آسیب‌های فضای مجازی
به گزارش سرویس بسیج جامعه زنان کشور خبرگزاری بسیج،
آموزش مجازی و کلاس‌های آن‌لاین آن هم در بستر اینترنت بین‌المللی بهانه ای شده است که کم سن ترین محصلین کشور هم مجبور به استفاده از اینترنت و گوشی هوشمند و یا لپ تاپ شوند. اینکه کودکان از عنفوان کودکی به کامپیوتر مسلط باشند می‌تواند نکته مفیدی باشد، اما ماجرا وقتی نگران کننده می تواند باشد که این ابراز الکترونیک به اینترنت متصل بشود. جذابیت و آزادی ذاتی ای که در اینترنت وجود دارد، بسیاری از مواقع می تواند برای کودکانی که قوه تشخیص و تمییزی مثل بزرگسالان ندارند خطرناک باشد. پیامدهای این موضوع را در گفت و گو با دکتر اسماعیل تبار روانشناس و کارشناس مسائل تربیتی جویا شدیم.
فارس: اخیرا به واسطه الزام دانش آموزان برای استفاده از گوشی هوشمند برای شرکت در کلاس‌های آن‌لاین، شاهد افزایش بی رویه کودکان از فضای مجازی هستیم. طبیعتا وقتی گوشی به دست کودک برسد صرفا به مسائل تدریسی ختم نمی شود و ممکن است به فکر تفریح و سایر جذابیت های موجود در اینترنت هم برود. این مسئله آسیب زا هست یا خیر؟
اسماعیل تبار: ساعتی قبل از اینکه با من برای مصاحبه تماس بگیرید، یک خانمی از فرمانیه تهران برای مشاوره پیش من آمده بود. مشکلی که داشت دقیقا عین مشکل «رومینا» بود که چند وقت قبل خبر قتلش در رسانه‌ها پیچیده بود. پدر برای این دختر گوشی خریده، ولی دختر به واسطه فضای مجازی با یک پسر در بندر عباس ارتباط گرفته و باهم مشغول رابطه شده اند. الان خانواده فهمیده و ممکن است برخورد تندی از سوی هر دو طرف صورت بگیرد. خوشبختانه والدین این کودک به سراغ ما آمده اند و دنبال راه حل می گردند.
مسلما اینترنت آزاد و بدون نظارت برای کودکان مناسب نیست، ولی در حال حاضر در اختیارشان قرار گرفته است، برای همین طبیعی ست که شاهد پیامدهایی از این دست باشیم. چرا بخشی از هزینه های میلیاردی ای که توسط مجلس و دولت صرف پشتیبانی از کسب و کارهای اینترنتی می شود به سمت فرهنگ سازی هدایت نمی شود؟
امسال به واسطه مدرسه خانگی ای که ایجاد شده است، سن گرایش به مسائل جنسی پائین آمده است. جالب است اگر کودکی در ۱۴ سالگی رابطه نامشروع داشته باشد اشکالی ندارد؟ ولی اگر همین کودک ازدواج کند می شود کودک همسری؟ در مسئله به اصطلاح «کودک‌همسری» فعالان حقوق بشری ساکت می مانند، ظاهرا اشکالی ندارد یک کودک ۱۴ ساله رابطه نامشروع برقرار کند و بعد آن سقط جنین کند. ولی همین اتفاق اگر در ازدواج بیفتد اشکال دارد؟
البته مسئله استفاده ناصحیح از اینترنت فقط محدود به کودکان نمی شود، در بزرگسالان هم گاهی شاهد همین موضوع هستیم. در سالهای اخیر بسیاری از بازیگران و افراد مختلف عکس های خصوصی، مثل بارداری همسرشان را در فضای مجازی پخش کرده اند که میلیون ها بازدید کننده داشته است. انتشار عکسهای خصوصی و نیمه خصوصی در فضای مجازی مثل این می ماند که کسی عکس زن بادارش را بگیرد و به تعداد ۱ میلیون تیراژ چاپ کنند و سر چهارراه بین یک میلیون رهگذر توزیع کند. آیا سلبریتی ها در سالهای گذشته عکس همسر باردار خودش را در سر چهارراه به میلیون ها نفر نشان می‌دادند؟
فارس: مشکل کجاست که چنین مسائلی در فضای مجازی در حال ترویج است؟
اسماعیل تبار: این مسئله به خاطر این است که فرهنگ ایرانی و فرهنگ اسلامی در میان برخی از ما تضعیف شده است. بخشی از راه حل این است که به نظام روان شناسی جامعه اهمیت داده شود. رهبر معظم انقلاب فرموده بودند هر خانواده باید یک روانشناس داشته باشد. آیا این مسئله توسط مسئولین ذیربط عملی شده است؟
من یک روانشناس را می شناسم که از آمریکا در ایران دارد کار می کند و درآمد هنگفتی از مراجعه کنندگان خودش از ایران دریافت می کند.
نهادهای امنیتی هم باید به این مسائل ورود پیدا کنند. به نظر من اهمیت جنگ روانی که در حال انجام است از سایر مسائل امنیتی مثل حمله داعش و طالبان کمتر نیست. وقتی دشمنان دارند کاری می کنند که پدر و پسر و اعضای خانواده روبروی هم بایستد، و جنگ داخلی درست شود دیگر نیازی ندارند جنگ دیگری را درست کنند.
ما مجمع تشخیص فکر برای سلامت روان نداریم. ما اتاق فکر و پارلمان برای سلامت روان نداریم. و این مسئله برای وزارت بهداشت و آموزش و پرورش و خود جامعه روانشناسی یک آسیب محسوب می شود.
فارس: وظیفه والدین در این میان چیست؟
اسماعیل تبار: پدر و مادر باید مطالعه و سطح آگاهی‌شان را بالا ببرند. پدر و مادر هزینه می‌کند و برای فرزندش گوشی موبایل تهیه می کند، اگر آگاهی لازم را نداشته باشند باید تاوانش را بدهند. امسال باید پدر و مادرها دقت بیشتری داشته باشند تا به عملکرد مجازی کودکان شان بیشتر آشنا باشند. اگر پدر و مادری ندانند در فضای موبایل کودکان شان چه اتفاقی می افتد باید منتظر هر پیامدی باشند. بعضی والدین می گویند پول نداریم تا به سراغ روانشناس برویم. سئوال اینجاست که چطور برای خرید موبایل پول داری ولی برای فرهنگ سازی و تربیت کودک و رفتن به سراغ روانشناس پول ندارید؟ وقتی دندان فرزندتان درد می کند به سراغ دندانپزشک می روید ولی برای تنش ها، درگیری ها و مشکلات اخلاقی و غیره سراغ روانشناس نمی روید و هزینه نمی کنید؟
فارس: مسئله اینجاست که به خاطر مساله آموزش مجازی والدین مجبور هستند به بچه‌ها گوشی هوشمند بدهند
اسماعیل تبار: پیشنهاد می‌کنم والدین به جای موبایل اختصاصی برای بچه‌ها لپ تاپ تهیه کنند. وقتی کامپیوتر خانوادگی دارید، ان فضا قابل مانیتور کردن و رصد کردن و کنترل کردن است. کتاب «روانشناسی موبایل» و چرا درس نمی خوانیم را والدین بخوانند. اگر والدین بگویند محتوای آموزشی نداریم، قبول نمی کنم. چون بنده خودم چندین کتاب در این زمینه نوشته ام.
فارس: به نظر شما بچه‌ها در فضای لپ‌تاپی که در اختیار همه خانواده است، به راحتی نمی‌توانند حریم خصوصی و شخصی خودشان را ایجاد کنند...
اسماعیل تبار: والدین باید صلاحیت والدگری به دست بیاورند. مسئله دیگری که والدین باید به آن توجه داشته باشند تفاوت بین سن زیستی و سن شناسنامه‌ای بچه‌هاست. در ظاهر فکر می کنیم کودک مان ۱۳ ساله است ولی سن زیستی او ۵ سال بزرگ تر از سن شناسنامه ای او است. والدین نباید فریب سن شناسنامه‌ای فرزندشان را بخورند. همچنین پدر و مادر با مطالعه کتاب های مختلف، شرایط سو استفاده و آسیب های فضای موبایل را بدانند. باید بدانند سنین آسیب ها پائین تر آمده است و اتفاقا بیشتر آسیب‌ها دخترانه هم هست. زمان گفت و گو بین خودمان و فرزندمان قرار دهیم. باید بنشینیم و گفت و گو کنیم. وقتی کسی می تواند وارد رابطه من و کودکم بشود که من رابطه خوبی با او برقرار نکرده باشم.
والدین باید تعامل نزدیک و منطقی و صمیمانه با فرزندان شان برقرار کنند. اگر این رابطه صمیمانه صورت نگیرد، باید منتظر هر گونه تنشی باشیم. من موارد زیادی در جلسات مشاوره خودم دارم که پدر به خاطر مشغله کاری نمی تواند با فرزندش صحبت کند.
پدر مادر ها باید با سعه صدر با اشتباهات کودکان شان رفتار کنند و اینکه محترمانه با فرزندان شان رفتار کنند. پدر و مادر های ما شنونده‌های خوبی نیستند، گاهی با بچه‌ها محترمانه رفتار نمی کنند. من هر دختری که مشکل اخلاقی یا رفتاری داشته و برای مشاوره پیش من آمده است را بررسی کردم، متوجه ۲ موضوع شده ام، پدر این دختر یا بی خبر است یا مستبد است که رابطه صمیمانه ای با فرزندش ندارد. اولین مرد زندگی یک دختر پدرش هست و اولین زن پسرها هم مادرشان هستند.
مادرها باید به نقش و وظایف خودشان واقف باشند
نکته دیگری که باید لحاظ شود این است که دانش آموز نباید به بهانه درس خواندن برای خودش کاخ خصوصی بسازد. قبلا مآخذ و منبع فساد مکان‌های دیگر بودند، ولی الان منبع فساد در فضای مجازی ست که وارد خانه ها شده است.
«مادر»ها نیز نقش محوری در منزل دارند. مادر باید تمام آسیب های سن نوجوانی و فضای مجازی را بداند. آیا می دانید ۸۰ درصد مخاطبان تتلو از دانش آموزان راهنمایی هستند؟ به همین خاطر هم هست که آهنگ های ساسی مانکن هم بیشتر برای مخاطب دانش آموز تولید می‌شود.
ما باید آگاهی مان را در این زمینه‌ها بالا ببریم. والدین برای تربیت فرزندان هوشمند باید وقت بگذارند و هدف زندگی کودک و تربیت و آینده کودک هم باید مشخص شود. دختر باید بشود مثل مادر و پسر هم باید بشود مثل پدر. ولی این مسئله الان حاکم نیست. مادر باید بداند که ۱۰ سال دیگر فرزند باید چه آینده ای داشته باشد. ما باید اقلا ۶ توانمندی از دانش‌آموزمان بخواهیم.
سلامت جسم و روان
معنویت
مدیریت
پیشرفت
مدیریت مالی
آگاهی از حقوق و مسئولیت انسانی
این مهارت‌ها از جمله مسائلی ست که ما باید به دانش آموزان مان تعلیم دهیم؟ آیا این مسائل در آموزش و پرورش ما تعلیم داده می شود؟
حالا که مدرسه این کار را انجام نمی دهد چرا خود خانواده ها این کار را انجام نمی دهند؟ حتما باید پدر و مادر ها برای خانواده شان یک روانشناس انتخاب کنند. روانشناسی که اخلاق و تخصص داشته باشد. این همان مسئله جنگ نرم است.
سن ناهنجاری های مختلف به شدت پائین آمده است. والدین همچنین باید با کودکان شان رفیق باشند. کودک نباید در فضای مجازی خصوصی داشته باشد. برای یک کودک چنین مسئله ای بی معنی ست. اتاق در بسته و اینترنت شبانه روزی، اصلا نباید باشد. شاید عده ای از دانش آموزان بخواهند این فضای خصوصی را داشته باشند، و بگویند سایر دوستان شان دارند، ولی والدین نباید زیر بار بروند و با صحبت دوستانه باید مشکل را حل کنند. و الا اگر همه اشتباه کنند، ما نباید تن به اشتباه بدهیم. اگر فرضا همه برای بچه های شان قمه بگیرند ما هم باید بگیریم؟
پدر مادر ما باید اول خودش یاد بگیرد و بعد به کودک منتقل کند. در این سالها صلاحیت والدگری برای پدر و مادر ما سخت تر شده است و بسیاری این ویژگی را ندارند.
