به گزارش سرویس بسیج جامعه زنان کشور خبرگزاری بسیج، خطبه فدک یا فدکیه، خطبه ی معروف حضرت زهرا سلام الله بعد از رحلت پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم است که در مسجد مدینه برای احقاق حق خود و همسرش بیان فرمودند. خطبه ای که در ظاهر اگر به مسئله فدک می پردازد اما در باطن اهداف متعالی وحدانی، تربیتی و بصیرتی به دنبال دارد.
اینکه خطبه فدکیه حضرت زهرا سلام الله را منحصر به اعتراض و دادخواهی ایشان به مصادره سرزمین فدک بدانیم، نشانه عدم شناخت ما از سیره اهل بیت علیهم السلام و بی انصافی در حق این خاندان مکرم است چرا که در سیره فاطمی که برگرفته از سیره نبوی و در راستای سیره علوی است، یگانه دختر پیامبراسلام صلی الله علیه و اله و سلم هرگز و تنها برای کسب مال دنیا به مسجد خانه خدا نرفته و داد سخن بر زبان نمی آورد در حالیکه خوب می داند این تلاش ها در دست یابی به آن سرزمین بی نتیجه خواهد ماند و در انتهای کلام مبارک شان می فرمایند: « خدا مرا کافیست» .
در پاسخ به این شبهه؛ سیدعبدالحسین دستغیب در کتاب «بندگی، راز آفرینش» شرح خطبه حضرت زهرا اینگونه می نویسد: « اولاً حکومت وقت با مصادره اموال حضرت فاطمه (س)، قصد تضعیف جناح اهل بیت را داشت تا به این ترتیب مولا علی (ع) از نظر اقتصادی وزن و شأنی نداشته باشد و مردم به این جهت از گرد او پراکنده شوند. ثانیاً اراضی فدک عواید و درآمد قابل ملاحظه‌ای داشت که به امر الهی باید در نسل زهرا (س) و ذوی‌القربای پیامبر (ص) باشد که تا قیامت از آن استفاده نمایند، هم مستمندی در ذریه حضرت زهرا (س) نباشد و هم اولاد زهرا (س) به دیگر مستمندان مسلمان انفاق کنند؛ لذا زهرای اطهر باید به این مال اعتنا بفرماید؛ وظیفه‌اش اینست که از حق خود دفاع کند؛ مال خود را حفظ نماید و سپس با بخشش و انفاق، ارتقاء درجه و مقام هم پیدا کند.»
و سیدمحمدکاظم قزوینی در کتاب «فاطمه الزهرا از ولادت تا شهادت» که به قلم دکتر حسن فریدونی ترجمه شده است، می گوید: « فاطمه زهرا سلام الله علیها به دنبال مطالبه فدک و با اثبات این که جز به حق و صواب سخنی نمی‌گوید، خلافت و حکومت را برای همسر بزرگوارش علی بن ابی طالب مطالبه می‌فرمود، همان خلافت و حکومتی که از آنِ پدر بزرگوارش رسول خدا (ص) بود و به ناحق در تصرف دیگری قـرار گرفته بود.»
نخستین نکته قابل تأمل در ایراد خطبه فدک، نحوه حضور یگانه دختر رسول خدا در مسجد است. نوع ورود ایشان، حجاب شان و ادبیات سخن گفتنن شان در بین جمعیت چیزی که می تواند سبک و الگوی تمام عیار فاطمی برای حضور اجتماعی زنان مسلمان در جامعه باشد.
« رُوِی عَبْدُاللّهِ بنِ حَسَن بِاِسْنادِهِ عَنْ آبائِه : لَمّا أَجْمَعَ اَبُوبَکْرٍ وَ عُمَرٍ عَلی مَنْعِ فاطِمَةَ فَدَکاً وَ بَلَغَها ذلِکَ. لاثَتْ خِمارَها عَلی رَأْسِهٰا وَ اشْتَمَلَتْ بِجِلْبابِهٰا وَ أَقْبَلَتْ فی لُمَّةٍ (یا لمةٍ) مِنْ حَفَدَتِها وَ نِساءِ قَوْمِهٰا تَطَاُ ذُیُولَها ما تَخْرِمُ مِشْیَتُهٰا مِشیَةَ رَسُولِ اللّه(ص) حَتّی دَخَلَتْ عَلی أَبی بَکْرٍ وَ هُوَ فی حَشْدٍ مِنَ الْمُهاجِرینَ وَ الأنْصٰارِ وَ غَیْرِهِمْ فَنیطَتْ دُونَها مُلاَءةٌ»
با شرح کلماتی که "عبدالله بن حسن" برای حجاب حضرت زهرا سلام الله علیها هنگام آماده شدن برای ورود به مسجد مدینه است آمده، می توان به تصویری واضح از حجاب دختر پیامبر در آن زمان رسید: لاث به معنی پیچیده است. خمار چیزی بوده است بزرگتر از روسریهای فعلی زن ها به صورتی که سر و سینه و گردن را میپوشانده است. جلباب: نوعی پوشش سراسری بوده که روی لباسها میپوشیدهاند. شاید چیزی شبیه عبای امروز یا پیراهن بلند عربی. حضرت آن پوشش سراسری را هم طوری بر سر افکندند که محیط بر تمام بدن ایشان بود.
أَقْبَلَتْ فی لُمَّةٍ (یا لمةٍ) مِنْ حَفَدَتِها وَ نِساءِ قَوْمِه یعنی حضرت زهرا(س) همراه با گروهی که به اصطلاح همسن و سال، یا هماهنگ، یا از یاران و اعوان و خویشاوندان ایشان بودند حرکت کردند. پس در این اقدام حضرت دو احتمال وجود دارد اوّل آنکه شخصیت ظاهری ایشان محفوظ بماند، دوّم اینکه پیکرۀ ظاهری حضرت هم در بین مردها نمایان نشود و در میان گروه زنان پوشیده بماند. تَطَاُ ذُیُولَها یعنی حضرت در راه رفتن پا روی پایین لباسش میگذاشت. یا بر اثر ناراحتی با شتاب حرکت میکرد. در اینجا به طور مسلّم منظور این است که لباس ایشان آنقدر بلند بود که گاه زیر پا قرار میگرفت و چون ممکن است از این عبارت استشمام شود که حضرت در راه رفتن عجله داشتند. ما مِشْیَتُهٰا مِشیَةَ رَسُولِ اللّه(ص)یعنی راه رفتن حضرت هیچ کم از راه رفتن پیغمبر اکرم(ص) نداشت. یعنی با همان متانت و وقار رسول اکرم(ص) حرکت میکرد و آن عظمت و وقار و متانت در راه رفتن او بود و همۀ آنچه را که شایستۀ یک زن است رعایت کرده بود. در این عبارت دو نکته وجود دارد: اوّل آنکه رفع این شبهه است که چرا حضرت تند میرفت و عجله داشت که پاسخ میگوید مشی او مثل پدرش رسول اکرم(ص) بود یعنی با همان متانت و وقار.
وقتی حضرت زهرا(س) وارد مسجد می شود در آنجا پردهای نصب می شود. مُلاَءةٌ به معنای إزار یا پرده است. یعنی بین ایشان و آن مردها که از مهاجرین و انصار و گرداگرد ابیبکر بودهاند پردهای آویخته میشود حتی در برخی نسخهها آمده است مُلاَءةٌ قِبطّیةٌ یعنی حتی جنس پرده را که مصری بوده است مشخص کردهاند. به هر حال نکتۀ مهم در این بخش آن است که همین که حضرت وارد میشود دستور میدهند که پردهای بین ایشان و دیگران بیاویزند. البته از کلمۀ فَجَلَست که در خطبه آمده استفاده میشود که قبل از این که حضرت بنشینند پرده را سریع میآویزند. یعنی همین که خبردار میشوند دختر پیغمبر(ص) در راه مسجد است یا به محض ورود ایشان محیط را آماده میکنند و این پرده را نصب میکنند و این خود باز از اموری است برای حفظ حضرت از نگاه مردان و احترامی بوده که به صورت سنّت درآمده است.
متن پر صلابت سخنرانی حضرت زهرا سلام الله علیها در نخستین خطبه اش بعد از رحلت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم از جنبه های مختلف ادبی، مبانی اسلامی .. در حساس ترین زمان تاریخ اسلام، نقطه عطفی در تاریخ اسلام دانست، خطبه ای فاطمی که مثابه الگو و طلیعه ای برای قیام حسینی بود.
حسینی زنجانی در کتاب شرح خطبه حضرت زهراسلام الله علیها می نویسند: خطبه فدک را نباید در حد یک سخنرانی حماسی و یا اظهار مصیبت و شکایت از اوضاع زمانه و یا حتی اعتراض به سیاست مالی و اقتصادی حکومت پس از رحلت آن حضرت و یا نزاع مادی برای دست‌یابی به سرزمینی غلّه‌خیز تلقّی کرد؛ بلکه فدک رمز قیامی تاریخی است که از حدود حجاز گذشته و پایه‌ریز حکومت جهانی می‌باشد. فدک، انقلابی علیه سیاست حکومت وقت و برای بازگرداندن خلافت الهی و تنبیه و اصلاح ملتی است که با نادیده گرفتن تمامی زحمات و خون دلهای پیامبر می‌خواهد به جاهلیت نخست برگردد. در واقع مطالبه میراث هم، در این خطبه مرتبط با زعامت کبری و حکومت جهانی حق است و به عبارت واضح‌تر محور اصلی کلام، اسلام و کفر یا ایمان و نفاق است .
ادامه دارد...
طنین یاس - منیره غلامی توکلی
