سوالی که این روزها به ذهن هر مخاطبی متبادر میشود این است که پس از شکست این گروه تروریستی در بعد نظامی در عراق و سوریه ، سرنوشت آینده این گروه تروریستی و وهابی به کجا هدایت خواهد شد . بعد از شکست میدانی داعش در نبرد مستقیم با ارتش و جریان مقاومت در سوریه و همچنین شکست در مقابل ارتش عراق و حشد الشعبی این کشور این گروه تروریستی تاکتیک و استراتژی خود در اعمال تروریستی فرارو را چگونه اتخاذ خواهد کرد . بعیارتی چشم انداز داعش در روزها و ماههای آینده چه خواهد بود .
با این مقدمه باید اشاره نمایم که تاکتیک داعش پس از خروج از شهرها و روستاها و متلاشی شدن هسته منسجم نظامی آن، لزوما استفاده از کنترل بر نقاط سرزمینی نیست،بلکه راهبرد آن جنگ پارتیزنی و چریکی است که اساسا ان بر دو محور اساسی استوار است.1- ترور و بمب گذاری در شهرها و اماکن شلوغ و صنعتی و حتی مذهبی 2- استفاده از هسته های خاموش عقیدتی و گفتمانی برای گرم نگه داشتن منازع در عراق و سوریه در آینده .
فلذا این گروه با این رویکرد نوین و بعد از ناامیدی در کنترل و حفظ مناطقی که در تصرف داشتند ، اقدام به ایجاد گروه های کوچک چریکی و زیرزمینی در شهرهای مختلف خواهند کرد و با توجه به ایدئولوژی فرا سرزمینی و خشن و تندی که دارد ممکن است در قالب ائتلاف با جریانهای تروریستی سلف خود چون القاعده یا دیگر گروه های رادیکال آتش منازع را در منطقه و فرا منطقه روشن نگه دارند و در نام و عنوان دیگر و با روش های نوین دیگر اعلام وجود کند ، کما آنکه در شاخ آفریقا و شرق اسیا و در افغانستان و مناطق دیگر هم از دو سال پیش اعلام حضور با رویکردی ایدولوژی گونه داشته است .
به نظر میاد که در حقیقت شکست داعش در عراق و سوریه پایانی بر آغاز دوباره فعالیت این گروه تروریستی با مدل و نگرش و تاکتیک جدید باشد . هر چند باید به شیوه های حذف این جریان نیز اشاراتی داشته باشم و اینکه بهترین راهکار اصلی شکست قطعی داعش از بین رفتن هسته های فکری تندرویی و سلفیت در جهان است و در این راه مقابله با هر دو مکتب سلفیت اقناعی و سلفیت جهادی باید مورد توجه قرار بگیرد تا در دراز مدت بینش جهادی از فضای عمومی جامعه رخت بربندد.
فلذا سیاست آینده داعش و گروه های منشعب از آن،ایجاد منازعه دینی برای زنده نگه داشتن نام و یاد داعش دراذهان بویژه ایجاد اختلافات در کشورهای ملتهب و مساله دار چون عراق و سوریه است. گذاره های گفتمان جهادی داعشیزم که فهمی آغشته به روبنای مذهبی در آن جریان دارد به دنبال یک خط سیر اصلی برای استفاده از دین برای تهیج فضای عمومی جامعه اهل سنت به منظور نشان دادن حقمداری خود است. یعنی به زعم خودشان همه این جنگ ها نوعی مبارزه عقیدتی است که تلاش می کند تا با برجسته کردن پایگاه دین و جایگزین نمودن مرام خود نهادهای دیگر از قبیل منطق عرفگرایی را به حاشیه ببرد و همچنین با این اقدام جامعه اهل سنت و یا بخشی از جامعه ناراضی اهل سنت منطقه را هم رای کند که این اقدام با توجه به قساوت برهنه داعش در عراق و سوریه،نتوانست مشروعیت جامعه اهل سنت را کسب کند و منجر به رد آن توسط دیگر نحله های اهل سنت در کشورهای عربی شد.
البته علاوه بر بازیگران داخلی عراق و سوریه و چگونگی مدل فعالیت داعش که به طور خلاصه به آن اشاره کردم نگاه قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه نظیر ترکیه ،ایران ، عربستان ، آمریکا و روسیه را نیز در بحث نوع فعالیت یا عدم فعالیت داعش پس از شرایط فعلی باید مدنطر قرار بدهیم که در متون بعدی انشالله به تشریح آن خواهم پرداخت .
ایرج مزارعی دکتری امنیت ملی و کارشناس غرب آسیا
