همزمان با افزایش تنش میان چین و ایالات متحده بر سر ورود ناوچه آمریکایی «یواس اس لَسن» به محدوده 12 مایلی جزایر مصنوعی چین، ناظران از احتمال درگیری نظامی میان این دو کشور بر سر این مساله در آینده‌ای نه چندان دور سخن می‌گویند.

کد خبر: ۸۵۹۲۳۴۲

۱۹ آبان ۱۳۹۴ - ۲۰:۰۰

به گزارش خبرگزاری بسیج، سال‌هاست که رقابتی فزاینده بر سر جزایر و پهنه دریای چین جنوبی، عمدتا میان 5 کشور جمهوری خلق چین، تایوان، ویتنام، مالزی و فیلیپین در جریان است (در دریای چین شرقی چنین رقابتی میان چین و ژاپن در جریان است). مناقشه اصلی روی دو مجموعه جزیره «پاراسل»و «اسپارتلی» و مرزهای دریایی در خلیج «تونکین» است.

آیا رقابت اقتصادی چین و آمریکا به درگیری نظامی می انجامد؟

منافع اصلی مناطق ذکر شده برای کشورهای همسایه عبارتند از حق استفاده از منابع غنی ماهی و آبزیان، استفاده از منابع احتمالی نفت و گاز بستر دریای چین و کنترل بر یکی از آبراه‌های راهبردی بین‌المللی. بدیهی بود که ورود ناوچه آمریکایی به حریم 12 مایلی اطراف یک جزیره مصنوعی، به شدت حساسیت چین را برانگیزد.

یو اس اس لَسن

به محض ورود این ناوچه به محدوده، گشت دریایی چین آن را تحت پوشش گرفت و ناوچه را مورد پرسش قرار داد:

«هی، شما در آب‌های چین هستید. چه قصدی دارید؟»

00:13 08:47

هشدارهای ناوگان چین به هواپیمای نظامی آمریکا که در محدوده جزایر مصنوعی در حال گشت‌زنی است.

پایگاه چینی به هواپیمای آمریکایی هشدار می‌دهد که در حال نزدیک شدن به محدوده پایگاه نظامی چین است و برای پرهیز از هرگونه اتفاق و سوء برداشت که می‌تواند بسیار خطرناک باشد، سریعا این منطقه را ترک کند. در مقابل، هواپیمای آمریکایی اصرار دارد که براساس قوانین بین‌المللی در محدوده آب‌های بین‌المللی در حال حرکت است.
دانلود

به نقل از رابرت فرانسیس، افسر فرمانده ناوچه، این نخستین سؤال چینی‌ها بود. خدمه پاسخ دادند که عملیات آن‌ها منطبق بر قوانین بین‌المللی است و قصد عبور از کنار جزیره را دارند. در واقع، این ناو در حال انجام تمرینی موسوم به «آزادی کشتیرانی» بود که از سوی دولت آمریکا برای به چالش کشیدن دعاوی چین بر این آبراه راهبردی طراحی شده است. به گفته فرانسیس که بر عرشه ناو هواپیمابر تئودور روزولت (در حاشیه دیدار وزیر دفاع آمریکا) سخن می‌گفت، چینی‌ها که از جواب قانع نشدند، بارها و بارها پرسش خود را تکرار می‌کردند.

ناوچه آمریکایی یو اس اس لَسن

در پی عصبانیت دولت چین از این اقدام چالش برانگیز، بلافاصله «مکس باوکوس» سفیر آمریکا در چین احضار شد. معاون وزیر خارجه چین، در این دیدار عمل آمریکا را "کاملا غیرمسؤولانه" خواند. مقامات وزارت دفاع هم گفتند که ناو آمریکایی را رصد و تعقیب کرده و به آن هشدار داده‌اند، چرا که به طور غیر قانونی وارد آّب‌های نزدیک به جزایر مورد مناقشه چین و چند کشور دیگر منطقه شده بود. این مقامات از دولت آمریکا خواستند که "‌بلافاصله این اقدام خود را تصحیح کنند."

مکس باوکوس؛ سفیر آمریکا در چین

گفتنی است که «اشتون کارتر»، وزیر دفاع امریکا، در برابر سؤال کمیته نیروهای مسلح سنای آمریکا، ورود ناوچه به محدوده 12 مایل دریایی را تایید کرد و آن را امری کاملا قانونی دانست.

دریادار «هری بی. هریس جونیور»، فرمانده نیروهای آمریکایی در اقیانوس آرام، در جمع دانشجویان آمریکایی در دانشگاه پکن، اظهارات پیشین اشتون کارتر را نقل کرد که "نظام بین الملل از طرف روسیه، و به طریقی دیگر از طرف چین، به واسطه جاه طلبی‌های دریایی آنان تهدید می‌شود."

دریادار هنری بی. هریس؛ فرمانده نیروهای آمریکایی در اقیانوس آرام

با این حال هریس ادعا کرد که تصمیم به فرستادن «یواس اس لسن» (یک ناوشکن مجهز به موشک هدایت شونده) به دریای چین جنوبی، پیام تهدیدی برای هیچ کشوری نیست و صرفا نشان از تعهد آمریکا به آزادی کشتی رانی در آب‌های بین المللی است:

«من به درستی باور دارم که این عملیات معمول، نباید تهدیدی علیه هیچ کشوری در نظر گرفته شود. این عملیات‌ها برای حفاظت از حقوق، آزادی‌ها، کاربردهای مشروع دریا و هواست که به واسطه قوانین بین‌المللی، برای همه کشورها تضمین شده است.»

دولت چین اما این تعارفات را جدی نگرفت و اقدام آمریکا را یک "تحریک عامدانه" خواند. در دیداری که در کوالالامپور مالزی، در جریان اجلاس وزرای دفاع آسه آن، بین وزیر دفاع چین، چنگ ونکووان، و وزیر دفاع آمریکا صورت گرفت، ونکووان بر غیرقانونی بودن اقدام آمریکا پافشاری کرد. فضای این گفتگو، عملا کل اجلاس را تحت تاثیر قرار داد و عملا وزرای دفاع کشورهای شرکت‌کننده نتوانستند بر سر مناقشات بر سر دریای چین جنوبی به نتیجه برسند.

اشتون کارتر؛ وزیر دفاع آمریکا

ژنرال چانگ ونکووان؛ وزیر دفاع چین

به گفته دو مقام ارشد نظامی آمریکا که در جلسه دو وزیر حضور داشتند، آقای ونکووان به کارتر گفت که اقدامات چین در دریای چین جنوبی (توسعه زیرساخت‌های نظامی و ساخت جزایر مصنوعی) عمدتا ماهیت دفاعی دارد و به علاوه چین یک «خط مرزی» برای خود در برابر چالش‌های آمریکا نسبت به دعاوی سرزمینی چین قایل است. در این دیدار 40 دقیقه‌ای، کارتر از اظهارات «شی جین پینگ»، رییس جمهور خلق چین، در سپتامبر گذشته در کاخ سفید استقبال کرد که گفته بود "چین به دنبال نظامی‌کردن جزایر مورد ادعایش در دریای چین جنوبی نیست." ولی وزیر خارجه چین توضیحی درباره اهداف واقعی کشورش از ساختن جزایر مصنوعی و تاسیسات نظامی در منطقه نداد. با این حال، از کارتر برای بازدید از چین در بهار آینده دعوت شد.

رییس جمهور چین در کاخ سفید

همزمان با این دیدار، در چین ملاقاتی میان ژنرال «فِنگ فَنگهوی»، رییس ستاد کل ارتش چین و دریادار هریس، فرمانده نیروهای آمریکایی در اقیانوس آرام، صورت گرفت.

ژنرال فنگ فنگهوی

در این دیدار، ژنرال فنگ گفت که این اقدام ناوچه آمریکایی بر مذاکرات چین و آمریکا در باب مسائل دریای چین جنوبی سایه انداخته است. او دوباره بر دعاوی چین در این دریا تاکید کرد و آن را حقی "از دوران باستان" دانست:

«درست پیش از بازدید شما، بدون لحاظ حسن نیت چین، دولت آمریکا ناوچه‌ای را برای گشت‌زنی در اطراف جزایر نانشا (اسم چینی جزایر اسپارتلی) روانه کرد که جو نه چندان خوشایند برای ملاقات ما ایجاد کرد، و این مایه تاسف است....امیدوارم که بتوانیم درک و اعتماد دوجانبه را بالا ببریم و آثار منفی را برطرف کنیم.»

جزایر نانشا (اسپارتلی)

هریس درباره دعاوی ارضی چین در ماه مارس گفته بود که «چین یک "دیوار بزرگ از ماسه" (کنایه به سست بودن دیوار چین جدید) ایجاد کرده است و موجب افزایش نگرانی‌ها درباره نظامی شدن جزایر طبیعی و مصنوعی واقع در منطقه مورد ادعای چند کشور شده است». چین بر مجموعه جزایر اسپارتلی (نانشا) که مجموعا 802 هکتار را در برمیگیرد، ادعای مالکیت دارد و در آن‌ها لنگرگاه، اقامت گاه و باند فرود ساخته است. به علاوه، چین جزایر مصنوعی خودساخته را جزایر کامل می‌داند و برای آن‌ها حریم 12 مایل دریایی اعلام کرده است. آمریکا این عارضه‌های مصنوعی ساخته شده توسط چین (هفت جزیره مصنوعی کوچک از جمله «سوی ریف») را به رسمیت نمی‌شناسد و همچنان به عنوان صخره‌های دریایی (ریف) به آن‌ها نگاه می‌کند و تنها یک «حریم ایمنی» 500 متری برای آن‌ها قایل است.

تاسیسات نظامی چین در جزایر مصنوعی

گفتنی است که چین در واکنش به اقدام «یو اس اس لسن» جنگنده‌های پیشرفته «جِی 11 بی» نیروی دریایی خود را که مجهز به موشک‌های هوا به سطح هستند بر جزیره «ژونگ ژینگ» (یا با نام غربی جزیره وودی) فرود آورده است. این هواپیماها متعلق به اسکادران 25 نیروی دریایی چین هستند. گرچه عکس‌های منتشر شده از این جزیره نشان می‌دهد که امکانات پشتیبانی از این نوع جنگنده در آن وجود ندارد و این حضور موقتی و صرفا برای نشان دادن جدیت چین در مقابله با تهدیدات است. هم اکنون چین در جزیره هاینان، 100 فروند از این نوع جنگنده مستقر کرده است که به این کشور قابلیت گشت‌زنی هوایی-رزمی بر کل دریای چین جنوبی را می‌دهد که 90 درصد اختلافات ارضی چین با همسایگانش در آن متمرکز است.

جنگنده جِی-11 بی

حقیقت این است که پیش از این بارها مقامات وزارت خارجه و وزارت دفاع از پاسخ جدی چین به نقض حق حاکمیت یا محدوده سرزمینی خود سخن گفته بودند. در پی ورود ناوشکن آمریکایی، این اظهارات باید با اقدامی عملی دنبال می‌شد. ژنرال بازنشسته «ژیو گوانگ یو»، از مقامات نظامی سابق چین و یکی از برجسته‌ترین کارشناسان نظامی این کشور معتقد است:

«این یک علامت به آمریکاست که چین درباره دعاوی خود جدی است. این کف پاسخی است که چین باید می‌داد، در غیر این صورت جوابگوی مردم خود نخواهد بود.»

ژنرال ژیو گوانگیو

در تازه‌ترین تحول در پیوند با این مساله، اشتون کارتر شخصا بر عرشه ناوهواپیمابر «یو اس اس تئودور روزولت» سوار شد و سوار بر این ناو به گردش در منطقه مورد مناقشه (در 200 مایلی جنوب جزایر اسپارتلی) پرداخت.

شکی نیست که این عمل پیامی صریح و به شدت تحریک‌کننده برای چین دارد. او در مصاحبه بر عرشه این ناو در اشاره به تئودور روزولت حرفی کنایه‌آمیز زد که بهترین بیان همین عمل خودش بود:

ناو هواپیمابر تئودور روزولت

«شعار روزولت این بود که نرم سخن بگو، ولی عصایی بزرگ با خودت داشته باش. ولی سخن نرم یعنی حرف زدن با سایر کشورها و دیدن این که چگونه می‌توان به توافق رسید (باز لحن تهدیدآمیز به خود می‌گیرد) دهه‌ها ثبات بر این منطقه حاکم بوده است....شرم‌آور است که کشوری بخواهد آن را به هم بزند.» او در ادامه با تاکید اعلام کرد که آمریکا عملیات دریایی خود را در دریای چین جنوبی در آینده هم ادامه خواهد داد. او در حالی که در کنار یک جت اف-18 سخن می‌گفت، در پیامی که بیشتر به ریشخند شبیه بود، خطاب به چین گفت:

«رویکرد آمریکا به ساختار امنیتی آسیا یک رویکرد وصل کننده است. ما برای انشقاق نیامده ایم. ما می خواهیم چین بخشی از سیستم امنیتی آسیا باشد، نه جدای از آن.»

آیا رقابت اقتصادی چین و آمریکا به درگیری نظامی می‌انجامد + تصاویر

موضع سایر کشورهای منطقه

به نظر می‌رسد که در میانه چالش دو قدرت بزرگ نظامی، عملا کشورهای دیگر منطقه چندان توان نقش آفرینی مستقیم ندارند، مگر این که در این چالش هر کدام در کنار یکی از طرفین بایستد. ژانگ بائوهوی، استاد علوم سیاسی در دانشگاه بتگ نان هنگ کنگ، معتقد است که اقدامات قدرت‌های بزرگ تنها با تلاش‌های موازنه‌گر قدرت‌های بزرگ دیگر مهار می‌شود. حقیقت این است که کشورهای دیگر منطقه عمدتا متمایل به آمریکا هستند و چون به درجات مختلف دارای مناقشه ارضی با جمهوری خلق چین هستند، به آمریکا به عنوان یک وزنه تعادل در برابر قدرت نظامی همسایه قدرتمند خود می‌نگرند. از زاویه دید آن‌ها، ورود آمریکا به این ماجرا، پاسخی لازم و به موقع به ماه‌ها رعب افکنی و جلوه‌نمایی نظامی چین در دریای چین جنوبی (به ویژه ساخت جزایر مصنوعی) است. از همین روست که «هشام الدین حسین»، وزیر دفاع مالزی، در کنار اشتون کارتر بر عرشه ناو روزولت ظاهر می‌شود.

هشام الدین حسینی؛ وزیر دفاع مالزی

او پیش از این در موضع گیری رسمی، از عملیات «آزادی کشتیرانی» آمریکا دفاع کرد. جواد حیدریان، پژوهش گر امور امنیتی در دانشگاه مانیل فیلیپین بر این باور است:

«کشورهای کوچک‌تر چون فیلیپین و ویتنام و قدرت‌های متوسط چون ژاپن و استرالیا و هند، همه احتمالا مدافع تلاش‌های جاری آمریکا برای غلبه بر سلطه یکجانبه چین بر پهنه دریایی منطقه هستند.»

جمع بندی

رشد اقتصادی شگفت آور چین در سال‌های اخیر که در بسیاری از جنبه‌ها، آمریکا را پشت سرگذاشته است، موجب شده که آمریکا مترصد فرصتی برای اعمال فشار بر این کشور و اصطلاحا کشیدن ترمز آن باشد. قضیه جزایر دریای چین جنوبی، این مستمسک را در اختیار آمریکا گذاشته تا به اصطلاح چین را سر جای خود بنشاند و این پیغام را به چین بدهد که هنوز آمریکا حرف آخر در عرصه بین المللی می‌زند، حتی در آب‌های سرزمینی چین.

به علاوه، در سال های اخیر، آمریکا پا به پای افزایش بودجه دفاعی چین و مدرنیزاسیون آن، سعی کرده که متحدان منطقه‌ای خود، ژاپن و کره جنوبی، و دولت‌های اقماری خود در منطقه، را تجهیز کند تا وزنه‌ای در برابر رشد خیره‌کننده کمی و کیفی ارتش چین باشند و حالا هم مستقیما به نفع شرکای منطقه‌ایش پای به میدان گذاشته است. چین که تاریخی تلخ و سیاه از استعمار ژاپن و قدرت‌های غربی دارد، بارها گفته که افزایش بودجه نظامی خیره کننده‌اش در وهله نخست صرف مدرنیزاسیون ارتش بزرگ این کشور می‌شود. به علاوه، با افزایش منافع اقتصادی اش در سرتاسر دنیا، باید نیروی نظامی مجهز متناسب برای حفاظت از این منافع در اختیار داشته باشد. به نظر می‌رسد، تقابل اجتناب‌ناپذیر این دو کشور بلاخره بر سر مساله جزایر مصنوعی در حال رخ دادن است و این نقطه‌ای است که عقب‌نشینی هر یک از طرفین، تبعات سیاسی و نظامی بسیاری برای هر کدام در سال‌های آینده خواهد داشت، که لطمات حیثیتی بسیاری به دنبال دارد.

جدولی از پارامترهای مهم جمعیتی، اقتصادی و نظامی دو کشور چین و ایالات متحده در ادامه ارایه می‌شود: