غفلت ابتکار، نسبت به تغییر ایفای نقش حمایتی-عاطفی خانواده ها در شرایط کرونایی

به گزارش سرویس بسیج جامعه زنان کشوری خبرگزاری بسیج،  ایرانیان خرده فرهنگ های زیبایی دارند که گاه آنقدر محترم و عزیز است که حتی می توان از آن تحت عنوان یک اصل فرهنگی یاد کرد! یعنی اصلی که خود زیرمجموعه های زیاد دیگری را در بر می گیرد.
یکی از این خرده فرهنگ ها که ریشه در نقش های عاطفی و حمایتی اعضای یک خانواده بزرگ ایفا می کند، دید و بازدید یا همان صله رحم است. این مقوله آنقدر از نظر ایرانیان اهمیت دارد که از قرن های گذشته، بهارانه و آغاز سال نو خود را با دید و بازدید که در ادبیات عامه آن را عیددینی می نامند جشن می گیرند.
البته در نزد مردم فهیم و ملت کهن ایران هر کدام از جشن ها و مناسبت هایی که برگزار می کنند، مزیت ها و کاربردهای خاص و تحسین برانگیزی دارد. مثلا یکی از مهم ترین کارکردهای دید و بازدید جویا شدن از احوال یکدیگر و در پس آن رفع گرفتاری هاست. این کارکرد از دو مقوله حضور بزرگترها در منزل کوچک ترها و حضور کوچک ترها در منزل بزرگ تر ها قابل بررسی است.
رفع مشکلات زوج های جوان و تأمین حس کارآمدی سالمندان کارکرد مهم صله رحم
برای مثال تبادل تجربیات بزرگ ترها به کوچک ترها و زوج های جوان، گفت و شنود داستان ها و متل ها و ضرب المثل های قدیمی که هر کدام تجربه و پندی گرانسنگ دارند، رفع خیلی از مشکلات زوج های جوان، برطرف کردن اختلافات خانوادگی، از بین بردن سوء تفاهم ها و آشتی دادن های کسانی که با یکدیگر قهر هستند از مهم ترین کارکردهای حضور بزرگترها در منزل کوچک ترهاست.
از طرف دیگر پیری مصداق تنهایی، از کار افتادگی، نیاز به محبت و توجه و پذیرش حس فراموش نشدن .. است. وقتی کوچک ترها در فواصل منظم و با گشاده رویی به منزل گیس سفیدان و ریش سفیدان خانواده یا حتی محل خود می روند این احساس که هنوز فراموش نشده اند، در گرفتاری ها تنها نمانده اند، برای رفع مشکلات شان همیار و برای غم های شان همدلی دارند و از همه مهم تر اینکه هنوز مفید بوده و از کارافتاده نیستند به آنها جانی تازه و امیدی مضاعف برای سپری کردن روزگار با سلامت روانی می دهد.این مقوله آنقدر اهمیت دارد که روانشناسان حوزه سالمندی به آن توجه ویژه داشته و دارند.
سلامندی دورانی توأمان با بیم و امید، دل تنگی و بی حوصلگی
زهرا لطیفی روانشناس و مشاور خانواده با درگفت وگو با خبرنگار طنین یاس، نوازش عاطفی را یکی از اساسی ترین نیازهای دوران سالمندی دانست و افزود: این مسئله در بهداشت روان سالمندی که از سن۶۵ سالگی آغاز می شود از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
وی با بیان اینکه بی توجهی به نیاز نوازش عاطفی سالمندان از سوی خانواده پیامدهای روانی را بر آنها وارد می کند، گفت: بروز مشکلات هیجانی و روانی مثل احساس افسردگی، اضطراب، ناکامی و تنهایی.. موارد آزاردهنده ای است که از پس حس بی ارزش بودن به سالمند دست می دهد.
این روانشناس و مشاور خانواده ادامه داد با اشاره به اینکه برخی از سالمندان در دوران کهولت سن دچار بیماری هایی نظیر فراموشی و آلزایمر یا از دست دادن قوای بدنی و بستری دائم در تخت هستند و همین مسئله آنها را کم حوصله و معاشرات شان را با سایر اعضای خانواده کم کرده است، اظهارداشت: همانطور که سالمندان از توان جسمی ضعیف‌تری برخوردار هستند به همان میزان، ظرفیت و حوصله روانی آنها نیز کم است و دیدار کوتاه و منظم می تواند آنها را بسیار خوشحال کند.
وی با تأکید بر اینکه اعضای خانواده باید در کنار سالمندان باشند و آنها را در جمع خانوادگی بیاورند و با ایجاد فضای شاد به آنها فرصت دهد که خاطرات خود را بیان کنند گفت: این مسئله موجب ایجاد احساس خوشایندی در این گروه در این گروه سنی شده و تحقیقات نشان دهنده ی این واقعیت است « سالمندانی که تعاملات بیشتری با اعضای خانواده، اقوام و دوستان دارند، کمتر دچار بیماری آلزایمر می شوند.»
جای خالی ریش سفیدان و گیس سفیدان در حل مشکلات زوج های جوان
از سویی دیگر در جبهه مقابل نیز رفت و آمد بزرگ ترها با کوچک ترها به ویژه زوج های جوان می تواند در تثبیت روابط آنها تأثیرگذار باشد! امروزه، عمر زندگی های زناشویی به چند هفته رسیده است و در این میان براساس باوری غلط که زوج ها خود تحصیل و عاقلند و بد و خوب را تشخیص می دهند، نقش بزرگ ترها از گیس سفیدی و ریس سفیدی برای حل اختلافات به فضولی و دخالت تعبیر شده و آنان نیز خود را از این مهلکه و تهمت می رهانند.
تلاش برای رفع مشکلات زوج های جوان، سیره ای علوی است
در حالیکه قطعا تجربه های تلخ و شیرین سالمندان در زندگی و روابط با خانواده همسر و .. می تواند آبی بر آتش بسیاری از اختلافات که برگرفته از بی تجربگی و سوء تفاهم است بریزد. این مسئله علاوه براینکه سنتی ایرانی محسوب می شود در قرآن نیز مورد تأکید و توجه قرار گرفته است. آنجا که می فرماید: « «وان خِفتم شقاق بینهما فابعثوا حکما من اهلِهِ وحکما من اَهلِها ان یُریدا اصلاحا یوفّق اللّه بینهما ان اللّه کان علیما خبیرا»؛ اگر از جدایی و شکاف میان آن دو بیم داشته باشید، داوری از خانواده شوهر و داوری از خانواده زن برگزینید تا به کار آنها رسیدگی کنند.اگر این دو داور تصمیم به اصلاح داشته باشند، خداوند به توافق آنها کمک می کند؛ زیرا خداوند دانا و آگاه است.»
ورود بزرگ ترها به رفع اختلاف خانوادگی و تلاش افراد شناخته شده و دارای احترام در خانواده ها برای رسیدگی به مشکلات جوان تر ها به ویژه زوج های جوان یک سنت علوی است. در روایات آمده است که امام علی(ع) به آرامش خانواده ها بسیار اهمیت می داد و در برابر مشکلات درون خانواده گی افراد واکنش نشان می داد و گره از کارها آنها می گشود.
صله رحم و محبت، رمز همدلی و همیاری و وحدت بین ملت ایران
یکی دیگر از کارکردهای اجتماعی دید و بازدید یا همان صله رحم، ایجاد مودت و محبت بیشتر بین افراد یک جامعه است. نمونه بارز این کارکرد را می توان در روزها و موقعیت های سختی دید که مردم کشورمان آن را تجربه کرده اند. مردمی که سال های دفاع مقدس و مصائب جنگ و مشکلات جنگ زده ها، مشکلات پیش آمده از بروز بلایای طبیعی ماندن سیل، زلزله .. را تجربه کرده و با همدلی و همراهی آن را پشت سر گذاشته اند.
یکی از جدید ترین این موقعیت ها رزمایش کمک مؤمنانه ایی است که با حضور گرم اقشار مختلف مردم از اقصی نقاط کشور از ایران اسلامی جلوه ای متفاوت در جهان نشان داد. همدلی و هم راهی جهادگران عرصه سلامت و در کنار آنها مدافعان خط مقدم این جبهه نیز از دیگر عرصه هایی بود که کارکرد اجتماعی دلبستگی ها و همنوع دوستی های صله ارحام را نشان داد. در عکس این قضیه وضعیت اسفناک کشورهای غربی در خالی کردن فروشگاه ها، دزدی های دریای و بی توجهی کادر پزشکی به رنگین پوستان و سالمندان را می توان نام برد که پیامد عدم دلبستگی و شکاف بین نسلی جوامع غربی است.
آزمون سخت برای تماس تصویری، جهت جایگزینی اضطراری صله حرم
به هر حال این روزها که کرونا به شدت بر این فرهنگ اصیل ایرانی تأثیرگذار بوده است باید راهی را جایگزین این دست مراودات خانواده گی و اجتماعی کرد! اگر نمی توانیم همدیگر را ببینیم یا در کنار هم ساعاتی را به گفت وگو بنشینیم، خطوط تلفن و تماس های تصویری، جایگزین خوبی برای جویا شدن از احوال یکدیگر و برطرف کردن حس نوازش سالمندان و نیازهای عاطفی سایر افراد خانواده است. در کنار این مسئله مهم رسیدگی و توجه به نیازمندان و اقشار آسیب دیده از کرونا نیز در ایام ماه مبارک رمضان از دیگر مسائلی است که نباید فراموش شود.
خانواده های داغداری که ویروس کرونا عزیزان شان را از آنها گرفته است. خانواده محترم کادر درمانی که این روزها مشکلات نبودن مادر، پدر را متحمل هستند یا پدر و مادرهایی که نگران سلامتی فرزندان شان که شاغل در حوزه سلامت هستند .. در این روزهایی که در آغوش گرفتن ها، بوسیدن ها، برگزاری مراسمات معنوی و گردهمایی های خانواده گی و اجتماعی کم تر شده است، نیازمند توجه عاطفی ما از طرق دیگر هستند، طرقی مانند رسانه ها، فضای مجازی .. چیزی که در حالت آزمون پس دادن برای جایگزینی اضطراری دید و بازدید هاست.
غفلت نهادهای مختلف فرهنگی - اجتماعی از تغییر ایفای نقش حمایتی خانواده ها در شرایط کرونایی
در این زمینه یکی از مهم ترین نهادهایی که می تواند پیشگام باشد و برنامه ریزی های مناسبی را برای جامعه به ویژه خانواده ها تدارک ببیند معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری است که متأسفانه تا کنون از این مجموعه دولتی هیچ عملکرد خاصی دیده نشده است و این توقع نیز به واقع مانند سایر توقعات و نیازهای اساسی زنان و خانواده تا کنون بر روی زمین مانده است!