیه بندی بنزین و افزایش نرخ دوم آن نیز با گذشت مدت زمان کوتاهی و با نظارت و بازرسی دقیق از بین خواهد رفت.
* اختصاص سهمیه به فرد، راهکار بهینه نیست
بعضی دیگر از کارشناسان معتقدند که سهمیه باید به ازای تعداد افراد خانوار به حساب سرپرست واریز شود تا میزان درآمد‌های اقشار کم درآمد افزایش یابد. این در حالیست که درآمدزایی برای اقشار کم درآمد در جوامع مختلف از طریق راهکار بسیار بهتری صورت پذیرفته است. سیاست‌های حمایت از فقرا نیز در قالب توزیع کارت سلامت و آموزش یا توزیع وعده‌های غذایی در مدارس قابل انجام است و بهتر این است که فقرا و اقشار کم درآمد به درستی آمایش شوند تا اینکه به تمام افراد جامعه مقداری یارانه پنهان و غیرپنهان تخصیص داده شود.
* راهکار بهینه کنترل مصرف بنزین چیست؟
یکی از مهم‌ترین روش‌های مهار رشد مصرف بنزین، افزایش جایگزین‌های آن است که مهم‌ترین آن حمل و نقل عمومی است. توسعه حمل و نقل عمومی نیازمند بودجه و برنامه ریزی صحیح می‌باشد و بدین صورت امکان پذیر است که هزینه‌های بنزین خانوار‌ها به حمل و نقل عمومی تزریق شود؛ لذا با اجرای طرح سهمیه بندی و افزایش قیمت دوم بنزین، بسیاری از افراد تصمیم می‌گیرند تا بخشی از نیاز خود را از طریق حمل و نقل عمومی برآورده کنند. حال اگر قیمت حمل و نقل عمومی به اندازه‌ای افزایش یابد که سهم بنزین را در سبد خانوار جبران کند، هم بودجه برای توسعه حمل و نقل عمومی به دست می‌آید و هم سهم هزینه‌های حمل و نقل در سبد خانوار ثابت می‌ماند. آنگاه با توسعه حمل و نقل عمومی ناشی از تزریق بودجه توسط مصرف کنندگان آن، به مراتب راحت‌تر و سریع‌تر از حمل و نقل شخصی خواهد شد.
کشور ایران که از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۴ بیش از ۱۲۰ میلیارد دلار یارانه پنهان برای بنزین پرداخت کرده است، این روز‌ها در فکر تدوین سازوکاری مناسب برای کاهش یارانه پنهان بنزین از طریق مدیریت مصرف و کنترل قاچاق است. استفاده مجدد از کارت هوشمند سوخت که در سال‌های گذشته بستری برای مدیریت مصرف و کنترل قاچاق بود، دوباره مورد بررسی قرار گرفته است، اما شاید این بار در بستری جدید و متفاوت اجرا شود؛ لذا اگر طرح سهمیه بندی بتواند بطور موفق اجرا شود و مجموع مصرف و قاچاق بنزین را تا ۱۰ میلیون لیتر در روز کاهش دهد، صرفه جویی ۱.۵ میلیارد دلاری در سال به ارمغان خواهد آورد.
* ۸.۸ درصد درآمد خانوار‌ها در بخش حمل و نقل هزینه می‌شود
بعضی از کارشناسان برای جلوگیری از اثر مستقیم افزایش قیمت بنزین بر اقشار کم درآمد، مدل‌هایی برای سهمیه بندی بنزین ارائه داده اند که در آن از شیوه‌های مختلف برای تخصیص سهمیه بنزین استفاده کرده اند. این در حالیست که بهره‌مندی دهک‌های مختلف درآمدی از حمل و نقل و بنزین متفاوت است. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، خانوار‌های شهری به صورت متوسط حدود ۳ میلیون و ۲۳۶ هزار تومان از درآمد‌های خود را خرج حمل و نقل می‌کنند که معادل ۸.۸۲ درصد از کل درآمد خانوار است که با توجه به ارزان بودن قیمت سوخت و هزینه حمل و نقل عمومی، بیشترین این هزینه مربوط به هزینه مالکیت خودرو می‌شود. گفتنی است در کشور آمریکا، سهم هزینه حمل و نقل از کل هزینه‌های خانوار برابر ۱۶ درصد و در اروپا برابر ۱۲.۸ درصد بوده است.
* صرفا نیمی از خانوار‌های ایرانی خودروی شخصی دارند
بر اساس گزارش مرکز آمار، در کشور ایران تنها نیمی از خانوار‌ها دارای خودروی شخصی هستند. از این رو می‌توان گفت که بسیاری از خانوار‌های کم درآمد، خودروی شخصی نداشته و با بنزین سروکار ندارند. دهک اول تنها حدود ۴ درصد از درآمد خود را به حمل و نقل اختصاص می‌دهد که معادل ۳۶۷ هزار تومان در سال می‌شود؛ یعنی تقریبا روزی ۱۰۰۰ تومان. دهک دوم و سوم نیز به ترتیب ۷۶۷،۰۰۰ و ۱،۱۴۰،۰۰۰ تومان از درآمد سالانه خود را به حمل و نقل تخصیص می‌دهند که معادل ۴.۸۴ درصد و ۵.۶۷ درصد از کل درآمد آنهاست. از این رو می‌توان نتیجه گرفت که سهم هزینه‌های حمل و نقل در سبد هزینه‌های خانوار‌های دهک اول تا سوم بسیار کم است. پس افزایش قیمت بنزین برای اقشار کم درآمد که غالبا صاحب خودرو نیستند اثر مستقیمی نخواهد داشت.
* روش مدیریت آثار تورمی غیرمستقیم افزایش قیمت بنزین
بعضی از کارشناسان برآنند که اثر تورمی افزایش قیمت بنزین بصورت غیرمستقیم اقشار ضعیف را تحت تاثیر قرار خواهد داد. برای بررسی این فرضیه می‌توان نقش بنزین بر قیمت نهایی کالا‌ها و خدمات را بررسی کرد. حمل و نقل اصلی کالا‌ها بر اساس سوخت گازوئیل انجام می‌شود و سوخت بنزین تنها در توزیع نهایی داخل شهر‌ها نقش دارد. همچنین قیمت تاکسی‌ها تنها تابع قیمت بنزین نیست، زیرا که بیش از ۸۵% تاکسی‌ها از سوخت CNG در کنار بنزین استفاده می‌کنند. ضمن اینکه تاکسی‌ها نیز از سهمیه بنزین یارانه‌ای خود بهره‌مند خواهند شد. همچنین نرخ کرایه نیز بر اساس نرخ اتحادیه تعیین می‌شود و در آن بی قانونی صورت نخواهد گرفت. از طرفی بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، افزایش قیمت بنزین تا ۲۰۰۰ تومان و بدون تخصیص سهمیه، تنها ۴ درصد تورم مستقیم و غیرمستقیم ایجاد خواهد نمود. اثرات روانی سهمیه بندی بنزین و افزایش نرخ دوم آن نیز با گذشت مدت زمان کوتاهی و با نظارت و بازرسی دقیق از بین خواهد رفت.
* اختصاص سهمیه به فرد، راهکار بهینه نیست
بعضی دیگر از کارشناسان معتقدند که سهمیه باید به ازای تعداد افراد خانوار به حساب سرپرست واریز شود تا میزان درآمد‌های اقشار کم درآمد افزایش یابد. این در حالیست که درآمدزایی برای اقشار کم درآمد در جوامع مختلف از طریق راهکار بسیار بهتری صورت پذیرفته است. سیاست‌های حمایت از فقرا نیز در قالب توزیع کارت سلامت و آموزش یا توزیع وعده‌های غذایی در مدارس قابل انجام است و بهتر این است که فقرا و اقشار کم درآمد به درستی آمایش شوند تا اینکه به تمام افراد جامعه مقداری یارانه پنهان و غیرپنهان تخصیص داده شود.
* راهکار بهینه کنترل مصرف بنزین چیست؟
یکی از مهم‌ترین روش‌های مهار رشد مصرف بنزین، افزایش جایگزین‌های آن است که مهم‌ترین آن حمل و نقل عمومی است. توسعه حمل و نقل عمومی نیازمند بودجه و برنامه ریزی صحیح می‌باشد و بدین صورت امکان پذیر است که هزینه‌های بنزین خانوار‌ها به حمل و نقل عمومی تزریق شود؛ لذا با اجرای طرح سهمیه بندی و افزایش قیمت دوم بنزین، بسیاری از افراد تصمیم می‌گیرند تا بخشی از نیاز خود را از طریق حمل و نقل عمومی برآورده کنند. حال اگر قیمت حمل و نقل عمومی به اندازه‌ای افزایش یابد که سهم بنزین را در سبد خانوار جبران کند، هم بودجه برای توسعه حمل و نقل عمومی به دست می‌آید و هم سهم هزینه‌های حمل و نقل در سبد خانوار ثابت می‌ماند. آنگاه با توسعه حمل و نقل عمومی ناشی از تزریق بودجه توسط مصرف کنندگان آن، به مراتب راحت‌تر و سریع‌تر از حمل و نقل شخصی خواهد شد.
منبع: الف
انتهای پیام/
ارسال نظرات
غیرقابل انتشار: ۰
در انتظار بررسی: ۰
انتشار یافته: ۰
آخرین اخبار
