اینها فقط تصور دقایقی از زندگی یک معلول است. واقعیت زندگی این قشر و نیازهایی که به عنوان یک شهروند دارند خیلی فراتر از یک سطر و دو سطر است. لذت‌های کوچکی که چشیدن آن برای خیلی از معلولان کشور به آرزو تبدیل شده و در واقع مسافرت رفتن، لذت بردن از مواهب طبیعی و آثار تاریخی و فرهنگی برای معلولان سرزمین من به دردسرش نمی‌ارزد.
گردشگری برای معلولان شعار نباشد
شعار امسال روز جهانی گردشگری «گردشگری برای همه و ترویج دسترسی همگانی» بود. شعاری که سهیل معینی، رئیس کانون سراسری تشکل‌های معلولان کشور، آرزو می‌کند که ای کاش در حد شعار و تعارف باقی نماند و واقعا حقوق معلولان و افراد کم توان در سیاست‌گذاری سازمان میراث فرهنگی دیده شود. این شعار، فراهم کردن امکانات دسترسی افراد کم‌توان در گردشگری را در نظر دارد و به دولت‌ها و فعالان گردشگری توجه جدی به نیاز مردمان کم‌توان (معلولان جسمی و حرکتی، نابینایان، ناشنوایان و سالمندان) برای بهره بردن از صنعت گردشگری را گوشزد می‌کند.
«حدود 80 درصد هتل‌های 3، 4 و 5 ستاره استان فارس به اتاق ویژه معلولان، سرویس بهداشتی بهینه شده، بالابر مخصوص و سطح شیب‌دار ورودی هتل مجهز است» این جمله را حسن سیادتان، رئیس جامعه هتلداران استان فارس در گفت‌وگو با تسنیم می‌گوید، اما بسیار روشن است که این هتل‌ها جز هتل‌های گران قیمت محسوب می‌شوند و با توجه به اینکه عمده افراد قشر معلول جامعه از تمکن مالی برخوردار نیستند جای سوال پیش می‌آید که چند درصد از معلولین توانایی استفاده از این اماکن را دارند؟
سعید فانی، رئیس شورای هماهنگی تشکل‌های مردم نهاد معلولان استان فارس، در گفت‌وگو با تسنیم با بیان اینکه استانداردسازی هتل‌ها برای استفاده معلولان شامل ایجاد رمپ در وردوی هتل، استفاده از بالابر ویژه معلولان، ارتفاع باجه پذیرش مهمان، آسانسورهای گویا و مجهز به خط بریل برای افراد نابینا، سرویس بهداشتی مناسب، ارتفاع تخت تا کف اتاق هتل، اندازه در‌های ورودی اتاق، فضای اتاق و غیره می‌شود می‌گوید: وقتی همه اینها در همه هتل‌ها و مسافرخانه‌ها رعایت شود آنوقت می‌توان نمره قبولی برای ایجاد تسهیلات ویژه معلولان به آنها داد.
فانی با بیان اینکه در خطوط جاده‌ای حتی یک اتوبوس مناسب‌سازی شده برای استفاده معلولان وجود ندارد و معلولان جسمی و حرکتی برای استفاده از خطوط ریلی نیز با مسئله کم عرض بودند محل تردد داخل قطارها برای رسیدن به کوپه مورد نظر روبه‌رو هستند می‌افزاید: معلولان برای مسافرت باید از خطوط هوایی و خودرو شخصی استفاده کنند که این دو نیز هزینه‌بر است و در واقع بیشتر جامعه معلول کشور از آن محروم هستند.
مناسب‌سازی همه اماکن تاریخی برای معلولان امکانپذیر نیست
مصیب امیری، مدیرکل سازمان میراث فرهنگی استان فارس، در گفت‌وگو با تسنیم در مورد مناسب سازی اماکن تاریخی و گردشگری استان فارس برای استفاده معلولان می‌گوید: اماکنی که امکان مناسب‌سازی و ایجاد سطح شیب‌دار داشته است برای استفاده معلولان بهینه‌سازی شده اما در برخی اماکن تاریخی امکان مناسب‌سازی وجود نداشته است.
عبدالرضا نصیری، معاون میراث فرهنگی استان فارس، نیز در گفت‌وگو با تسنیم در این مورد می‌گوید: مقوله مناسب‌سازی در حوزه میراث فرهنگی خیلی متفاوت‌تر از حوزه شهری است زیرا بسیاری از مداخلاتی که ما اسمش را مناسب‌سازی می‌گذاریم چون مربوط به گذشته و آثار باستانی است از نظر میراث فرهنگی تخلف محسوب می‌شود.
معاون میراث فرهنگی استان فارس می‌افزاید: ایجاد سطح شیب‌دار (رمپ) در ورودی بیشتر اماکن گردشگری شیراز مثل سعدیه، حافظیه، ارگ کریم خان و غیره از دو دهه قبل مورد توجه میراث فرهنگی بوده است اما ایجاد این سطح‌ها در برخی مکان‌ها اماکن پذیر نیست مثل آب‌انبار مجموعه زندیه که شیب پله‌هایش برای افراد سالم هم خطر دارد.
فانی با ابراز تاسف از دیدگاه مسئولان که مناسب‌سازی اماکن تاریخی، گردشگری و حتی معابر شهری را تنها در ایجاد سطح شیب‌دار در ورودی اماکن می‌بینند می‌گوید: مولفه‌های مناسب‌سازی صرفا در ایجاد رمپ خلاصه نمی‌شود زیرا معلولان شامل نابینایان، ناشنوایان و معلولان جسمی و حرکتی هستند و زمانی که برای همه اینها شرایط تسهیل شد نمره قبولی باید به مسئولان داد.
وی با تاکید بر اینکه گردشگری معلولان آنقدر باید شرایطش فراهم باشد که من معلول بدون کمک دیگران بتوانم از اماکن گردشگری دیدن کنم و شخص دیگری را به دنبال خودم یدک نکشم می‌افزاید: در اماکن گردشگری ما حتی سرویس بهداشتی مناسب استفاده معلولان وجود ندارد رمپ‌های ایجاد شده نیز از استاندارد لازم برخوردار نیستند و در بیشتر موارد غیرقابل استفاده هستند.
ابعاد محرومیت در گردشگری معلولان
رئیس شورای هماهنگی تشکل‌های مردم نهاد معلولان استان فارس می‌گوید: استفاده از اماکن گردشگری یک سوی قضیه است و امکانات بین‌راهی برای استفاده معلولان سوی دیگر قضیه. از مسیر شیراز تا تهران یک سرویس بهداشتی برای استفاده معلولان، سالمندان و زنان باردار وجود ندارد.
وی با بیان اینکه اگر یک گروه از معلولان قصد سفر به شیراز را داشته باشند اتوبوس دربستی یا گردشگری مناسب‌سازی شده برای آنها وجود ندارد و این برازنده شهر تاریخی و گردشگری شیراز نیست می‌گوید: تا دو سال پیش بازدید از اماکن گردشگری و تاریخی برای معلولان رایگان بود اما بنا به بخش نامه جدید میراث فرهنگی، معلولان نیز برای بازدید باید بلیط نیم‌بها پرداخت کنند که برای سفرهای گروهی هزینه زیادی محسوب می‌شود.
فانی در مورد مناسب‌سازی ناوگان حمل و نقل شهری برای استفاده معلولان نیز می‌گوید: چندی پیش شهرداری شیراز خبر از اضافه شدن 50 دستگاه اتوبوس مناسب‌سازی شده برای معلولان به ناوگان حمل و نقل شهری را داده است اما تا زمانی که ایستگاه‌های اتوبوس مناسب‌سازی نشوند استفاده از آنها برای معلولان در بیشتر مواقع غیرممکن است.
موضوع سفر و مقوله گردشگری در زندگی معلولان تاثیر بسیار زیادی دارد و سبب بهبود وضعیت روحی و روانی این افراد و افزایش توانمندی آنان در برابر چالش‌های ناشی از معلولیت می‌شود اما به دلیل مشکلات زیاد از جمله استاندارد نبودن زیرساخت‌های صنعت گردشگری برای گردشگری معلولان بسیاری از آنها موفق به سفر و استفاده از جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و گردشگری کشور نمی‌شوند.
یافتن خودرو مناسب برای رفت‌وآمد معلولان در سفر، یافتن اقامتگاه مناسب برای سکونت، استفاده از معابر شهری، استفاده از حمل و نقل درون شهری، عدم وجود علائم دیداری و شنیداری مناسب این افراد در معابر، نبود امکانات دیداری و شنیداری برای افراد نابینا و ناشنوا در اماکن گردشگری و در نهایت هزینه بر بودن سفر برای این افراد هفت‌خوانی است که آنها برای بازدید از اماکن گردشگری کشور باید طی کنند.
