منطق سیاسی روحانی برای دور زدن اصلاحات چه بود؟

نوک پیکان گلایه‌ها و تهدیدهای اصلاحات به سمت حجت‌الاسلام روحانی نشانه رفته است؛ آنان رییس‌جمهور را اصلی‌ترین دلیل برای انسداد تصمیم‌گیری در بدنه بالایی اصلاحات می‌دانند زیرا امید تأیید صلاحیت نیروهای اصلی اصلاحات با «تدبیر» رییس‌جمهور رنگ باخت؛ به همین خاطر آنان حجت‌الاسلام روحانی را «خطابه گری» ماهر و فردی «بی‌عمل» و «بی تقاوت» نسبت به اصلاحات که آنان را «اقلیت سیاسی» می‌خواند؛ می‌دانند.

· عدم‌تأیید صلاحیت اصلاح طلبان؛ بیشترین خطر در انتظار دولت / عمر دولت اعتدال چهار سال است

«دوستان جریان اعتدال راه خود را از اصلاح‌طلبان جدا نکنند تا انشالله در انتخابات ریاست جمهوری سال 96 هم با مشکلاتی روبه‌رو نشویم.»^[1] محمدرضا عارف که محافظه‌کارترین عضو جریان اصلاحات از سوی هم‌کیشان سیاسی خود معرفی می‌شود؛ زبان به «تهدید» نسبت به حامیان دولت گشود و پس‌ازآن رئیس ستاد انتخابات اصلاح‌طلبان تهران از «بیشترین خطر در انتظار دولت آقای روحانی» روایت کرد و در همین راستا علی صوفی در گفت‌وگو اخیر خود با روزنامه آرمان امروز، رییس‌جمهور را تهدید کرد اگر به درخواست‌های جریان اصلاحات پیرامون رد صلاحیت نیروهای سیاسی این جریان پاسخ مناسب ندهد؛ پیش‌بینی محمدرضا عارف مبنی بر عدم حضور در پاستور را تجربه خواهد کرد؛ وی در همین راستا اظهار داشت: «آقای روحانی هنوز دارای پایگاه رأی مستقل از جریان اصلاحات نیست و پایگاه رأی ایشان همچنان جریان اصلاحات و حامیان این جریان هستند. به همین دلیل در شرایط کنونی جریان اصلاحات به‌عنوان پایگاه اصلی رأی آقای روحانی از ایشان توقع دارد تلاش کند و نگذارد جریان اصلاحات به‌طورکلی از صحنه انتخابات کنار رود. اگر حامیان اصلی آقای روحانی از انتخابات مجلس کنار بروند تنها مخالفان و منتقدان ایشان درصحنه حضور خواهند داشت. بدون شک این عده تلاش خواهند کرد عرصه را بر دولت تدبیر و امید تنگ کنند و اجازه ندهند سیاست‌های آقای روحانی در کشور اجرا شود. خطر دیگری که آقای روحانی را تهدید می‌کند از دست دادن پایگاه رأی اصلاح‌طلبان است. اگر آقای روحانی عملکرد مناسبی در مسئله رد صلاحیت‌ها و همچنین سیاست داخلی نداشته باشد ممکن است با ریزش آرای حامیان خود در جریان اصلاحات مواجه شود که چالش بسیار بزرگی برای ایشان به شمار خواهد رفت.»[2]

· گلایه از «بی‌عملی» روحانی در قبال رد صلاحیت‌ها / آقای رییس‌جمهور اصلاحات اقلیت سیاسی نیستند!

اولین گام حامیان دولت برای جلب نظر اصلاح‌طلبان به روایت یکی از اعضای شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاحات دریافت لیستی از سوی دولت برای تأیید صلاحیت افراد موردنظر با رایزنی با شورای نگهبان و حکم حکومتی بود؛ حجت‌الاسلام محسن رهامی افزود: «لیست افراد شایسته رد صلاحیت شده که زمینه رأی آوری هم دارند پس از استخراج به آقای جهانگیری که مسئول پیگیری این مسئله است داده‌شده تا موضوع رد صلاحیت‌ها از این طریق به‌وسیله رئیس‌جمهوری، شورای نگهبان و رهبری دنبال شود.

بااین‌حال اگر لازم باشد از طریق کانال‌های مستقیم هم این لیست را به رهبری گزارش خواهیم داد، اما قرار بر این است که آقای جهانگیری لیست افراد رد صلاحیت شده را به رئیس‌جمهور بدهد و این فهرست از طریق آقای روحانی به اطلاع رهبری برسد.»[3] اما به‌سرعت درخواست برای حکم حکومتی تکذیب شد و پس از اعلام افراد تأیید صلاحیت شده از سوی شورای نگهبان داغ دل اصلاح‌طلبان تازه شد؛ آنان که به رایزنی‌های دولت امید داشتند ولی گویا حامیان دولت برای کسب مهر تأیید صلاحیت یاران خود بوده است. اصلاح‌طلبان این رفتار دولت یازدهم را خطابه‌گویی برای کسب رضایت پایگاه اجتماعی اصلاحات تلقی می‌کنند؛ «گفتاردرمانی» که با «بی‌عملی» و «بی‌تفاوتی» نسبت به حامیان سیاسی دولت برای پیروزی در انتخابات 92 همراه شده است و حتی آنان را «اقلیتی سیاسی» خطاب می‌کند.

در همین راستا ولی‌الله شجاع پوریان در سرمقاله روزنامه همدلی نوشت: «اما آنچه در این میان قابل‌تأمل و پرسش است، بی‌عملی و تا حدودی بی‌تفاوتی رییس‌جمهوری در این ماجراست؛ اگر از چند موضع‌گیری علنی دکتر روحانی در خصوص رد صلاحیت داوطلبان بگذریم که البته بیشتر رویکرد گفت‌وگو با مردم و رسانه‌ها را داشته است، در حقیقت اقدام عملی و مؤثر در حل این معضل از سوی دولت صورت نگرفته و نتیجه پیگیری کاندیداها و دولت در این زمینه تغییری در صورت‌مسئله ایجاد نکرده است. به باور این‌جانب دلیل بی‌عملی رییس‌جمهوری به این موضوع برمی‌گردد که جریان قوی و پردامنه اصلاحات را در حد یک اقلیت سیاسی دیده است که در سخنان پیشین خود پس از حق اقلیت‌های دینی برای داشتن نماینده، جریان اصلاحات را دارای پایگاه حدود 10 میلیونی دانست و آنان را سزاوار داشتن نمایندگانی در مجلس برشمرد. باید به آقای روحانی گفت که جناب آقای رییس‌جمهور؛ اصلاح‌طلبان یک اقلیت سیاسی نیستند که باید سهمی در مجلس داشته باشند»[4]

· انتخابات بهارستان هماورد گفتمانی میان اصلاح‌طلبان و حامیان دولت

انتخابات فصل رویش، ارتقا و رکود گفتمان‌های سیاسی در منازعات و رقابت‌های حاصل از آن است؛ اصلاح طلبان از سخنان ابتدایی رییس‌جمهور در قبال رد صلاحیت افراد ساختارشکن در راستا رادیکال سازی فضا کشور برای فشار به شورای نگهبان اقدام کردند و پس از آگاهی از «بی‌عملی» رییس‌جمهور در قبال این جریان سیاسی تهدید را آغاز کردند زیرا به روایت عبدالله ناصری از اعضای سازمان منحله مجاهدین «روحانی بدهکار اصلاحات است» اما دولت یازدهم نه تنها برای نیروهای سیاسی درجه اول اصلاحات برای تأیید صلاحیت کاری نکرد بلکه در برابر آنان اعتدال را گفتمان تلقی کرد به‌نحوی‌که حجت‌الاسلام روحانی در همایش ملی زنان، اعتدال و توسعه با اصلاح‌طلبان تسویه‌حساب کرد و اظهار داشت: «اعتدال تنها یک روش، منش و شعار نیست، بلکه یک بینش، مسیر تفکری و گفتمان است و امروز باید این گفتمان را احیاء کنیم.»[5] درحالی‌که اصلاح‌طلبان «اعتدال» را روش می‌دانند و دولت یازدهم «امروز» یعنی دوران انتخابات را بهترین فرصت برای «گفتمان سازی» و «احیاء» اعتدال می‌داند. آغاز جدایی اعتدال از اصلاحات در اسفند 1394 و نه در خرداد 96 رخ بدهد.