انقلاب عقلانی

به گزارش خبرگزاری بسیج از قم، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ارتباط تصویری با مراسم مشترک دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه‌های افسری نیرو‌های مسلح (۱۳۹۹/۰۷/۲۱) به مبنای عقلانیت در اقتدار ملی اشاره کردند و فرمودند: «مبنای اقتدار در جمهوری اسلامی یک مبنای «عقلانیّتی» است؛ یعنی ما اقتدار را بر اساس احساسات و عواطف و توهّمات و مانند این‌ها دنبال نمیکنیم. محاسبه‌ی اقتدار ملّی یک محاسبه‌ی عقلانی است؛ یعنی یک محاسبه‌ِی درست و منطقی.» ایشان در ادامه قدرت دفاعی و امکانات نظامی را از جمله‌ی محاسبات عقلانی دانستند.

 انقلاب اسلامی ایران با مطرح کردن شعار حاکمیت اسلام آغاز شد و در ادامه شعار‌ها و سیاست‌های متخذ از همان مبنای اسلامی را شفاف بیان کرد. بنای این شعار‌ها بر محاسبات عقلانی استوار بوده است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در یادکرد این محاسبات این‌گونه میفرمایند: «محاسبات جمهوری اسلامی از روز اوّل براساس منطق عقلانی و یک قوّه‌ی عاقله‌ای بوده است. عناصری که این محاسبات را شکل میداده این‌ها است: اوّل، اعتماد به خدا و سنن آفرینش؛ دوّم، بی‌اعتمادی به دشمن و شناخت او... اعتماد به مردم و ایمانها... اعتقاد به خودباوری و اینکه ما میتوانیم.» (۱) در ادامه برخی از عناصر قوه عقلانی نظام اسلامی که در بیانات رهبرانقلاب به آن‌ها تصریح شده است را مرور میکنیم.
سیر عقلانی برخی رخداد‌های انقلاب اسلامی
۱ مبارزات منطقی قبل از انقلاب
۲ گزینش مردم‌سالاری در نظام سیاسی کشور
۳ تدوین قانون اساسی و سیاست‌های کلی نظام
۴ شعار ضدآمریکایی و ضدغربی
۵ شعار وحدت اسلامی
۶ مقاومت و عقب‌نشینی نکردن مقابل دشمنان
۷ مدیریت دفاع مقدس از آغاز تا پایان جنگ
۸ تعامل با دنیا براساس عزت، حکمت و مصلحت
۹ شعار اعتماد به نفس و سیاست خوداتکایی
۱۰ استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای
۱۱ ارائه راه حل منطقی برای فلسطین
۱۲ قدرت دفاعی و حضور منطقه‌ای

* مبارزات منطقی قبل از انقلاب
حرکت صحیح مبتنی بر محاسبات عقلانی و پرهیز از هیجانات از همان ابتدا توسط رهبر نهضت، امام خمینی، پیگیری میشد. ایشان حرکت اساسی را آگاه‌سازی توده‌های مردم می‌دانست و مبارزین را از درگیری مسلحانه با رژیم طاغوت برحذر میداشت. تصریح به این سیاست معقول را امام در پاسخ خبرنگاران خارجی در پاریس این‌گونه داده است: «حتی‌الامکان از جنگ مسلحانه پرهیز داریم و معتقدیم به همین ترتیب که ملت پیش می‌رود کار را حل کنیم.» (۲) استخدام نیرو‌های مردمی و صف‌آرایی آنان در برابر رژیم طاغوت نشان از محاسبات دقیق در راه پیروزی بود، رهبرانقلاب در این باره میفرمایند: «انقلاب عظیم اسلامى ما ناشى از یک عقلانیت بود. این طور نبود که مردم همین طور بى حساب و کتاب به خیابان بیایند و بتوانند یک رژیمِ آن چنانى را ساقط کنند؛ محاسبات عقلانى و کار عقلانى و کار فکرى شده بود.» (۳)

* گزینش مردم‌سالاری در نظام سیاسی کشور
نظامات مختلفی که در الگوی حکومت‌های جهان مطرح است عموماً از توجه واقعی به مردم تهی هستند. آشکارترین زمینه‌ی دخالت مردم در حکومت شرکت در انتخابات سالم و رقابت آحاد مردم است. «انتخاب مردم‌سالاری، یکی از مظاهر روشن عقلانیت امام در مکتب حیاتبخش و نجاتبخش او بود. قرن‌های متمادی حکومت‌های فردی بر کشور ما حکومت کرده بودند.» (۴) امام موفق شد این حقیقت را در کشور نهادینه بکند. از منظر سنجش عقلانی، انتخابات هم حق دخالت مردم در سرنوشت کشور است و هم حق منتخبین در تصویب قوانین و اجرای آنها. همین حقوق دو سویه، میان مردم و مسئولین، یکی از دلایلی است که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر حضور حداکثری مردم تأکید دارند، «این‌که من بر حضور مردم اصرار میکنم به‌خاطر این است که این یک وظیفه شرعی و وجدانی و عقلانی است؛ چون مجلس وقتی قانون تصویب کرد، همه باید تسلیم آن قانون باشیم، پس شما باید در ایجاد آن مجلسی که میخواهد این قانون را تصویب کند، نقش ایفا کنید.» (۵)


* تدوین قانون اساسی و سیاست‌های کلی نظام
از دیگر مواردی که در آغاز انقلاب امام به آن مبادرت کردند، مسئله‌ی مهم قانون اساسی کشور بود. پی‌ریزی قوانین اسلامی و متقن، اولین مرحله‌ی برنامه‌ریزی‌های بعدی برای کشور بود چرا که مجرای تمام حرکات کشور قانون است. «امام خبرگان ملت را از طریق انتخابات مأمور کرد که قانون اساسی را تدوین کنند... بعد امام همین قانون اساسی را مجدداً در معرض آراء مردم قرار داد و رفراندوم قانون اساسی در کشور تشکیل شد. این، یکی از مظاهر عقلانیت امام است. ببینید، پایه‌های نظام را امام اینجور مستحکم کرد.» (۶)
مسئله‌ی دیگر از ابعاد قانونی و راهبردی نظام، تنظیم سیاست‌های کلی نظام است. باید توجه داشت که «فرایند تنظیم سیاست‌های کلّی یکی از منطقی‌ترین و زیباترین فرآیندهاست.» دستگاه‌های مختلف در این فرآیند قرار دارند: «این سیاست‌ها اوّل در کمیسیون‌های دولت تنظیم میشود و بعد به دولت می‌آید. دولت آن‌ها را بررسی و تصویب میکند و به رهبری پیشنهاد میکند. رهبری هم آن را به مجمع تشخیص مصلحت میدهد. این سیاست‌ها در کمیسیون‌های مجمع تشخیص مصلحت... بررسی و تکمیل میشود؛ بعد مجدّداً به رهبری میدهند. رهبری هم آن سیاست‌ها را با آن مبانی و اصول ارزشی نظام جمهوری اسلامی تطبیق میدهد، تصویب میکند و آن سیاست‌ها به دولت برمیگردد و به مجلس ابلاغ میشود.» (۷)



* شعار ضد آمریکایی و ضد غربی
در زمینه‌ی شعار‌هایی که انقلاب اسلامی ایران آن‌ها را سرلوحه کار خودش قرار داد، عقلانیت و دوراندیشی اساس آن‌ها بوده است. یکی از این شعار‌هایی که امام بعد از پیروزی انقلاب همگان را به آن سوق داد، شعار ضد آمریکایی بود. «این شعار ضدّ آمریکایی، این فریاد کشیدن بر سر آمریکا از روی تعصّب نیست، از روی جهالت نیست، از روی لجبازی نیست؛ از روی منطق است؛ متّکی به یک پشتوانه و عقبه‌ی منطقی و فکری است.» (۸) عقبه‌ی فکری آن برمیگردد به بررسی رفتار آمریکا نسبت به جهان و سابقه عملکرد آن نسبت به کشور ایران. اساس سیاست آمریکا در جهان افزون‌طلبی و دست‌اندازی به منافع کشورهاست. در مورد کشور ایران کودتای ۲۸ مرداد ۳۲ را راه‌اندازی کردند و شاه فراری را دوباره به مسند قدرت نشاندند. بعد از آن نیز سلسله‌ی دخالت‌ها و نفوذ در ایران حاکم بود. کمک به صدام در هشت سال جنگ تحمیلی، تحریم‌های اقتصادی، کارشکنی‌های مختلف در مجامع جهانی علیه حقوق ملت ایران و... همه حکایت از استمرار دشمنی‌ها و مقابله با آن به حکم عقل حرکتی سزاوار است؛ بنابراین «این نگاه ضد غربى و ضد آمریکایى در انقلاب اسلامى، متکى است به یک تجربه‌ى درست، به یک نگاه عقلانى درست، به یک محاسبه‌ى صحیح.» (۹)

* شعار وحدت اسلامی
امام خمینی (رحمه‌الله) با انتخاب شعار وحدت اسلامی یک همگرایی میان تمام مسلمانان جهان ایجاد کرد. هیچ فردی در کشور‌های مختلف به این فکر نمیکرد که «وظیفه شیعه چیست، وظیفه سنی چیست» اگر خود را داخل تفکرات اسلامی می‌دید، میتوانست با قیام امام همراهی کند. خواست دشمن، ایجاد اختلاف است، حال اگر خود مسلمانان، به بهانه‌های تفاوت‌های مذهبی، فرقه فرقه بشوند، با کمترین هزینه خواست استکبار تأمین شده است، لذا «اینکه امام این‌قدر روى مسأله‌ى «وحدت» تکیه مى‌کردند، براى این است که این، یک مسأله‌ى احساساتى نیست. این یک مسأله‌ى عقلانى است.» (۱۰)

* مقاومت و عقب‌نشینی نکردن مقابل دشمنان
انقلاب اسلامی از ابتدای تأسیس با دشمنی‌های فراوان روبرو بود. از همان ابتدای انقلاب تفکری سعی میکرد این را بقبولاند که راه نجات از فشار دشمن کوتاه آمدن است. این عده «خیال مى‌کنند عقل اقتضاء مى‌کند که انسان گاهى در مقابل دشمن کوتاه بیاید، امام درست نقطه‌ى مقابل این تصور حرکت کرد. عقلانیت امام و آن خرد پخته‌ى قوام‌یافته‌ى این مرد الهى، او را به این نتیجه رساند که در مقابل دشمن، کمترین انعطاف و کمترین عقب‌نشینى و کمترین نرمش، به پیشروى دشمن مى‌انجامد.» (۱۱)
رهبرانقلاب اسلامی در تبیین منطق مقاومت امام، به چند دلیل اشاره میکنند از جمله اینکه: «مقاومت، واکنش طبیعیِ هر ملّت آزاده و باشرف در مقابل تحمیل و زورگویی است.»، «مقاومت موجب عقب‌نشینی دشمن میشود، بر خلاف تسلیم.»، «هزینه‌ی تسلیم در مقابل دشمن بیشتر است از هزینه‌ی مقاومت.» (۱۲)

* مدیریت دفاع مقدس از آغاز تا پایان جنگ
از دیگر عرصه‌های بروز عقلانیت انقلابی، دفاع جانانه در مقابل تجاوز رژیم بعث عراق بود. امام خمینی از لحظه‌ی اول با شناخت دشمن اصلی موضع‌گیری صحیح را اعلام کردند و فرمودند: «صدام حسین به واسطه تحریک امریکا به ما تجاوز کرده و ما اگر جوابى بدهیم، هر گز به ملت عراق، که برادر ما هستند، مربوط نیست.» بسیج مردم از تدابیر اصلی امام برای حل مسئله‌ی جنگ بود که به حضور و شکوفایی استعداد‌ها انجامید، «تاکتیک‌هایی که در فتح‌المبین به کار برده شد؛ یعنی نیرو‌های مسلّح جمهوری اسلامی بتوانند به نحو شجاعانه‌ای سر از پشت جبهه‌ی دشمن دربیاورند و از پشت، دشمن را مغلوب و منکوب کنند... این‌ها همه کار‌های مدبّرانه و بزرگی بود.» (۱۳) و در آخر مسئله‌ی پایان جنگ و پذیرش قطعنامه بود، «در آن مقطع، این کار، کار مدبّرانه‌ای بود. اگر مدبّرانه نبود، اگر عاقلانه نبود، امام انجام نمیداد.» (۱۴) یکی از دلایل آن، مشکلات اقتصادی داخل کشور بود. «قبول قطعنامه از طرف امام، به خاطر فهرست مشکلاتی بود که مسؤولین آن روزِ امورِ اقتصادی کشورْ مقابلِ رویِ او گذاشتند و نشان دادند که کشور نمی‌کِشد و نمی‌تواند جنگ را با این همه هزینه، ادامه دهد.» (۱۵) توجیه سیاسی‌ای هم در فهرست این دلایل جای داشت، «قبول قطعنامه‌ی ۵۹۸ ... دشمن را که تحت شعار صلح‌طلبی، به هر جنایتی دست می‌زد، خلع شعار کرد.» (۱۶) با این تدبیر بود که «متجاوز شناخته شدن رژیم جنگ‌طلب عراق در محافل جهانى... حقانیت انقلاب و ملت ایران را ثابت کرد.» (۱۷)


* تعامل با دنیا براساس عزت، حکمت و مصلحت
ارتباط با دنیا از اصول اساسی روابط خارجی جمهوری اسلامی است و با اینکه مرز‌های مشخص با دشمنان اسلام دارد، اما با کسانی که وارد دشمنی نشده‌اند، اصل ابتدایی امکان ایجاد ارتباط دوستانه است. «کشور‌های زیادی در دنیا هستند که در مرز و ایدئولوژی و افکار و منطقه‌ی جغرافیایی، با ما اشتراک ندارند؛ ولی ما با آن‌ها رفت‌وآمد و معامله و روابط دوجانبه و بین‌المللی داریم.» (۱۸) ارتباط دوستانه با همسایگان از سیاست‌های جمهوری اسلامی است، «سیاست ایران نیز در تعامل با کشور‌های اسلامی و همسایگان خود، برادرانه و دوستانه و در تعامل با کشور‌هایی که تعرضی به جمهوری اسلامی ندارند، تعامل صحیح، معقول و منطقی است.» (۱۹) رهبرانقلاب اسلامی برای این تعامل منطقی سه ضلع «عزت، حکمت و مصلحت» قائل هستند. «عزت یعنی تحمیل هیچ‌کس را قبول نکردن.» ما به نژاد و نسل افتخار نمیکنیم، افتخار ما به اعتقاد توحیدی و ایمان به خداست. اگر کسی بخواهد بخاطر نژاد و ثروت و قدرت زورگویی کند قبول نمیکنیم. «ملت ما باید در روابط بین‌المللی خواری نبیند و اهانت نشود.» حکمت در روابط خارجی یعنی «هیچ‌گونه نسنجیدگی را نباید در اظهارات دیپلماتیک و هرآنچه که مربوط به سیاست خارجی و ارتباطات جهانی است، راه داد.» (۲۰) مراد از مصلحت هم رعایت مصلحت انقلاب و کشور است و در صورت تعارض با مصلحت شخصی، ترجیح مصلحت انقلاب است.

* شعار اعتماد به نفس و سیاست خوداتکایی
یکی ازشعار‌هایی که امام مطرح کرد و حقایق آن در روزگار دشمنی‌ها بخوبی روشن شد سیاست خوداتکایی و ترویج شعار «ما می‌توانیم» بود. اهمیت این شعار در دوران تحریم‌های سخت خودش را بیشتر نشان داد. اگر کشور از نظر کشاورزی و تولید و صنعت و... بی‌نیاز از بیگانگان باشد، سلاح تحریم، کارساز نخواهد بود. رهبرانقلاب روحیه‌ی اعتماد به نفس را مقابل روحیه‌ی تحقیر ایرانی در دوران‌های گذشته میدانند، «یک مظهر عقلانیت امام، تزریق روح اعتماد به نفس و خوداتکائی در ملت بود. در طول سال‌های متمادی، از آغاز تسلط و ورود غربی‌ها در این کشور - یعنی از اول قرن ۱۹ میلادی که پای غربی‌ها به ایران باز شد - دائماً به وسیله‌ی عوامل و دستیارانِ خودشان، با تحلیل‌های گوناگون، توی سر ملت ایران میزدند؛ ملت ایران را تحقیر میکردند... امام بزرگوار به یک چنین ملتی روح اعتماد به نفس را تزریق کرد، و این نقطه‌ی تحول ملت ایران شد.» (۲۱)


* استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و ممنوع دانستن بمب هسته‌ای
یکی دیگر از موضوعات پرچالش در انقلاب اسلامی، دشمنی استکبار با پیشرفت علمی از جمله انرژی هسته‌ای است. باتوجه به محاسبات آینده‌ی انرژی برای دنیا، داشتن انرژی‌های نو و هسته‌ای جزو مزیت‌های بی‌بدیل خواهد شد. هیچ کشور عاقلی اگر به فکر آینده‌ی ملت خود باشد، از این تکنولوژی پیشرفته خود را محروم نمیکند. طرح مسئله‌ی تبلیغاتی ساخت بمب هسته‌ای توسط ایران از راهکار‌های فریب اذهان و ایران‌هراسی در دنیا است. جمهوری اسلامی اولاً «بر اساس عقیده‌ی اسلامی و به صورت مبنایی، تولید سلاح هسته‌ای و استفاده از آن را ممنوع می‌داند.» (۲۲) ثانیاً براساس محاسبات عقلانی «تسلیحات هسته‌ای جز هزینه‌ی ایجاد و هزینه‌ی نگهداری هیچ فایده‌ای ندارد. تسلیحات هسته‌ای برای یک ملت قدرت نمی‌آورد؛ چون قابل اجرا و قابل استفاده نیست.» (۲۳)

* ارائه راه حل منطقی برای مسئله فلسطین
برای موضوع فلسطین راه حل‌های مختلفی از سوی سیاستمداران جهان ارائه شده است. یک راه حل غلط این است که با رژیم صهیونیستی «مذاکره کنند و با او به یک نقطه توافق برسند.» (۲۴) با توجه به ماهیت این رژیم و سابقه رفتاری او، نشان داده که به هیچ امضا و قطعنامه‌ای پایبند نیست. «راه حلِ‌ّ منطقی راه حلّی است که همه وجدان‌های بیدار دنیا و همه کسانی که به مفاهیم امروزِ دنیا معتقدند، ناچارند آن را قبول کنند.» (۲۵) «ما همه‌پرسی از ملت فلسطین را پیشنهاد میکنیم... همه‌ی مردم اصلی فلسطین، از مسلمان و مسیحی و یهودی - نه مهاجران بیگانه - در هر جا هستند؛ در یک همه‌پرسیِ عمومی و منضبط شرکت کنند و نظام آینده‌ی فلسطین را تعیین کنند.» (۲۶) بنابراین منظور جمهوری اسلامی از نابودی رژیم صهیونیستی، سازوکار عقلانی و رفراندوم عمومی در فلسطین است، «این منطقى که امام بزرگوار مطرح کردند که «اسرائیل باید از بین برود»، یک منطق انسانى است؛ ما سازوکار عملى آن را هم به دنیا ارائه کردیم، که کسى هم نتوانست هیچ ایراد منطقى بگیرد.» (۲۷) البته مقاومت تا رسیدن به روز رفراندوم هم ناشی از موضع عقلانی و راه حلی میان‌مدت است، «تا وقتى که این رژیم جعلى سرِپا است و نابود نشده است، علاج، مقاومت قاطع و مسلحانه ى در مقابل این رژیم است.» (۲۸)


* قدرت دفاعی و حضور منطقه‌ای
ابزار و امکانات دفاعی نظام اسلامی همواره از سوی جبهه‌ی ظالم دشمن مورد مخالفت بوده است. تا زمانی که تهدید و تهاجم از سوی دشمن وجود دارد، ابزار رفع و دفع دشمنی‌ها هم باید باشد. «حد و اندازه‌ی قدرت دفاعی، عرض و طول نیرو‌های مسلّح، چگونگی تقسیم مسئولیّتها میان نیرو‌های مسلّح و تعیین انواع ابزار‌های دفاعی، همه بر اساس محاسبات درست و منطقی است؛ یعنی بر اساس عقلانیّت است.» یکی از دلایل آن این است که «اگر ملّت قدرت دفاعی پدیدآمده‌ی از یک چنین محاسبه‌ای را داشته باشد، آن وقت مسئولان طمأنینه پیدا میکنند، مردم آرامش پیدا میکنند و با آرامش خیال مشغول کار‌های اساسی‌ای که در یک کشور لازم است میشوند.» (۲۹) «بدون امنیّت، همه‌ی ارزش‌های مهمّ کشور دچار اختلال خواهند شد.» (۳۰) بر همین اساس حضور منطقه‌ای ایران یک حرکت عقلانی و پیش‌گیری از صدمه خوردن امنیت داخل کشور است. به عنوان مثال مجاهدت مدافعان حرم، هزار‌ها کیلومتر دورتر از کشور، اثری غیرمستقیم در حفظ امنیت کشور داشت. رهبرانقلاب در این باره میفرمایند: «این شهدای [مدافع حرم]رفتند با دشمنی مبارزه کردند که اگر این‌ها مبارزه نمیکردند، این دشمن می‌آمد داخل کشور... اگر جلویش گرفته نمیشد، ما باید اینجا در کرمانشاه و همدان و بقیه‌ی استان‌ها با این‌ها میجنگیدیم و جلوی این‌ها را میگرفتیم. در واقع این شهدای عزیز ما جان خودشان را در راه دفاع از کشور، ملت، دین، انقلاب اسلامی فدا کردند.» (۳۱)

* نتیجه
بنابراین انقلاب اسلامی نشان داده است که در همه‌ی امور به عقلانیت و تدبیر پایبند است، چه در مسائل داخلی جامعه و چه در ارتباطات بین‌الملل، محاسبه‌گری حرف اول را میزند. البته محاسبات جمهوری اسلامی، محدود به امور مادی نیست و توجه به محاسبات معنوی، نقشی بی‌همتا در تصمیم‌گیری‌ها دارد. از همین رو است که «وقتى ما پایبندى خود را به اسلام و آرمانهاى اسلامى، همراه میکنیم با عقلانیت، با پیشرفت علمى، با حضور در میدانهاى مختلف دانش و مسائل اجتماعى و مسائل سیاسى، این میشود یک الگو.» (۳۲) در واقع الگو شدن جمهوری اسلامی، مقدمه‌ای برای هدایت ملت‌ها و امت‌ها به سوی اسلام ناب و رسیدن به سعادت همگانی خواهد بود.

 

انتهای پیام/