فوت سعود الفیصل و افول سلطه سیاسی ریاض 

به گزارش خبرگزاری بسیج به نقل از روزنامه الاخبار، مرگ به سعود الفیصل وزیر خارجه سابق عربستان فرصت نداد تا بر ریاست نظامی که آن را بنا نهاده بود تکیه کند.

با توجه به نفوذ سعود الفیصل و نقش گسترده او در سطح منطقه، فوت او به معنی آغاز محاکمه سیاسی و تاریخی است  و این محاکمه ضروری است زیرا ساختاری که وی بنا نهاده بود همچنان بر ستون های سلطه جویی پا برجاست.

همزمان با آغاز محاکمه (سیاسی) سعود الفیصل در آوریل گذشته عادل الجبیر یک کارمند بیرون از خاندان حاکم سعودی و سفیرعربستان در واشنگن جایگزین او شده و در صدر وزارت خارجه جا گرفت.

اما اکنون محاکمه سیاسی او با اعلام رسمی خبر فوت او وارد فصل جدیدی می شود.

درگذشت فرزند ملک الفیصل (صاحب میراث ساختگی عربی) صفحه نظام سیاسی عربی را که حاکمان ریاض  توانستند بر عرش قدرت تکیه بزنند، می بندد.

این نظام سیاسی در روزهای نخست پس از شکست 1967 تشکیل شد و مرحله افول آن نیز با جنگ عراق در سال 2003 و بحران های ناشی از آن در کشورهای مشرق  عربی کلید خورد؛ بحران هایی که موجودیت آنان را در معرض تهدید قرار داد.

سعود الفیصل در آخرین کارهای دیپلماتیک خود پایان سال گذشته تلاش کرد ائتلاف بین المللی برای مبارزه با داعش را بین سوریه و عراق تشکیل دهد و در این خصوص به مواضع عربی و مراکز تصمیم گیری آن از جمله اتحادیه عرب توجه  داشت و به دنبال تحقق اهدافی بود که تا دعوت آشکار به لزوم مشارکت نیروهای زمینی در این نبرد پیش رفت.

به عبارت دیگر این دعوت به معنی فراخواندن مجدد نیروهای آمریکایی به عراق بود آن هم در حالی که این نیروها در سال 2011 خاک این کشور را ترک کردند.

شاید سمبلیک بودن فوت سعود الفیصل در این باشد که خبر فوت او در حالی اعلام شد که متحدان غربی او در نبرد با زمان و در تلاشی سخت و پیگیر برای دستیابی به توافق هسته ای با ایران هستند؛ کشوری که فیصل آن را دشمن شماره یک می دانست و قطب نمای دیپلماسی خود را در چارچوب دیدگاه مبتنی برکشمکش نفوذ با ایران در خاورمیانه  تنظیم می کرد.

زندگی دیپلماسی او نیز پر است از حوادث و رخدادهای و دستاوردهای مختلفی که در بنا نهادن ساختار قدرت در کشورش در چند دهه گذشته نقش داشت.

نکته قابل ملاحظه اینکه کسی که بتواند گاه با پوشش غربی و نو در مراکز تصمیم گیری جهانی شرکت کرده و گاهی نیز در لباس سنتی ظاهر شود، در قدرت چندان دوامی نخواهد داشت.اما او دوره زمانی را پشت سر گذاشت که تا آنجا طولانی شد که یادآور شخصیت ها و روش های دیپلماتیکی است که دوره آن سر آمده است و کشورهای اروپایی معاصر پیش از جنگ جهانی اول و دوم آن را تجربه کرده بودند.

سعود الفیصل در سال 1975 به عنوان وزیر خارجه تعیین شد ودر دوره تاریخی که هنوز جهان عرب به نوعی از نبود «قاهره- عبدالناصر» و طرح آن رنج می برد.

در آن زمان نیز  نظام سیاسی عربی در بحبوحه کشمکش های پنهان بین برخی کشورها قرار داشت در حالی که عربستان در آن دوره با پرش مالی روبه رو بود که در سمت و سو دادن تحولات داخلی آن موثر بود.

همچنین قدرت گرفتن سعود الفیصل در صحنه دیپلماتیک با رخدادهای تاریخی مهمی همراه بود که مهم ترین آن در سطح خاورمیانه انقلاب ایران علیه نظام شاهنشاهی و نیز حمله نیروهای شوروی به افغانستان (1979) بود.

این مرحله برای خاورمیانه حائز اهمیت بود و در جریان آن عربستان در تلاش برای تقویت طرح های اسلامی افراطی و نیز فراهم کردن مقدمات استفاده از ابزارهای بزرگ شیطانی خود بود که به اصطلاح به جهادی ها معروف شدند.

همچنین قدرت گرفتن الفیصل با آغاز جنگ عراق و ایران با تحریک عربستان و آمریکا همراه بود که در نهایت به حاشیه رفتن بغداد در جهان عرب و نیز حضور گسترده نیروهای غربی در منطقه خلیج فارس منتهی شد.

امروز درگذشت سعود الفیصل در پیچیده ترین مرحله  خاورمیانه به ویژه کشورهای عربی این منطقه می تواند موجب بازنگری در تشکیل کشورها بر اساس مرزهای جدیدی شود در حالی که عربستان جنگ بی امانی را علیه یمن در همسایگی جنوبی خود آغاز کرده است.

فوت سعود الفیصل و افول سلطه سیاسی ریاض

علاوه بر این الفیصل در مرحله ای فوت کرد که ریاض در حال از دست دادن سلطه سیاسی خود است و همزمان با آن ترکیه در حال بازگشت به صحنه منطقه ای است و علاوه بر این نقش همسایگان عربستان از جمله قطر وامارات در حال پررنگ شدن است.

از جمله دلایلی که این وضعیت را به وجود آورده است و به عبارت بهتر سردرگمی آشکار عربستان در سطح منطقه، بازنگری آمریکا در سیاست های خود در این محدوده جغرافیایی است.

روشن است که سعود الفیصل در خصوص اوضاع جدید با واشنگتن اختلافات علنی داشت و این اختلافات در ابتدای دهه گذشته آغاز شد، تا جایی که وی در بحران سال 2004 روابط دو جانبه را «ازدواج اسلامی» برشمرد به این معنی که عربستان در آن می تواند چند همسر داشته باشد و عدالت را بین آنان رعایت کند.

به هر حال سال های فعالیت دیپلماتیک سعود الفیصل از نظر داخلی نشان خواهد داد که وزارت خارجه عربستان به سمت فعالیت نهادینه پیش نرفت و در این خصوص شواهد زیادی وجود دارد از جمله:

مضمون اسنادی که ویکی لیکس اخیرا فاش کرد و حتی اظهارات دیپلمات ها در ریاض حاکی از این است که سیاست خارجه عربستان مانند یک سیستم نوری است که می تواند به میزان زیادی و پیش از دیگران بر مسائل مورد نظر پادشاه و سعود الفیصل متمرکز شود و به جز این از پیگیری مسائل ناتوان است.

به طور خلاصه ویرانی ها و کشمکش های موجود در منطقه خاورمیانه در زمان فوت سعود الفیصل با توجه به جایگاه سیاسی کشورش و میزان نفوذ شخصی او امکان زیادی را برای آغاز محاکمه سیاسی فراهم می کند.

واکنش ها به فوت سعود الفیصل

اما در نخستین واکنش به فوت سعود الفیصل، نبیل العربی دبیر کل اتحادیه عرب ضمن عرض تسلیت مراتب تاسف و ناراحتی عمیق خود را از دست دادن یک دیپلمات عربی و بین المللی لایق و شجاع ابراز داشته و گفت وی مسائل امت عرب را با شجاعت مطرح می کرد و دیپلماسی عربستان را با شایستگی و قدرت را در طول چهار دهه هدایت کرد.

همچنین سفارت آلمان در ریاض فوت سعود الفیصل را تسلیت گفته و او را مرد قابل تحسین و قدردانی توصیف کرد.