یادداشت//
مبنای اصلی مراسم برائت از مشرکین، دو فریضه تولی و تبری است. برائت از مشرکین مبنای قرآنی دارد و در آیاتی از قرآن، بر دشمنی با دشمنان خدا، در کنار دوستی با دوستان خدا تأکید شده است.
به گزارش خبرگزاری بسیج از خراسان رضوی؛ هر سال در آستانه برگزاری بزرگترین کنگره سیاسیـ عبادی مسلمین، یعنی «حج»، سؤالاتی درباره جایگاه «برائت از مشرکین در حج» در محافل و رسانهها مطرح میشود؛ سؤالاتی از قبیل:
۱ـ فلسفه برائت چیست؟
۲ـ آیا برائت، چون محل اختلاف فرقههای اسلامی است، برگزاری مراسم برائت ضرورت دارد؟
۳ـ آیا با نگاه شیعه میتوان از برائت عدول کرد؟
۳ـ آیا با نگاه شیعه میتوان از برائت عدول کرد؟
در پاسخ به پرسشهای مذکور و دیگر پرسشهای مشابه، از منظر اسلام ناب محمدی (ص) باید گفت: برائت از مشرکین در حج، بخشمهمی از مراسم حج به شمار میآید؛ به گونهای که اساساً حج بدون برائت، کامل نبوده و با حج ابراهیمی فاصله معناداری دارد. ایندیدگاه، مستند به آیات الهی، سیره و سنت تمامی انبیای الهی و سیره ائمه معصوم (ع) است؛ اما در برابر این دیدگاه، مخالفان برپاییمراسم برائت از مشرکین در حج را به دلایل زیر رد میکنند:
الف. ـ مراسم برائت از مشرکین در حج، به زمان پیامبر (ص) اختصاص داشته و در عصر کنونی موضوعیت ندارد.
بـ سیره پیامبر (ص) در مراسم حج جز تلبیه و نیایش نبوده است.
جـ برائت در حج و شعار دادن بر ضد دشمنان از مصداقهای جدال در حج به شمار میرود و با روح حج و اهداف آن سازگار نیست؛ چرا کهطبق آیه شریفه «و لا جدال فیالحج» این امور نهی شده است.
تا پیش از انقلاب اسلامی، برائت از مشرکین یک بخش فراموش شده در «حج» بود. حضرت امام خمینی (ره) این سنت الهی را احیاکردند. امام راحل و عظیمالشأن معتقد بودند، حج بدون برائت از مشرکین، ناقص و بیارزش است. در دیدگاه رهبر کبیر انقلاب اسلامی، اساساً حج بی برائت حج نیست. بنا بر این دیدگاه، تحت هیچ شرایطی نباید از برائت عدول کرد و با بهانههای واهی آن را ترک نمود. برائتاز مشرکان در لغت، به معنای بیزاری جستن از اهل شرک است و در اصطلاح امروزی، به مراسمی گفته میشود که با عنوان «مراسمبرائت از مشرکین» در ایام حج در مکه برگزار میشود. شروع این مراسم به سال ۱۳۵۸ و اولین سال اعزام حاجیان ایرانی پس از پیروزیشکوهمند انقلاب اسلامی به سرزمین وحی برمیگردد. در آن سال ایرانیها بر اساس آموزههای اسلام سیاسی و اندیشههای حضرتامام خمینی (ره) که بر جنبههای سیاسی حج تأکید داشتند، با برپایی راهپیمایی در مکه و سر دادن شعارهایی علیه شرک و طاغوتهایزمان، از دشمنان اسلام و مسلمین اعلام انزجار و برائت کردند.
مبنای اصلی مراسم برائت از مشرکین، دو فریضه تولی و تبری است. برائت از مشرکین مبنای قرآنی دارد و در آیاتی از قرآن، بر دشمنیبا دشمنان خدا، در کنار دوستی با دوستان خدا تأکید شده است. آیه برائت و آیات متعدد دیگری در قرآن وجود دارد که مسلمانان و مؤمنانرا به برائت و بیزاری جستن از کفار امر کرده و آن را از ضروریات دانسته است. در آیات شریفه ۱ تا ۳ سوره توبه آمده است: «براءه من اللهو رسوله الی الذین عاهدتم من المشرکین... انَّ الله بریء من المشرکین و رسوله...».
با توجه به این آیات، سال نهم هجری قمری سال برائت نام گرفت و بر پایه ابلاغیه برائت، ورود مشرکان به مسجدالحرام ممنوع شد.
نکته بسیار مهم آن است که بر اساس آیات قرآن، برائت از مشرکان سیره پیامبران الهی بوده است.
مبارزه با شرک و مظاهر بتپرستی و برائت از آنان از زمان حضرت نوح (ع) (نوح/ ۲۸-۱) آغاز شد و بعدها در زمان حضرت ابراهیم (ع) هم طبقآیه شریفه ۴ سوره ممتحنه ادامه یافت. برائت از مشرکین در تفکر توحیدی و جهانبینی الهی ریشه دارد. تمامی انبیای الهی یک پیامداشته و آن، اینکه انسانها را امر به عبودیت الهی و اجتناب از طاغوت کردهاند. در دین مبین اسلام، اساساً پیروان واقعی پیامبر کسانیهستند که دو صفت ممتاز و برجسته دارند: «محمد رسول الله و الذین معه اشداءُ علی الکفار رحماءُ بینهم...»؛ شدید بودن در برابر کفار وبیزاری جستن از آنان، میزان تبعیت از رسول خدا را نشان میدهد. در روایات شیعه هم تصریح شده است ماهیت دین، جز حب و بغض درراه خدا نیست. امامان شیعه بارها بر اهمیت برائت از دشمنان خدا در کنار دوستی با اولیای او تأکید کردهاند. بخشی از معارف شیعه کهدر ادعیه و زیارات آمده، بر همین نکته تأکید دارد. در زیارت عاشورا آمده است: «.. و الیک بموالاتک و بالبرائه ممن قاتلک و نصب لک الحربو بالبرائه ممن اسّس اساس الظلم و الجور علیکم و ابرءُ الی الله و الی رسوله...» بنابراین وقتی مسلمانان برای برپایی مراسم حج ازاقصی نقاط جهان گرد هم جمع میشوند، باید از دشمنان خدا و دشمنان دین خدا و دشمنان خود اعلام برائت کنند. اهمیت اعلام برائتاز مشرکین در زمان کنونی بر کسی پوشیده نیست. در شرایطی که آمریکاییها، صهیونیستها و منافقان جهان اسلام برای نابودیمسلمانان دست در دست هم داده، بدیهی است که باید در کنگره عظیم حج، مسلمانان در صفوفی متحد و منسجم از این دشمناناعلام برائت کنند. حضرت امام خمینی (ره) در دوره پس از انقلاب اسلامی، همه ساله در پیام به حجاج بیتاللهالحرام، تأکید خاصی برموضوع برائت از مشرکین داشتند. ایشان در یکی از این پیامها مینویسند: «کوتاه سخن آنکه حاجی باید بر گرد محور توحید بگردد و ازتمام مشرکین و بتها و استکبار برائت جوید و زیر بار هیچ کس جز خدا نرود و نشان دهد که از مبارزه خسته نشده است.» از دیدگاهامام (ره) روح حج تحرک و قیام است و حاجی باید برائت خود را از مشرکین و بتهای نوین اعلام کند و اهمیت این موضوع از نظر فقهی ازدیدگاه آن عزیز سفر کرده به گونهای است که میفرمایند: «حج بیروح و بیتحرک و قیام، حج بیبرائت، حج بیوحدت و حجی که از آنهدم کفر و شرک برنیاید، حج نیست.»
مبارزه با شرک و مظاهر بتپرستی و برائت از آنان از زمان حضرت نوح (ع) (نوح/ ۲۸-۱) آغاز شد و بعدها در زمان حضرت ابراهیم (ع) هم طبقآیه شریفه ۴ سوره ممتحنه ادامه یافت. برائت از مشرکین در تفکر توحیدی و جهانبینی الهی ریشه دارد. تمامی انبیای الهی یک پیامداشته و آن، اینکه انسانها را امر به عبودیت الهی و اجتناب از طاغوت کردهاند. در دین مبین اسلام، اساساً پیروان واقعی پیامبر کسانیهستند که دو صفت ممتاز و برجسته دارند: «محمد رسول الله و الذین معه اشداءُ علی الکفار رحماءُ بینهم...»؛ شدید بودن در برابر کفار وبیزاری جستن از آنان، میزان تبعیت از رسول خدا را نشان میدهد. در روایات شیعه هم تصریح شده است ماهیت دین، جز حب و بغض درراه خدا نیست. امامان شیعه بارها بر اهمیت برائت از دشمنان خدا در کنار دوستی با اولیای او تأکید کردهاند. بخشی از معارف شیعه کهدر ادعیه و زیارات آمده، بر همین نکته تأکید دارد. در زیارت عاشورا آمده است: «.. و الیک بموالاتک و بالبرائه ممن قاتلک و نصب لک الحربو بالبرائه ممن اسّس اساس الظلم و الجور علیکم و ابرءُ الی الله و الی رسوله...» بنابراین وقتی مسلمانان برای برپایی مراسم حج ازاقصی نقاط جهان گرد هم جمع میشوند، باید از دشمنان خدا و دشمنان دین خدا و دشمنان خود اعلام برائت کنند. اهمیت اعلام برائتاز مشرکین در زمان کنونی بر کسی پوشیده نیست. در شرایطی که آمریکاییها، صهیونیستها و منافقان جهان اسلام برای نابودیمسلمانان دست در دست هم داده، بدیهی است که باید در کنگره عظیم حج، مسلمانان در صفوفی متحد و منسجم از این دشمناناعلام برائت کنند. حضرت امام خمینی (ره) در دوره پس از انقلاب اسلامی، همه ساله در پیام به حجاج بیتاللهالحرام، تأکید خاصی برموضوع برائت از مشرکین داشتند. ایشان در یکی از این پیامها مینویسند: «کوتاه سخن آنکه حاجی باید بر گرد محور توحید بگردد و ازتمام مشرکین و بتها و استکبار برائت جوید و زیر بار هیچ کس جز خدا نرود و نشان دهد که از مبارزه خسته نشده است.» از دیدگاهامام (ره) روح حج تحرک و قیام است و حاجی باید برائت خود را از مشرکین و بتهای نوین اعلام کند و اهمیت این موضوع از نظر فقهی ازدیدگاه آن عزیز سفر کرده به گونهای است که میفرمایند: «حج بیروح و بیتحرک و قیام، حج بیبرائت، حج بیوحدت و حجی که از آنهدم کفر و شرک برنیاید، حج نیست.»
رهبر معظم انقلاب نسبت به موضوع برائت از مشرکین در مراسم حج دیدگاهی کاملاً مشابه دیدگاه حضرت امام (ره) دارند. در سی سالگذشته در همه پیامهای معظمله به حجاج بیتاللهالحرام این موضوع از برجستگی خاصی برخوردار است. ایشان در دیدار با کارگزاران حجدر سال جاری به ابعاد سیاسی حج اشاره کرده و میفرمایند: «اینکه برخی میگویند حج را سیاسی نکنید، سخن نادرستی است، زیراابعاد سیاسی حج، مطابق با خواسته و دستورات اسلام است.» رهبر معظم انقلاب در این دیدار مصادیق بُعد سیاسی حج را اینگونهتوضیح میدهند: «وحدت، حمایت از مظلومین همچون ملت فلسطین و مردم یمن، و یا برائت از مشرکین، همه امور سیاسی و مطابقتعالیم اسلام هستند؛ بنابراین ابعاد سیاسی حج همان تکلیف دینی و عبادت است.» ایشان به صورت خاص موضوع برائت از مشرکین رااینگونه مورد تأکید قرار میدهند: «برائت از مشرکین یک فریضه اسلامی و یک کار لازم است و به همین دلیل ما اصرار داریم که اینموضوع هر سال، به بهترین وجه انجام شود.»
بنا بر آنچه آمد، نمیتوان به دلایل واهی مراسم اعلام برائت از مشرکین را از حج حذف کرد. حذف برائت از مشرکین، گرفتن روح حج وتهی کردن آن از محتواست. حج باید حج ابراهیمی باشد و برائت از مشرکین، از ویژگیهای یک حج ابراهیمی است.
به قلم دکتر یدالله جوانی
منبع: هفته نامه صبح صادق
ارسال نظرات
غیرقابل انتشار: ۰
در انتظار بررسی: ۰
انتشار یافته: ۰
پر بیننده ها