پرتگاه‌های مجازی در کمین نوجوانان آسیب‌پذیر

به گزارش بسیج، این روزها عنوان می‌شود در مواجهه با مسئله مهم سهم زندگی مجازی نوجوانان و جوانان، دچار انفعال هستیم.

امروز ما در مقابل سرویس‌ها و خدماتی هستیم که با غفلت مان در طراحی و ارائه محتوا برای فراغت جوانان و نوجوانان به سادگی و با جذابیت بالا، فراغت آنها را نه تنها پر کرده‌اند بلکه سر ریز نیز کرده‌اند.

حمید صدیق‌میرزایی کارشناس فضای مجازی و فناوری‌های نوین در گفت‌وگو با خبرنگار آموزش و پرورش خبرگزاری فارس اظهار داشت: شاید یکی از بزنگاه‌های اصلی در حوزه تابستان و مسئله فراغت، پرداختن بیش از اندازه و خارج از برنامه‌ریزی به بحث بازی رایانه‌ای و فضای مجازی باشد؛ البته موضوع درگیری با فضای مجازی فقط در تابستان مطرح نیست لیکن توجه بیشتر به این موضوع در تابستان، به دلیل تعطیلی سیستم آموزشی کشور و فرصت‌های خالی و فراغت‌های بدون برنامه‌ریزی است که منجر به انحراف در پر کردن آن شده است.

وی ادامه داد: ابتدا باید بررسی کرد در حوزه فضای سرگرمی‌های دیجیتال که هم اکنون در کشور به عنوان پر طرفدارترین سرگرمی‌هاست و پُر شتاب حرکت می‌کند، چه کرده‌ایم؟ آیا به فرمایش رهبری در مواجهه فعال و رصد قبل از ورود این عرصه به داخل کشور برای آن برنامه‌ریزی کردیم؟

صدیق‌میرزایی با بیان اینکه عمده کارشناسان و روانشناسان در خصوص استفاده بیش از اندازه و بدون نظارت و بدون برنامه‌ریزی از فضای مجازی هشدار داده‌اند، گفت: بر اساس نتایج یک پیمایش، اصلی‌ترین نگرش به فضای مجازی در داخل کشور، نگرش تفریحی، فراغتی و گفت‌وگو و چت بوده است، یعنی همان که بیشترین ضرر را از اتلاف وقت گرانبهای نوجوان باهوش ایرانی به بار می‌آورد.

وی افزود: در تحقیقاتی که در آمریکا انجام شده در بین 68 قومی که در آمریکا زندگی می‌کنند، نشان می‌دهد ایرانی‌ها بالاترین متوسط سطح سواد را دارند و این نشان دهنده همان حس علاقه به دانش است و شاید با نگاه خوش بینانه می‌توان گفت این هیجان کسب علم و دانش و فرصت‌های اجتماعی بودن، تعقل لازم و فکر، با از حضور بیش از اندازه و بدون برنامه در فضای مجازی، از نوجوانان و جوانان ما گرفته شده است و این بسیار برای آینده خطرناک است.

وی افزود: ریشه این نگرش به فضای مجازی که با اوقات فراغت گره می‌خورد را می‌توان در کافی‌نت‌ها یافت؛ کافی‌نت‌ها اصولاً‌ برای تفریح طراحی شده‌اند البته تفریح و سرگرمی از جمله 5 رکن استفاده از فضای مجازی است.

* 12 میلیون کاربر زیر 18 سال در کشور وجود دارد

مشاور فضای مجازی و فناوری‌های نوین اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان با بیان اینکه در حوزه‌های اقتصاد، تجارت و پژوهش و علم و صنعت و ... فرصت‌های فوق‌العاده‌ای در فضای مجازی وجود دارد و منکر این موضوع نیستیم که در ایران استفاده نمی‌شود البته حداقلی، افزود: بر اساس آمار ارائه شده توسط سامانه مدیریت، ضریب نفوذ کشور حدود 73 درصد است یعنی 55 میلیون کاربر و نزدیک 40 مشترک دائمی؛ و این در حالی است که حدود 60 درصد از مخاطبین فضای مجازی و اینترنت، جوانان 15 تا 24 سال هستند.

وی ادامه داد: این موضوع به آن معناست که باید توجه بیشتر به میل جوانان و نوجوانان داشت و ضرورت سواد رسانه‌ای برای مواجهه با مسائل امنیتی و مخاطرات متنوع این فضا را برای نوجوانان با برنامه‌ریزی درست بالا برد.

این کارشناس فناوری‌های نوین با بیان اینکه بر اساس آمار حدود 12 میلیون کاربر زیر 18 سال در کشور وجود دارد که همه دانش‌آموزان را در بر می‌گیرد؛ البته این آمار خیلی متقن نیست، افزود: با توجه به فاصله و شکاف بین نسل‌ها هنوز آنچنان اینترنت در حوزه والدین نفوذ پیدا نکرده است اما در دانش‌آموزان رشد و شتاب فوق‌العاده‌ای داشته است.

‌وی اضافه کرد: به عبارتی سواد رسانه‌ای در خصوص فضای مجازی هنوز به بلوغ نرسیده است و بدون تعارف، تعریفی جز سونامی به آن نمی‌توان داد و تهدید اصلی در این حوزه مواردی چون انزوا و اعتیاد نیست بلکه اصل شلختگی، به هم ریختگی، موازی‌کاری و عدم استراتژی ثابت در برخورد فعال، مبتکرانه و خلاقانه با این فضاست و قطعاً تنها راه نجات برخورد خلاقانه در کنار برنامه‌ریزی به منظور صیانت شبکه هدف آسیب پذیر است.

صدیق میرزایی ادامه داد: در اکثر نقاط دنیا و همچنین آمریکا، شبکه مخاطب زیر 18 سال از شبکه‌های وایت لیست استفاه می‌کند و از امنیت مناسبی بهره‌مند می‌شود اما در ایران کاربر 5 ساله و 50 ساله یکجور دسترسی دارند هرچند این به دلیل عدم اجرای قانون راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات است که 5 سال است بر روی زمین است.

وی با بیان این نکته که در حال حاضر جذابیت فضای مجازی آنچنان بالاست که نوجوانان روزانه ساعت‌ها با آن درگیر شده‌اند، افزود: به تعبیری یکی از دوستان می‌گفت در قدیم 4 عنصر حیات بود و اکنون اینترنت به عنوان عنصر پنجم به آن اضافه شده است و اگر از معتادان به این فضا، تلفن همراه یا دسترسی به اینترنت را حذف کنی انگار که حیاتشان را قطع کرده‌اید و دچار افسردگی‌های مفرط می‌شوند.

* در بحث فضای مجازی دچار سونامی سرگرمی‌های دیجیتال هستیم

مشاور فضای مجازی و فناوری‌های نوین اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان با اشاره به این نکته که در بحث فضای مجازی دچار سونامی سرگرمی‌های دیجیتال هستیم، گفت: با توجه به اینکه در زمان ورود فضای مجازی هیچ آمادگی برای پذیرش آن نداشتیم، با یک بستر خیر و شر مواجه شدیم و این در حالی است که نتوانستیم از فرصت‌های نیک بهره‌برداری مناسب و حداکثری کنیم و ضمن اینکه نتوانستیم از آسیب‌ها صیانت کنیم و الان کمتر فایده می‌بریم و بیشتر هزینه می‌دهیم.

وی با گلایه از عدم فراهم کردن شرایط مناسب برای نوجوانان در فضای مجازی، بیان داشت: در حال حاضر سواد اجتماعی نوجوانان پایین است و یک نوجوان زیر 13 سال به راحتی می‌تواند بدون نظارت والدین به شبکه‌های مجازی دسترسی داشته باشد و این در حالی است که در کشورهای دیگر اگر این اتفاق برای نوجوان زیر 13 سال صورت گیرد، خانواده از دادگاه فراخوانده می‌شوند و حضانت بچه از والدین گرفته می‌شود.

وی اضافه کرد: این مطلب تعجب خیلی از خانواده را برمی انگیزد ولیکن واقعیت غیر قابل انکار است و نشان می‌دهد خالقین این فضا مراقب آسیب‌های اختراع خود برای آینده‌سازان مملکت و کشور خود هستند و ما در حیرت و انفعال بسر می‌بریم.

صدیق‌میرزایی اظهار داشت: در حال حاضر در رسانه ملی‌ می‌بینیم که برای کودک 5 ساله تبلیغ تبلت می‌شود که با این اقدام رسماً بیسوادی محض را تبلیغ می‌کنیم و این در شرایطی است که میدان فضای مجازی بدون تعارف میدان رزم اصلی برای مقابله با دشمن است.

وی ادامه داد: از طرف دیگر برای نوجوان و جوان 18 ساله فرصت‌های دسترسی به سیم کارت‌هایی با اینترنت 3g و حجم‌های بالا ارائه می‌شد که این آورده جز اعتیاد فوری چیزی به همراه ندارد، البته با توجه به حجم کم محتوای سالم در اینترنت به ناچار میل به محتوای زرد و منشوری برای مخاطب آسیب پذیر ما را نیز به همراه دارد.

* انزوا و گمنامی هویت از جمله تهدیدهای فضای مجازی است

این کارشناس فضای مجازی ادامه داد: حدود 5 سال پیش اوباما در کنگره آمریکا گزارشی را ارائه داد و عنوان کرد که هزینه کلانی در فضای مجازی و جنگ نرم شده است و این هزینه روی موضوع ورود اندروید به ایران بوده است و این نشان می‌دهد که موضوع فضای مجازی موضوع بسیار با اهمیتی است و این در حالیست که مسئولان حاکمیتی ما باور ندارند که فضای مجازی، میدان رزم و میدان اصلی جنگ نرم است.

وی به تهدیدهای فضای مجازی اشاره کرد و ادامه داد: انزوا و گمنامی هویت از جمله تهدیدهای فضای مجازی است یعنی با وجود ارتباط‌های گسترده در این فضا، فرد به یک آدم منزوی تبدیل می‌شود یعنی نه تنها با شبکه اجتماعی روبه‌رو نیستیم بلکه با شبکه‌هایی که ضد اجتماعی هستند، روبه‌رو هستیم ضمن اینکه فرد زمان زیادی را به بطالت می‌گذراند و محتوای بالایی در اختیار مخاطب قرار می‌دهد که این حکم غذای زیاد برای جسم را دارد و موجب سوء تغدیه می شود برای روح نیز تبعات ضعف در خلاقیت برای مخاطبین به ویژه دانش آموزان را منجر می‌شود.

صدیق‌میرزایی در گفت‌وگو با فارس توضیح داد: در حال حاضر وقتی معلم به یک دانش‌آموز موضوع تحقیقی ارائه می‌دهد دانش‌آموز از طریق موتور جست‌وجوگر موضوع تحقیق را سرچ می‌کند و اطلاعات را پرینت گرفته و در اختیار معلم قرار می‌دهد و در این حالت دانش‌آموز هیچ تلاشی برای تحقیق کردن نمی‌کند و این، همان چیزی است آینده سازان کشور را وابسته و بدون تفکر به بار می آورد.

وی با تأکید بر اینکه هیچ فرد عاقلی با تکنولوژی مخالفت نمی‌کند، افزود: در فضای مجازی با آنچه مخالفت می‌شود نرم‌افزارهایی است که بر اساس تفکرهایی مخالف دیدگاه‌ها و قوانین کشور ایجاد می‌شود و نوجوانان را به سمت بیراهه و انحراف هدایت می‌کند و قطعا فناوری‌های امن و سالم که می‌تواند به فرصت‌های زندگی بهتر و البته تحقق تمدن جهانی اسلام کمک کند می‌تواند مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

* چرا خانواده‌ها دست فرزندانشان تبلت می‌دهند؟

مشاور فضای مجازی و فناوری‌های نوین اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان با طرح این پرسش که «چرا خانواده‌ها دست فرزندانشان تبلت می‌دهند؟»، افزود: یک اصطلاحی است که می‌گوید بچه‌های حاضر اگر 5 سال دارند دارای عقل 8 ساله هستند ولی نسل قبلی اگر 5 ساله بود دارای عقل 2 ساله بود و این موضوع یک نوع ذوق‌زدگی در والدین ایجاد کرده است.

وی اضافه کرد: این ذوق‌زدگی موجب می‌شود که کودک در یک فضای رقابتی با همکلاسی‌ها و خانواده‌های دیگر قرار گیرد و اگر من این امکانات و دستاوردها را نداشته باشم آدم متحجر و عقب‌افتاده‌ای می‌شوم و این در حالی است که مرجعی برای رجوع دانش‌آموز وجود ندارد که بتواند اطلاعات لازم را نسبت به تک تک این فضاها داشته باشد و آگاهی لازم را به نوجوان در استفاه صحیح از این فضا فراهم کند.

صدیق میرزایی ادامه داد: شما ببینید اوباما در خطاب به دانش‌آموزان می‌گوید که اگر ناچار به استفاده از شبکه‌های اجتماعی شدید اول برنامه نویس باشید تا مصرف کننده و بعد سه گام را رعایت کنید «توقف، فکر و بعد اتصال» حال آنکه در ایران با ترویج‌های گروه همسال بدون هیچ گونه تأمل و حتی مطالعه مجوزهایی که نرم افزارهای موبایلی قبل از نصب می گیرند و عین جاسوسی محض است، متصل به شبکه‌ها می‌شویم.

*هیچ نظارتی در بحث بازی‌های رایانه‌ای وجود ندارد

صدیق‌میرزایی ادامه داد: در گذشته والدین با رسانه فیلم روبه‌رو بودند و برای آنکه متوجه شوند این فیلم متناسب فرزندشان است تنها نیاز بود آن را تماشا کنند اما اکنون با بازی چندین ساعته مواجه هستند که باید تمام مراحل آن را طی کنند و این مراحل تنها با انجام بازی صورت می‌گیرد و معمولا خانواده فرصت و مهارت این کار ندارد و در نتیجه فرزند به خود رها می‌شود. در شبکه‌های اجتماعی هم همین اتفاق می‌افتد و اعتمادی به دشمن قسم خورده است که تنها می‌توان گفت از روی ساده اندیشی محض است.

وی با اشاره به تاریخچه بازی‌هایی که برای نوجوانان طراحی می‌شود، گفت: در حال حاضر در حوزه بازی‌های رایانه‌ای و کنسول A که توسط شرکت‌های خاص ساخته می‌شود، در اقصی‌نقاط جهان مشاهده می‌کنیم که قیمت این بازی‌ها به عنوان مثال حدود 70 دلار است که یک فرزند امکان خرید آن را ندارد و با نظارت والدین این کار انجام می‌شود؛ در صورتی که در کشور ما یک دانش‌آموز با جابه‌جایی هزینه تغذیه روزانه‌اش به مبلغ هزار یا 2 هزار تومان به راحتی می‌تواند آن بازی را روزانه خریداری کند و هیچ نظارتی در بحث بازی‌ها وجود ندارد.

مشاور فضای مجازی و فناوری‌های نوین اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان تصریح کرد: در چنین شرایطی از غفلت پدر و مادرها سوء استفاده می‌شود و بازی‌های ناسالم به دانش‌آموزان عرضه می‌شود و مشاهده می‌کنیم بازی که در برخی کشورها برای کودکان ممنوع است در کشور ما به راحتی در دسترس نوجوانان است و بدون هیچ محدودیتی ساعت‌ها بازی می‌کنند.

وی با اشاره به این نکته که شتاب توسعه فناوری به شدت بالاست، افزود: نرم‌افزارها با شتاب در حال تغییر شدن است و اگر یک روز فیس‌بوک مورد توجه بود، امروز نرم‌افزارهای پیام رسان موبایلی و فضاهای جدید را مشاهده می‌‌کنیم.که هرلحظه با مخاطبین خود هستند.

صدیق‌میرزایی ادامه داد: اگر تا دیروز نگران بودیم که فرزندمان کامپیوتر را در اتاقش نگذارد که این یک قانون بین‌المللی است اکنون مشاهده می‌کنیم که فرزندمان با تلفن همراه می‌خوابد، برمی‌خیزد و در همه جا همراهش است و ما نظارتی نمی توانیم داشته باشیم؛ در چنین شرایطی هیچ وقت متوجه نمی‌شویم که فرزندمان درون منزل و چه زمانی بیرون منزل است و او هر جایی که بخواهد می‌تواند سرک بکشد و حد و مرزی وجود ندارد.

*باید به یک باور عمومی برسیم

این کارشناس فضای مجاری با تأکید بر توجه مسئولان به این موضوع، افزود: از جدی‌ترین راه‌حل‌ها این است که نسبت به این موضوع به یک باور عمومی برسیم و این در مرحله اول در بین مسئولین و مدیران امر و البته خانواده ها باید شکل بگیرد، این است که اگر نوجوان و جوانان ایرانی را به حال خود با آسیب‌ها و مخاطرات فوق العاده خطرناک رها کنیم آینده خوبی را نمی توانیم برای آینده کشوران متصور باشیم.

وی تصریح کرد: باید یک مقدار چشمانمان را باز کنیم و درباره کنترل و موارد سلبی دقت کنیم و این موضوع باید خواسته والدین باشد این در حالی است که در کشورهای توسعه یافته اینترنت ویژه کودک و نوجوان ارائه می‌شود و این موضوعی است که توسط خانواده‌ها مطالبه می‌شود؛ در حالی که رئیس جمهوری ترکیه با وعده حفاظت از مخاطبین آسیب‌پذیر در راه‌اندازی شبکه‌های امن ملی رأی می آورد، در کشور ما بر طبل آزادی بدون قید و مرز و بدون فیلترینگ که در تمام کشورهای دنیا مرسوم و ضروی است، کوبیده می‌شود و مخاطب در شوق آزادی پرخطر در خاموشی به سر می برد.

صدیق‌میرزایی با تأکید بر افزایش سواد رسانه‌ای والدین گفت: می‌خواهم بگویم اینجا نباید از رأس هرم به کف برسیم بلکه محلی است که باید از کف باید به رأس برسیم و عمق نگاه صحیح و دقیق برای والدین و مربیان ایجاد شود و از حریم زندگی افراد در برابر فضای مجازی حفاظت شود.و با ایجاد نهادهای مردمی در تحقق نهضت روشنگری برای مردم و شکل دهی زیرساخت های سالم ایمن و مفید تلاش وافر شود.

* راهکارها

این کارشناس فضای مجازی اظهار داشت: باید مدیران و مسئولان انقلابی با رصد لحظه‌ای دانش پایه، مواجهه فعال داشته و قبل از ورود فناورها، راهکارها، فرهنگ سازی، برنامه‌های مدیریتی و زیرساخت‌های سالم و ایمن را طراحی کرده و زمینه فرصت‌های آن را از تهدیدهای آن افزایش دهند.

وی خطاب به والدین، مربیان و معلمان گفت: با افزایش سواد دیجیتال، فاصله و شکاف بین نسلی را کاهش داده و با همراهی با فرزندان و دانش‌آموزان، آسیب‌های فضای مجازی را کنترل کنید و با آگاه سازی و روشنگری، مانع تهدیدهای این فضا شوید.

صدیق میرزایی افزود: از همه مهمتر خود دانش‌آموزان که اصلی‌ترین و موثرترین رکن تغییر بازی هستند با شناخت از دشمن و دشمنی‌هایش که پیرو آیه 120 سوره مبارکه بقره کتاب آسمانی قران کریم که می فرماید" وَلَن تَرْضَى عَنکَ الْیَهُودُ وَلاَ النَّصَارَى حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ" "و هرگز یهود و نصاری از تو خشنود نخواهند شد تا آنکه از آیین آنان پیروی کنی" با هشیاری تمام خود را برای رزم تمام عیار که به تعبیر رهبری بدر کبری نامیده شده است آماده کنند و این چاره ای جز توسل به اهل بیت(ع) و آمادگی و آموزش حرفه‌ای و احساس تکلیف آخرالزمانی و چشم به فرمان نماینده برحق امام زمان (ع) امام خامنه ای ندارد؛ البته همراه با ابتکار و خلاقیت و خلاقیت و خلاقیت... و البته رسانه ها هم که در جای خود رسالت سنگینی در تحقق نهضت روشنگری خواهند داشت.

وی افزود: در کلام آخر مسئولان دلسوز، مومن و انقلابی کشور به طور قطع می‌دانند که تربیت صحیح نوجوانان «امروز» یعنی سرمایه اجتماعی «فردا» تا با تکیه بر آن بتوانند زمینه‌سازی برای تحقق تمدن بزرگ اسلامی را فراهم کنند؛ بنابراین از متولیان نظام آموزش و همچنین متولیان فضای مجازی کشور همچنین متولیان غیررسمی مانند رسانه‌ها این انتظار می‌رود که با توجه به اهمیت این موضوع، شرایط آسیب‌پذیری نوجوانان در مقابل این تهاجم نرم فرهنگی را به حداقل برسانند تا نسلی شاداب و پرانرژی برای ساختن آینده ایران معرفی کنند.