ریشه کنی "سل" تا سال ۲۰۵۰ میلادی به عنوان یک فوریت جهانی
به گزارش سرویس بسیج جامعه پزشکی خبرگزاری بسیج، سل بیماری نقص ایمنی است که بیشتر افراد ضعیف را تهدید می‌کند این بیماری جلوه‌های مختلفی دارد، اگرچه واکسن پیشگیری از این بیماری وجود دارد ولی تاثیر آن تنها ۴۰ تا ۵۰ درصد است و همین موضوع باعث شده که این بیماری ریشه کن نشود.
در کشورهای پیشرفته تا چند دهه گذشته بیماری سل به خوبی مهار شده بود، اما با غفلت از ادامه اقدامات کنترلی، ناگهان با موج جدیدی از شیوع این بیماری مواجه شدند که زنگ خطری جدی محسوب می‌شود.
از سویی همزمان با گسترش ایدز و عفونت HIV به دلیل ضعف عملکرد سیستم دفاع سلولی، بیماری سل هم افزایش یافت و امروزه یکی از مهمترین علل اصلی مرگ و میر بیماران مبتلا به ایدز، به ویژه در کشورهای فقیر، میکروب سل است.
بیشترین فرم سل در تمام دنیا سل ریوی است که به راحتی منتقل می‌شود و از طرفی احتیاج به درمان طولانی مدت دارد، بیماری سل به عنوان یک معضل بهداشتی مهم در جهان و کشور مطرح می‌شود که برای حل آن لازم است امکانات مناسب برای اجرای برنامه‌های موجود فراهم شود.
کارشناسان معتقدند که یک سوم از جمعیت جهان مبتلا به ایدز هستند و در هر ثانیه یک نفر به این تعداد افزوده می‌شود، از طرفی سل به طور یکنواخت در سراسر جهان توزیع نشده است مردم کشورهای در حال توسعه به دلیل کمبود ایمنی، بیشتر در معرض خطر سل قرار دارند، به طور معمول این افراد به دلیل آلوده بودن به HIV و ابتلا به ایدز گرفتار سل می‌شوند.
در حال حاضر حدود ۱۴ میلیون بیمار مسلول، ۱۰ میلیون مورد جدید سل و حدود ۱٫۳ میلیون بیمار مسلول اچ ای وی مثبت در جهان وجود دارد.
همچنین بیش از ۹۰٪ موارد بیماری و مرگ ناشی از سل در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهد، کشورهایی که%۷۵ موارد بیماری در آنها به فعال‌ترین گروه سنی به لحاظ اقتصادی (یعنی ۱۵ تا ۵۴ سالگی) تعلق دارد.
در این کشورها یک فرد بزرگسال مبتلا به سل بطور متوسط ۳ الی ۴ ماه قادر به کار کردن نبوده و لذا۲۰تا ۳۰٪ درآمد سالانه خانواده وی از دست می‌رود؛ با مرگ چنین فردی بطور متوسط ۱۵ سال درآمد خانواده بطور یکجا از بین خواهد رفت.
بیماری سل دارای مرتبه دهم در بار جهانی بیماری‌ها است
بیماری سل که بزرگترین علت مرگ ناشی از بیماری‌های عفونی تک عاملی است (حتی بیشتر از ایدز، مالاریا و سرخک)، دارای مرتبه دهم در بار جهانی بیماری‌هاست و پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۰ همچنان جایگاه کنونی خود را حفظ کند و یا تا رتبه هفتم بالا رود.
وضعیت بیماری سل در ایران
بر اساس گزارش‌های وزارت بهداشت نمودار زیر روند نزولي ميزان بروز بيماري سل در كشور را نشان مي‌دهد (از 142 مورد در يكصد هزار نفر جمعيت در سال 1343 به 12.59 در يكصد هزار نفر جمعيت در سال 1394 – بیش از 10 برابر كاهش) .
درسال 1394 در کشورمان میزان بروز گزارش شده سل ریوی با اسمیرخلط مثبت 6.25 مورد در یکصد هزار نفر جمعیت بوده است.
از تعداد 9915 مورد مبتلا به سل گزارش شده کشور در سال 1394، 48% موارد را زنان بیمار و 12.8% موارد را بیماران غیر ایرانی (اغلب افغانی) تشکیل می‌دهند و بیشترین میزان بروز سل مربوط به گروه سنی 65 سال به بالا بوده است که این حاکی از موفقیت چشمگیر کشور در کنترل این بیماری است و در میان استانها سیستان و بلوچستان و گلستان بیشترین میزان بروز و شیوع را در کشور دارا هستند.
طول مدت تاخير در تشخيص و درمان بيماران مبتلا به سل
همچنین مطالعه کشوری انجام شده در سال 1382 حاکی از آن است که ميانه
تاخير كلي تشخيص و درمان بيماران مبتلا به سل ريوي خلط مثبت در ايران 92
روز ( با ميانگين 10+ 120 روز ) بوده و ميانه تاخير بيمار و پزشك در تشخيص
به ترتيب 20( باميانگين 6+44 روز) و 46 روز ( با ميانين 8+ 76روز) بوده
است.
پس سهم پزشكان در تاخير تشخيص به مراتب بيشتر از سهم بيماران بوده و لذا
براي كنترل سل در كشور بايد مداخله‌ها و برنامه‌هاي كنترل به طور عمده بر
كاهش تاخير پزشك در تشخيص متمركز شود.
پائین بودن سطح رفاه در زندگی احتمال بروز بیماری سل را افزایش می‌دهد
از طرفی عامل اقتصادی می‌تواند بر بروز سل اثرگذار باشد که در این رابطه مهرناز رسولی‌نژاد، متخصص بیماری‌های عفونی می‌گوید: پائین بودن سطح رفاه در زندگی باعث بروز مشکلات روحی، ضعف سیستم ایمنی بدن و احتمال بروز این بیماری در افراد می‌شود.
به گفته این استاد گروه بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی تهران نظارت مستقیم بر درمان بیماران مبتلا به سل نقش مهمی بر روند بهبودی آنان دارد که علی‌رغم اینکه در خانه‌های بهداشت و مراکز خدمات درمانی انجام می‌شود این امکانات به طور وسیع و کلی وجود ندارد.
همچنین محمدرضا مسجدی عضو کمیته فنی سل کشور و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی از مواجه با موج جدیدی از بیماری سل در 20 سال اخیر به دلیل افزایش فقر و گسترش مهاجرت‌ها خبر داده و گفته است: رشد این بیماری به حدی بود که سازمان جهانی بهداشت در اوایل قرن جدید، سل را به عنوان اورژانس جهانی معرفی کرد.
عضو کمیته فنی سل کشور بیان داشت: میزان بروز سل در کشور سیر نزولی داشته به طوری که از 142 مورد در 100 هزار نفر در سال 43 به 59.12 در سال 94 رسیده است.
مسجدی، می‌گوید: از 9 هزار و 915 بیمار مسلول در سال 94، 48 درصد زنان بودند که بیشترین میزان بروز سل در کشور را گروه سنی 65 سال به بالا تشکیل داده است.
سل مقاوم به درمان مهمترین چالش حال حاضر است
به گفته وی سل مقاوم به درمان مهمترین چالش حال حاضر است و سل مقاوم به درمان مانند سل معمولی به راحتی از طریف تنفس قابل سرایت بوده در حالی که این نوع از بیماری درمان‌های بسیار گران و طولانی دارد.
هزینه کلی درمان سل معمولی در کشور ما حدود 250 تا 400 هزار تومان است و درمان سل معمولی در دوره شش ماه، بیش از 95 درصد موفقیت آمیز است اما سل مقاوم به درمان در بهترین شرایط بین 50 تا 60 درصد امکان بهبودی دارد و علاوه بر مدت طولانی نیاز به بستری و هزینه های بالایی دارد که در برخی موارد هزینه درمان سل مقاوم تا 200 میلیون تومان می‌رسد.
ریشه کنی سل تا سال ۲۰۵۰ میلادی به عنوان یک فوریت جهانی
حسن هدیه‌لو، فوق تخصص بیماری عفونی می‌گوید: در سال ۱۹۸۵ میلادی در کشورهای پیشرفته به دنبال کاهش نسبی موارد بیماری سل، این بیماری ریشه کن اعلام شد در حالیکه با افزایش بیماری سل در دهه ۹۰ میلادی، حذف و ریشه کنی سل موضوعیت خود را از دست داده و سازمان بهداشت جهانی این بیماری را یک فوریت جهانی اعلام کرد.
به گفته این فوق تخصص بیماری‌های عفونی در حال حاضر می‌توان مجدداً به حذف سل فکر کرد و حذف و ریشه کنی سل دیگر یک رویا نیست، بلکه یک واقعیت است و بر طبق اهداف جهانی این هدف یعنی ریشه کنی سل باید تا سال ۲۰۵۰ میلادی تحقق یابد.
البته حذف و ریشه کنی سل یک کار دشوار است و نیاز به یک عزم جهانی جدی و همچنین نیاز به تکنولوژی و روش‌های جدید پیشگیری و تشخیصی دارد.
پیشگیری بهترین راهکار مهار بیمار سل
در آخر باید اذعان کرد؛ به گفته مسئولان و کارشناسان پیشگیری بهترین راهکار مهار بیمار سل عنوان شده است که با استراتژی نظارت مستقیم برای درمان سل و تامین دارو توسط سیستم دارویی کشور می‌توان این بیماری را تا حد زیادی کنترل و از بروز سل مقاوم به درمان پیشگیری کرد.
از سویی بهترین راهکار برای مقابله با این مشکل این است که مرکز مدیریت بیماری‌ها، اداره سل، بتواند با استفاده از امکانات موجود برنامه‌های خود اعم از درمان دارویی و تهیه دارو از مراکز مطمئن و مراقبت بیماران بعد از درمان را اجرایی کند.
