نمایشگاه کتاب تهران نیز از مشکلات کاغذ دور نمانده است، چرا که در سایه بحران کاغذ بسیاری از ناشران تولیدات خود را کاهش داده‌اند، این کاهش هم در تعداد عناوین چاپ اول و تجدید چاپی دیده می‌شود و هم در کاهش شمارگان.
محمد حقی مدیر انتشارات کتابستان معرفت که با کاهش 30درصدی در تولیدات به نمایشگاه کتاب آمده معتقد است که وزارت ارشاد باید برای رفع بحران کاغذ که تأثیرات خود را بر بازار کتاب گذاشته است، به تولید داخلی بیش از گذشته بیندیشد. وی افزایش قیمت 70درصدی قیمت کتاب را با وجود همه بحران‌های موجود نیز در عین حال غیرمنطقی عنوان می‌کند. متن این گفت‌وگو به‌شرح ذیل است:
* تسنیم: مشکلات متعددی برای حوزه نشر در یک سال گذشته از نمایشگاه سی و یکم تا دوره کنونی رخ داده است که مهمترین آن‌ها بحران کاغذ بود، طبیعی است که این بحران تأثیرات خاص خود را در بازار کتاب در نمایشگاه گذاشته باشد، این تأثیرات چقدر جدی است، برای نشر شما چگونه خود را نشان داده است؟
انتشارات کتابستان معرفت تاکنون 3 بار از سیستم توزیع کاغذ ارشاد، کاغذ دریافت کرده است، این کاغذ تقریباً نیمی از نیاز ما برای انتشار کتاب را پاسخ داده است، تقریباً نیمی از آنچه را از آشنا گرفتیم نیز از بازار آزاد تهیه کردیم، برای تأمین مابقی نیز فعلاً دست نگه داشته‌ایم، چون از تعاونی آشنا به ما گفته شده "نگران کاغذ نباشید ما کاغذ را می‌رسانیم".
تولیداتمان را 30درصد کاهش دادیم
به‌دلیل کمبود کاغذ ناچار شدیم شمارگان کتاب‌های چاپی را کاهش دهیم. طبیعی است که وقتی قیمت کاغذ بالا باشد و دسترسی به آن نیز محدود، در انتخاب کتاب‌ها با وسواس بیشتری عمل خواهیم کرد، استانداردهایی تهیه کرده‌ایم که اگر کتابی مشمول این استانداردها باشد آن را منتشر می‌کنیم، در مجموع اگر فضای تأمین کاغذ بهتر بود، تولیدات ما برای عرضه در نمایشگاه کتاب تهران 30 درصد بیشتر بود.
کمبود کاغذ بیشترین آسیب را به کتاب‌های تخصصی زد
* تسنیم: به‌تعبیر شما این کمبود کاغذ موجب شده تا رشد کتاب‌سازی‌ها کمتر شده و کتاب‌های ارزشمند‌تر منتشر شود، درست است؟
من تعبیر کتاب‌سازی را مطرح نمی‌کنم، منظورم این است که ناشران دقت می‌کنند که کتابی که قرار است چاپ کنند در بازار با استقبال مواجه می‌شود، یا نه، پس امکان دارد که کتاب خوبی که تخصصی نیز هست، به‌دلیل اینکه در بازار مخاطب خاص را دارد منتشر نشود و اما کتابی کم‌ارزش‌تر که مخاطب خوبی دارد منتشر شود، اینجا به‌نظر من بیشترین آسیب را اتفاقاً کتاب‌های تخصصی می‌بینند، مگر اینکه ناشر به‌سمت چاپ دیجیتال برود.
بیشتر بخوانید
* تسنیم: برخی ناشران ادعا می‌کنند که کاغذهای دولتی در بازار آزاد فروخته می‌شود و نوعی فساد در این زمینه پدید می‌آید، این موضوع صحت دارد؟
به ما هم از این پیشنهادات می‌شود، البته چند هزار تومان کمتر از قیمت آزاد. ما در مجموع از بازار آزاد خرید نداریم، ولی طبیعی است برخی ناشران مجبور به خرید از بازار آزاد هستند و خوب این کاغذها را خریداری می‌کنند وقتی مشتری باشد، فروش هم می‌رود.
افزایش قیمت کتاب باید حدود 30درصد باشد اما برخی تا 70 و 90 درصد افزایش داده‌اند
* تسنیم: بالا رفتن قیمت کاغذ قطعاً بر قیمت کتاب نیز تأثیر داشته است، در مجموع قیمت کتاب نسبت به سال گذشته چه‌اندازه افزایش یافته، شما درباره انتشارات خودتان آماری دارید؟
کتاب‌های انتشارات ما نسبت به سال گذشته تقریباً 40 درصد افزایش داشته است، اگر ما قبلاً صفحه‌ای 70 تومان می‌زدیم، اکنون بین 100 تا 110 تومان است، اما آن چیزی که من در مورد ناشران دیگر می‌بینم این است که تقریباً 70 درصد افزایش قیمت دارند، حتی برخی ناشران تا صفحه‌ای 90 تومان نیز می‌فروشند. در مجموع اگر ناشری کاغذ خود را از طریق سهمیه گرفته و نیاز خود را تأمین کرده است، این افزایش قیمت چشمگیر منطقی نیست، اینجاست که باید نظارت رخ دهد.
کاغذ یک روی سکه مشکلات نشر است، زینک و مقوا روی دیگر است
البته کاغذ تنها یک روی سکه است، که اگر تازه به سرانجام برسد، ما با دو موضوع دیگر نیز مواجه هستیم، افزایش بی‌رویه قیمت زینک، زینک در ماه‌های گذشته 350 درصد گران‌تر شده است، هم‌چنین مقوایی که در تهیه جلد به‌کار می‌رود، نیز افزایش قیمت 3برابری داشته است.
ساماندهی کاغذ باید معطوف به تولید داخلی شود
* تسنیم: بسیاری از کارشناسان حوزه کاغذ و برخی از ناشران ورود ارشاد به موضوع کاغذ را اشتباه می‌دانند و گران‌تر شدن کاغذ در بازار آزاد را نتیجه این ورود اشتباه می‌دانند، نظر شما در این زمینه چیست؟
من پیش از این نیز در گفت‌وگویی به این مسئله اشاره کردم، مهمترین مسئله این است که اگر نهاد حاکمیتی به موضوعی ورود می‌کند، باید نیاز در آن موضوع را مرتفع کند، اگر نیاز را مرتفع کرد به‌گونه‌ای که مصرف من با دریافتی من یکسان شود، این خیلی خوب است.
خب، وزارت ارشاد هم ورود کرد و به‌نظر من باید این اتفاق می‌افتاد، چون باید یک نهادی ساماندهی می‌کرد، ولی اتفاقی که رخ‌داد، این بود که بالانس دقیقی بین نیاز واقعی و کاغذ تحویلی رخ نداد، از آن طرف برخی اوقات می‌بینیم به ناشرانی بیشتر از اعلام وصول و سهم کاغذ داده شده و از طرفی دیگر به ناشرانی 50 درصد کمتر تحویل داده می‌شود.
وقت دمیدن در ساز تولید ملی کاغذ است
به‌نظر من باید کاغذ به فهرست کالاهای اساسی وارد می‌شد، اما عمده مسئله ساماندهی کاغذ این بود که با توجه به ظرفیت‌های کشور در مورد تولید داخلی باید به‌سمت خودکفایی در کاغذ گام برداریم وگرنه این گونه اقدامات مسکّن‌های مقطعی است که اگر یک ماه دست ارشاد خالی بماند، بازار ملتهب می‌شود.
وزارت ارشاد هم قبل از اینکه بازار ملتهب شود، ورود نکرد، وقتی با سوداگری برخی تجار کاغذ مواجه شد، وارد شد.
ما باید ساز تولید ملی را بزنیم. با التهابی که در 8 ماه اخیر ایجاد شد، نیاز واقعی به تولید داخلی بیش از پیش احساس شد، شوک اقتصادی بازار کاغذ موجب شد که دست‌اندرکاران ضرورت توجه به بازار کاغذ را احساس کنند. اکنون وقت دمیدن در ساز تولید ملی است.
