آسیب شناسی کاهش رونق مساجد و روش های احیاء کارکردهای آن

مسجد مهمترین مکان برای گردهمایی مسلمین است که می بایست علاوه بر عبادات دسته جمعی، کارکردهای اجتماعی، علمی، فرهنگی، اقتصادی، آموزشی و تربیتی نیز داشته باشد. مسجد در طول تاریخ اسلام محل اجتماع و بسیج مردمی برای وصول به همه اهداف مورد نظر جامعه بوده و سابقه درخشانی در حل مشکلات و معضلات داشته است.

همین الگو بود که در انقلاب اسلامی و دفاع مقدس تأثیر خود را گذاشت و مساجد سنگرهای گسترده در سراسر کشور برای حضور مردم در عرصه های مورد نیاز انقلاب و نظام اسلامی شد ولی متأسفانه پس از آن سال ها، مساجد مورد بی مهری و کم توجهی مسئولان، نخبگان و مردم قرار گرفته و از رونق لازم برخوردار نیستند اقشار مختلف به ویژه جوانان آنطور که شایسته جامعه اسلامی است با مسجد انس و الفت ندارند و حضورشان در مسجد کمرنگ و یا بی رنگ است و مسجد که می بایست کانون فعالیت فرهنگی-اجتماعی محله های شهر و روستا باشد، اکنون محدود و محصور به ساعات نماز- آنهم اکثراً نماز مغرب و عشاء با مراجعین محدود و مشخص - شده است؛ این در حالی است که هر ساله رهبر معظم انقلاب با پیام به اجلاس نماز یا در جمع روحانیون و... بر اهمیت و جایگاه مسجد و نقش ویژه آن تأکید دارند.

اینکه چرا این وضع به وجود آمده؟ آیا غفلت و کوتاهی متولیان امر باعث عدم رونق مساجد شده؟ و یا اقدامات برنامه ریزی شده دشمن سبب آن بوده است؟ خود محل بحث است؛ اما بر اساس یک نظر سنجی اجمالی از سطح کشور، دلسوزان جامعه اسلامی و فعالان عرصه تعلیم و تربیت بر این باورند که عمده عوامل از رونق افتادن مساجد عبارتند از:

- نبود برنامه فرهنگی اجتماعی متنوع و متناسب با نیاز اقشار مختلف جامعه، چه در شادی ها و چه در عزاداری ها

- نبود اهتمام لازم برای رونق بخشی و به روز کردن مساجد در مسئولان و مردم

- نبود مشوّق برای اقشار به ویژه جوانان و نوجوانان

- روند رو به رشد سرگرمی ها و جاذبه های کاذب مثل: فضای مجازی، تلویزیون، ماهواره، مراکز بازی و ...

- باز بودن مراکز خرید، خدماتی، بازی و ... در ساعات اقامه نماز

- رفتارهای خارج از انتظار اعضای هئیت امنای مساجد با مردم، به ویژه جوانان

- به روز نبودن ائمه جماعات

- بسته بودن درب مساجد در اکثر اوقات شبانه روز

- نبود امام جماعت موظف و دائم در مسجد

- فراهم نبودن وضعیت سرمایش، گرمایش، سرویس های بهداشتی، وضوخانه و پارکینگ مناسب برای خودروی نماز گزاران

- نپرداختن به مسائل و مشکلات مردم و بی تفاوت بودن نمازگزاران و گردانندگان مسجد به وضع و حال سایرین

- نامناسب بودن مکان بعضی از مساجد و دور از دسترس بودن آنها

- انحصاری شدن بعضی از مساجد در دست عده ای خاص یا سلایق و اختلافات سیاسی و قومی

- نبود یا کمبود روحیه، نشاط و شادابی در فضای مسجد 

- عدم تشویق والدین برای حضور فرزندان در مسجد و یا همراه نکردن آنها با خود

- سخنرانی های طولانی و بعضاً غیرمفید در بین نمازها

- طولانی شدن نماز جماعت در خیلی از مساجد

- وجود مشکلات اقتصادی و اجتماعی مردم و نبود فرصت کافی برای حضور در نماز جماعت

- عدم حضور مؤثر اشخاص صاحب منصب و دارای نفوذ در برنامه های مذهبی مساجد

- افزایش شبهات و ابهامات افراد جامعه و ضعیف شدن اعتقاد و باور دینی بعضی از مردم

- جدا شدن و فاصله گرفتن پایگاهای بسیج محلات از مسجد

-  هجوم گسترده فرهنگی و رسانه ای به مسجد و اعتقادات

- رقیب تراشی برای مسجد در سالهای اخیر، مثل: فرهنگ سراها، کانونهای فرهنگی- هنری، مراکز آموزشی مضرّ و ...

- نبود برنامه های جذاب و اثربخش برای حل مسائل حقیقی مردم در مساجد مثل ازدواج، اشتغال، تحصیل، تفریح

به صورت خلاصه همه عوامل بی رونق شدن مساجد را در دو دسته می توان جمع بندی کرد؛

دسته اول: جذاب و پاسخگو نبودن برنامه های مساجد برای همه سلایق و علائق در کنار برخی دافعه ها مثل طولانی و کم فایده بودن برنامه ها، بسته بودن درب مساجد در اکثر ساعات روز، برخوردهای نامناسب با مردم بویژه جوانان و ....

 دسته دوم: تضعیف اعتقادات و باورهای عده ای از مردم و روند رو به رشد جاذبه های خارج از مسجد به موازات افزایش مشغله های زندگی شهری (حتی شهری شدن زندگی روستاییان)

بنا بر این برای رونق بخشی به مسجد باید به هر دو دسته عوامل پرداخته شود. یعنی هم باید برای افزایش جذابیت مسجد و کاهش دافعه های آن تلاش شود و هم برای کاهش جذابیت های عوامل خارج از مسجد و مقابله جدی با هر آنچه که سبب می شود جامعه از مسجد فاصله بگیرد برنامه داشت؛ لذا: اقداماتی از قبیل موارد ذیل می تواند به رونق بخشی مسجد کمک کند:

ایجاد و احیاء کارکردهای متنوع و متعدد در مساجد متناسب با نیاز های روز جامعه (مسجد باید در هر زمان بتواند علاوه بر بُعد معنوی، نیازهای زندگی مردم را هم برطرف کند) رفع دافعه های مسجد و برقراری هر چه بیشتر نظم و انضباط در اجرای برنامه ها، رعایت نظافت و بهداشت، خوش برخوردی دست اندرکاران، بکارگیری افراد با انگیزه برای امور جاری و اداره مسجد و ... آشناسازی جوانان با اسرار و ارزش اجتماع در مسجد و حضور در نماز جماعت رفع موانع برای حضور همه اقشار در مسجد مثل خواهران، جوانان و... حذف انحصارها و برخوردهای سلیقه ای عده ای محدود در سطح مساجد و عمومیت دادن به برنامه ها اولویت دادن به فعالیتهای کمک رسانی به محرومین، حل مسائل و مشکلات روحی و گرفتاری های مردم در فعالیت های فوق برنامه، فعالیت های علمی و فرهنگی و... برخورد خوش دست اندرکاران با کودکان، نوجوانان و جوانان مطالعه و بررسی دائمی نسبت به شناسایی و جذب جوانان به مسجد برقرار ارتباط چهره به چهره و ایجاد زمینه انس و الفت بین اعضای مسجد دعوت ویژه از والدین و تشریح و توضیح برنامه ها و ایجاد انگیزه برای حضور فرزندان آنها مشارکت دادن جوانان در امور مسجد و لو در حد کوچکترین وظیفه استفاده از جوانان در ترکیب هئیت امناء مسجد بکارگیری امکانات ارتباطی نوین و محدود نبودن به روشهای سنتی در مسجد استفاده از روحانیون جوان و خوش فکر در مساجد ایجاد صندوقهای وام ضروری با حداکثر سرعت واگذاری و سهولت در باز پرداخت دعوت به حضور افراد و شخصیت های برجسته در مسجد و بهرگیری از فرصت آنها برای حل مشکلات مردم بر پایی جلسات هم اندیشی، گفتمان علمی-فرهنگی و تشکیل گروهای اجتماعی- اقتصادی در مسجد تشکیل کارگروه جمع آوری مسائل و مشکلات جوانان و چاره جویی برای آنها پاسخگویی به ابهامات و شبهات ذهنی مردم به ویژه جوانان

- اردو و مسافرت دسته جمعی جوانان از سوی مسجد با حضور امام جماعت و برخی افراد ذی نفوذ

- دعوت از مدارس، ادارات و نهادهای مجاور برای برگزاری نماز جماعت در مسجد محل

- برگزاری جلسات مشاوره و کلاس درس و کنکور برای مردم و دانش آموزان

در این بین، همه باید به رونق بخشی به مسجد بیندیشند و برای آن تلاش کنند. دولت، دستگاه های اجرایی، مجلس، نهادها و سازمان های مسئول در امر فرهنگ و دین، آحاد مردم مسلمان، بسیج و بسیج اقشار زیرا همان طور که گفته شد عبادت در دین ابزار نیست و عبادت جمعی بر عبادت فردی رجحان بسیار دارد. ضمن آنکه جامعه بدون اجتماع و گردهمایی نمی تواند دوام و بقا یابد.

 لذا وقتی که جمع و اجتماع خود موضوعیت پیدا می کند و الگوی تجمع در اسلام مسجد معرفی می شود، نباید گذاشت این الگو خدشه بردارد و به فراموشی یا بی توجهی دچار شود. همه وظیفه پیدا می کنند ولی بسیج بواسطه رسالت و مسئولیت ترویج فرهنگ و تفکر اسلام ناب محمدی وظیفه اش سنگین تر است. لذا باید برای رونق بخشی مسجد تلاش و کوشش خاص نماید و در این بین بسیج فرهنگیان بواسطه آنکه جزئی از این دریای عظیم است و از قضا عهددار تعلیم و تربیت رسمی است، وظیفه اش سنگین تر و بزرگتر نیز می شود و او بایست از هر دو جهت بسیجی بودن و معلم بودن برای احیای هر چه بیشتر نقش مساجد و رونق بخشی به آن کمک کند. بر این اساس موارد زیر می توانند سبب نقش آفرینی بیشتر این قشر باشد.

- حضور پرشور معلمان به همراه دانش آموزان در مساجد

- بیان اهمیت مسجد و نماز جماعت توسط معلمان در کلاس درس و فضای مدرسه

- تشویق و ترغیب دانش آموزان و الیاء به شرکت در نماز جماعت

- تلاش مستمر برای آگاهی از شبهات، اشکالات و اختلافات دانش آموزان، اولیاء و خانواده ها

- آموزش معارف، قرآن و احکام به نسل جدید و خانواده ها

- مشارکت در اداره امور مسجد و سرو سامان دادن به امور فرهنگی و مدیریتی مسجد

- تشکیل کلاسهای عقیدتی با سازگاری های متناسب تشویق و ترغیب

- برگزاری کلاس های مشاوره ای و جبرانی برای دانش آموزان در سطح مسجد

- فراهم سازی زمینه برای طرح مسائل و موضوعات لازم و مفید دینی و اجتماعی در محل مسجد

- برگزاری جشن تکلیف دانش آموزان در مسجد

- برنامه ریزی برای برگزاری نماز دانش آموزان در مسجد محل

- برگزاری مراسم و مناسبت های مدرسه و بسیج در مساجد

انتهای پیام/