دست‌های خالی و تحریم‌هایی که برداشته نمی‌شود

حجت‌الاسلام جلیل محبی:

مذاکرات چندین ساله هسته ای با نگارش یک متن جمع بندی که حاوی سند اصلی و ضمایم نسبتاً طولانی است به پایان رسیده است. اصل برگزاری این مذاکرات که قدرت های مادی جهان را مجبور ساخته است با کشوری که تا چند دهه قبل هیچ جایی در مناسبات بین المللی نداشته است، مذاکراتی انجام دهند که از جهات مختلفی از جمله طول زمان مذاکرات، تعداد مذاکراه کنندگان، حساسیت متن های نگارش شده، تغییر برخی مناسبات حقوقی درعرصه بین الملل در خلال مذاکرات و متون تهیه شده و مانند آنها رکورد دار بوده است، نشان از قدرت اسلام و ایران و دست پر دولتمردان سرزمین ما و فرزندان غیور وطن است.

این مذاکرات که با پشتیبانی رهبر معظم انقلاب به این نقطه حساس رسیده است، یک برگ برنده تاریخی بر فریبکاری دولت های غربی بخصوص آمریکاست که با ترفندهای حقوقی و سازوکارهای حقوق بین الملل، از جمله ساختار شورای امنیت سازمان ملل، به گونه ای عمل نمایند که ایران در عمل انجام شده قرار گرفته و راه پس و پیش نداشته باشد.

آنچه اینجانب به عنوان یک «حقوق خوانده» می توانم به مردم ایران تقدیم کنم، و بیان آن را یک فریضه ملی و دینی می دانم، آن است که «تحریم ها به طور کلی لغو نشده و قسمتی هم که تعلیق می شود به سادگی یک روند چند هفته ای و بدون این که ایران بتواند از حقوق خود دفاع کند قابل بازگشت است و در آن روز ما دیگر نه راکتوری داریم که قدرت های بزرگ از ترس آن با ما مذاکره کنند و نه اورانیم های غنی شده ای و نه سانتریفوژهای متعددی».

هیچ کس نمی تواند و اصولاً حق ندارد با حمایت هایی که رهبرمعظم انقلاب از تیم مذاکره کننده داشته اند ایشان را به بی امانتی و مانند آن متهم کند، اما آنچه ما امروز با آن مواجه هستیم یک سند کاملاً حقوقی است که قسمتی از محتوای آن در خصوص تحریم ها را محضر شریف شما از متن انگلیسی تقدیم میکنم.

در متن و ضمایم برجام به کرات اشاره به لفظ «Lifting»(برداشتن) در مواجهه با سرنوشت تحریم های هسته ای شده است. (به عنوان مثال میتوان به بند 4 پیش گفتار «preface» و بند 5 بخش مقدمه و قواعد کلی.)

این موضوع در بخش های مختلف مرتبط با تحریم ها و از جمله در مقدمه متن برجام به وضوح به چشم می خورد.

آنچه مسلم است کاربرد بسیار و معنادار لفظ «برداشتن» در خصوص رفع تحریم های ایران امری اتفاقی و خارج از اراده گروه 1+5 نیست بلکه آثار منحصر به فرد خود را دارد. کما اینکه این لفظ با در نظر گرفتن  اقدامات شورای امنیت، اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا  در رابطه با تحریم به تفصیل بیشتر بیان شده است.

در خصوص تحریم شورای امنیت می توان گفت، اگرچه لفظ «Terminate» (لغو یا اختتام) به کار رفته است، لیکن تعیین موادی در متن برجام و متعاقب آن سند قطعنامه 2231، و تاکید بر اینکه اصل تحریم ها و اساساً خارج شدن این تحریم ها از دستور کار شورای امنیت و اتحادیه اروپا پس از موعد 10 ساله و با حصول شرایطی از جمله راستی آزمایی و گزارش مبسوط تر آژانس، محقق می‌شود، ماهیت تعلیقی برخی مفاد تحریم ها علیه ایران را تصدیق می نماید. به علاوه در خصوص شورای امنیت میتوان گفت، با قرار دادن موعد 10 ساله برای خاتمه حقیقی تحریم های شورای امنیت علیه برنامه صلح آمیز هسته ای جمهوری اسلامی ایران و با تاکید بر این که برخی محدودیت های تسلیحاتی و مرتبط با موشک‌های بالستیک که قابلیت حمل سلاح هسته ای دارند، عملاً تحریم های ایران ماهیتی تعلیقی دارند و لغو افاده نمی گردد.

در حوزه تحریم های تحمیلی اتحادیه اروپا به لحاظ فنی اولاً، آنچه که «Terminate» (لغو یا اختتام)» می شود تحریم های مندرج در اسناد  به اصطلاح «Council Regulation» اتحادیه اروپا می باشند و تحریم های مندرج در اسناد به اصطلاح «Council Decision» با لفظ صریح «Suspend» (تعلیق) قید شده است.

ثانیاً احاله لغو (اختتام) کامل تحریم ها در اتحادیه اروپا منوط به روز انتقالی حدود 8 سال بعد و نهایتاً روز لغو (اختتام) یعنی 10 سال بعد و با تاییداتی از سوی آژانس شده است. این مساله نمی تواند به معنای لغو باشد و حاکی از تعلیق است.

در حوزه  ایالات متحده آمریکا اولاً تصریح در کاربرد لفظ«Cease» (توقف) مفهومی حتی ضعیف تر و خفیف تر از لفظ تعلیق است به علاوه اینکه همین موضوع نیز با قیود فرامین ریاست جمهوری و با محدودیت های ویژه ای همراه است.

حاصل این که، این نکته استنباط می گردد که اصطلاح «Lifting» (برداشتن) به عنوان واژه ای که جامع معانی و افعال مختلفی که باید در خصوص تحریم ها و در قبال رژیم کلی و در هم تنیده تحریم ها علیه ایران به کار رود، به صورت کلی به معنای «اختتام جزئی» تحریم ها است. به این معنا که برخی مقررات سابق تحریمی - مشخصاً تحریم های تسلیحاتی- به عنوان محدویت بر ایران تحمیل شده است و لذا لغو تحریم از این بابت جزئی است. از آن رو  مواردی که لفظ «لغو» در رابطه با آن به کار رفته عملاً -چنانچه گذشت- به قیود زمان و شروط دیگر مقید شده است، می توان استعمال «لغو» را مسامحی و مجازی و در غیر ماوضع له دانست که مفهوم قابل ملاحظه ذیل آن، «تعلیق» تلقی نمود. در مواردی نیز که اساساً لفظ «لغو» به کار نرفته است بی شک  لغو مد نظر نبوده است.

از این رو تحریم های حاصل جمع محتوای برجام در بندهای مختلف در باب تحریم ها اولاً تعلیق است و ثانیاً تعلیق جزئی تحریم و نه همه آنها و ثالثاً‌ قابل بازگشت فوری است.

به این موضوع این را اضافه می کنیم که سازو کار بازگشت تحریم ها به صرف ادعای یک از طرفین معاهده قابل انجام است. یعنی مطابق قسمت آخر متن اصلی برجام چنانچه هر یک از طرفین ادعا کنند که ایران تعهد برجام را انجام نداده است (برای مثال اجازه بازرسی از مناطق نظامی را به بازرسان آژانس نداده است) روند حل اختلاف شروع و بدون رای گیری در خصوص اعمال تحریم ها، کلیه تحریم های سابق بازگردانده می شود.

تحریم ها باید برداشته شود و این برداشتن تحریم ها خواست تک تک مردم و دولتمردان ما از همه جناح های سیاسی است ولو آنکه ما در این بده‌بستان سیاسی قسمتی از فعالیت های هسته ای خود را که خیلی برایمان اهمیت دارد تعطیل کنیم. اما آنچه مهم است آن است که ما باید در راکتور فولادی اراک بتون بریزیم و سانتریفوژها را از بین ببریم و مواد غنی شده را از کشور خارج کنیم ولی تحریم ها لغو نمی گردد و بازگشت تحریم های معلق شده هم در چند هفته انجام می شود. در آن زمان ما می مانیم و دست های خالی و تحریم های موجود. کدام ایرانی زیرکی است که به این سادگی فریب بخورد؟