به گزارش سرویس اساتید خبرگزاری بسیج، علی نظری، عضو گروه زبان و ادبیات عربی و نهج البلاغه دانشگاه لرستان و مسئول سازمان بسیج اساتید استان لرستان در یادداشتی با عنوان ادبیات مقاومت عربی در پرتو حماسه حسینی ( ای شب عاشوراء 1) آورده است:
«انّ الحسینَ، مصباحُ الهدی و سفینةُ النّجاةِ»
امام حسین علیه السلام، انسان همیشه جاودان، برای بسیاری از اندیشمندان و انسان های آزاده و آزادی خواه، همواره چراغ راه و ساحل امن ایمان و هدایت است. در این میان، بسیاری از نویسندگان و شعرای معاصر عربی، شخصیت امام حسین (ع) و قیام و انقلاب جهانی او را در آثار نثری و شعری خود، بازتاب داده اند.
شاعر معاصر عربی همچون انسان معاصر و جهان مدرن، امام حسین و تسلیم ناپذیری و ایستادگی اش در برابر ستم و انحراف و بی عدالتی و هرزگی را ، راه برون رفت از صدها مسئله ای می داند که پیش روی دارد از بن بست های فکری و عملی و فروماندن در حل مسائلش، تا بحران هویت و شخصیت و تا پرسش های متعددی که آن به آن بر ساحت شعرش عرضه می شود و او پاسخ روشنی برای آنها ندارد و از بن بست در حل مشکلات عقیدتی و سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و اخلاقی و دینی و مذهبی و... گرفته تا حیرت و سرگردانی و دودلی و شک و تردید در اهداف و آرمان و راه و روش.
بر همین اساس شاعر معاصر و شاعر مدرن، به دنبال پناهگاه و چراغ راهی است که در پرتو آن، بتواند آرمان های خود را پیدا کند و هویت از دست رفته خود را باز یابد. وی به دنبال الگویی است که بنیان فکری ازهم فروپاشیده او را بازسازی کند و قدّ خمیده و ذلت بار وی را در برابر ستم ها و ستمگران راست و پایدار کند.
شاعر معاصر مانند دیگر انسان های معاصر در جستجوی انسانیتِ انسان و کرامت خدشه دار و لگدمال شده است و به عبارت دیگر در جستجوی الگویی است که بتواند یک جا و فراگیر، همه مسائل پیش روی او را حل کند و برای پرسش هایش پاسخ باشد. بر همین اساس هر شاعری به فراخور ظرفیت و استعداد و دانش و بینشش به دنبال شخصیتی است از میان شخصیت های تاریخی و دینی و گاه ادبی و اسطوره‌ای، که بتواند چراغ راه او و جامعه ی پیرامون و زیستگاهش باشد. در این میان بدون شک امام حسین علیه السلام و حماسه بزرگ و انقلاب خونینش، الگوی حسنه ای است که توجه بسیاری از شعرای معاصر و مدرن و پسامدرن را به خود جلب کرده است.
از این روی، بسیاری از شعرای معاصر عربی در جهان مدرن خود، امام حسین (ع)، و قیام و انقلاب او را الگویی تمام عیار برای برون رفت و حلّ مسائل پیش روی خود و جوامع خود می دانند. بسیاری از شعرا، زیستِ پاک و حماسی و قهرمانانه و تسلیم ناپذیر امام حسین را به عنوان الگویی برای کسانی می دانند که انسانی و درست زندگی کردن را آرمان خود ساخته اند. لذا زیستی حسینی، توصیه می کنند و آن را در میدان و ساحت شعر خود آشکار و پنهان، هنری و ظریف و ادیبانه و شاعرانه بازتاب می دهند و انسان معاصر را به سمت و سویی حرکت می دهند که راه نجات از مصائب روزگار را نه در تسلیم و سازش در برابر زورگویان و مستکبران و نظام سلطه می داند، بلکه او را فرامی خوانند که برای رستگاری و نجات از ظلمت و جهل و خودخواهی و گمراهی و تلاطم و حیرت و تردید و شک، در جستجوی کشتی نجات امام حسین(ع) باشد و به او می آموزند که در پرتو نور چراغ هدایت قیام خونین عاشوراء است که می توان خود را به ساحل امن و امان و ایمان و ثبات و سرافرازی و استقلال و آزادی رساند.
در این مجال بر آنیم در سلسله یادداشت‌هایی به تحلیل برخی از قصائد و قطعات شعری معاصر عربی با محوریت امام حسین (ع) و قیام و پیام های حماسه جاودان عاشوراء بپردازیم.
قطعه شعر " يا ليلةَ عاشوراء" از شاعر معاصر عراق، عبد الكريم أحمد عاصي المحمود، از جمله سروده هایی است که در خور توجه و پردازش است.
شاعر در سرایش سوزناک و البته افتخار آمیز و حماسی اش، از شبی یاد می کند که خود "شب"، عاشق شهادت است شبی که به عشق شهادت، همنوای با عاشقان حسین، پیشانی خود را برای ذبح و شهادت بر زمین می گذارد و می مالد و در زمین کربلاء بیتوته می کند و همانجا در گذار از خود، شب را یا به عبارتی، خود را سپری می کند و از خود عبور می دهد و این شب، چیزی نیست جز شب عاشوراء :« يا ليلةَ عاشوراء/ يا ليلةً باتت معفّرة الجبين/ ومضاءةً عشقاً يتوق الى الشهادة/ وبلا هوادة» شاعر، شب را اسماعیل وار، تسلیم حقّ می داند و عاشق قربانی شدن در اطاعت از حقّ و اوامر الهی:« فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْىَ قَالَ يَابُنىَ إِنىّ أَرَى فىِ الْمَنَامِ فَبَشَّرْنَاهُ بِغُلَامٍ حَلِيمٍ / أَنىّ أَذْبحَكَ فَانظُرْ مَا ذَا تَرَى قَالَ يَأَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنىِ إِن شَاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابرِينَ/ فَلَمَّا أَسْلَمَا وَ تَلَّهُ لِلْجَبِينِ/ وَ نَادَيْنَاهُ أَن يَإِبْرَاهِيمُ/ قَدْ صَدَّقْتَ الرُّءْيَا إِنَّا كَذَالِكَ نجَزِى الْمُحْسِنِينَ/ إِنَّ هَذَا لهَ وَ الْبَلَؤُاْ الْمُبِينُ/ وَ فَدَيْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ (101الصافات:101- 107) (ما او [ابراهيم] را به نوجوانى بردبار و صبور بشارت داديم! / هنگامى كه با او به مقام سعى و كوشش رسيد، گفت: «پسرم! من در خواب ديدم كه تو را ذبح میكنم، نظر تو چيست؟» گفت «پدرم! هر چه دستور دارى اجرا كن، به خواست خدا مرا از صابران خواهى يافت!) (ترجمه آیت الله مکارم شیرازی)
"شب عاشوراء"، به پیروی از آقازاده اول جهان اسلام و گرامی ترین نوادگان پیامبراعظم(ص)، عاشقانه و به عشق دیدار محبوب و یگانه معبود، شمشیری را می بوسد که فردا او را به شهادت خواهد رساند:«عشقاً يقبّل سيفَ قاتله اللعينْ» شبی که تن به هیچ تسلیمی نمی دهد و لباس زبونی بر تن نمی کند و در برابر هیچ سرکشی، سر فرود نمی آورد:«ولذلّةٍ لا يستكينْ»
شاعر، با الهام از آیه ی 146 سوره مبارکه آل عمران، و به کمک قدرت تخیّلش، شب عاشوراء را به مثابه مردانی رّبانی و الهی معرفی می کند که در رکاب امام زمانش می جنگد و مقاومت می کند و در برابر مصیبتها و بلایا، هیچ ستستی و رخوت و سازشی از خود نشان نمی دهند زیرا در مسیر حقّ و الله گام می نهند «وَ كَأَيِّن مِّن نَّبىِّ قَتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُواْ لِمَا أَصَابهَمْ فىِ سَبِيلِ اللَّهِ وَ مَا ضَعُفُواْ وَ مَا اسْتَكاَنُواْ وَ اللَّهُ يحُبُّ الصَّابرِينَ/ وَ مَا كاَنَ قَوْلَهُمْ إِلَّا أَن قَالُواْ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَ إِسْرَافَنَا فىِ أَمْرِنَا وَ ثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَ انْصرُنَا عَلىَ الْقَوْمِ الْكَفِرِينَ/ فَاتَئهُمُ اللَّهُ ثَوَابَ الدُّنْيَا وَ حُسْنَ ثَوَابِ الاَخِرَةِ وَ اللَّهُ يحُبُّ المْحْسِنِينَ»(آل عمران: 146-148)(چه بسيار پيامبرانى كه مردان الهى فراوانى به همراه آنان جنگ كردند! آنها هيچ گاه در برابر آنچه در راه خدا به آنان مىرسيد، سست و ناتوان نشدند (و تن به تسليم ندادند)؛ و خداوند استقامت كنندگان را دوست دارد.) (ترجمه آیت الله مکارم شیرازی)
ادامه دارد....
