برای تحلیل جامعه شناختی حماسه نهم دی لازم است فتنه ی 88 و ریشه های شکل گیری آن و در مقابل آن حماسه ی نهم دی باز خوانی شود.
اما در کنار چرایی غلطیدن سران فتنه( آقایان موسوی ، کروبی و خاتمی و تنی چند ...) به سمت غرب و فاصله گرفتن از آرمانهای انقلاب و همچنین نقش استکبار جهانی در این میان ، تحلیل جامعه شناختی پیاده نظام این گروه و فهمیدن خاستگاه اجتماعی و طبقاتی کسانی که درفتنه ی 88 نقش بسزایی داشتند بسیار مهم است از جمله ویژگی هایی که این گروه اقلیت به لحاظ خاستگاه اجتماعی و طبقاتی داشتند برخاسته از شمال شهر تهران بودند که در شمال شهر تهران نیز در اقلیت بودند و ویژگی دوم آنها ماهیت ضد فرهنگی آنها و سبک زندگی غرب گرایانه و مصرف گرایی متظاهرانه و اشرافی آنها بود.
متأسفانه سیاست های سازندگی بعد از جنگ این عارضه را تشدید نمود و شمال شهر تهران تبدیل به آرمان یک شهروند تهرانی قرار گرفت یعنی مصرف بیشتر! که مشغول سازی اقتصادی و به دنبال آن شکاف هویتی و بی دردی فرهنگی را به دنبال داشت و این الگو سازی و هنجار سازی از مصرف بیشتر و دارندگی و برازندگی منجر به رشد یک هویت کاذب و ضد فرهنگی شد و در داخل نیروهای سیاسی کشور مفهومی به نام آقازاده ها شکل گرفت که در همه ی زمینه های سعی می کنند خودشان از مردم عادی متمایز کنند در کارشان، در نوع کالایی که مصرف می کنند و در تحصیلاتشان که بیشتر در خارج از کشور که آن هم در انگلستان بیشتر تحصیل می کردند.
مجموعه ی این ساختار فکری، طبقاتی و اجتماعی باعث شد که اهمیت مقولات اقتصادی بیش از مسائل و آرمانها و فرهنگ انقلابی در بین این اقلیت شده بود و عارضه ی ضد فرهنگی این گروه با نارضایتی اجتماعی و سیاسی توسط این اقلیت به عنوان وندالیسم در تعامل با گسست اجتماعی و شکاف نیروهای سیاسی که در نتیجه ی دو قطبی سازی انتخابات سال 88 ایجاد شده بود به کمک رسانه ها و کشورهای غربی فتنه 88 شکل گرفت، که از شعارهای اصلی این فتنه نه فلسطین، نه لبنان، جانم فدای ایران و توهین به مقدسات اسلامی و فرهنگ و هویت اصیل عاشورا برای ضربه زدن به پایه های اصلی ایدئولوژی انقلاب اسلامی ایران بود.
این شعار نشان می دادکه متأسفانه استکبار جهانی و غرب توانسته بود از طریق گفتمان سازی ناسیونالیسم ایرانی برای خدشه دار ساختن هویت مذهبی از هویت و منش ملی برای تحقق خواسته هایش سوء استفاده کند. اما همچنان که مشاهده شد بعد از حرکات توهین آمیز عناصر فتنه در عاشورای 88 در حماسه ی نهم دی مردم ایران نه تنها به عنوان کنشگرانی مذهبی، بلکه به عنوان رفراندومی جدید آمدند تا به عناصر وابسته ی غرب در داخل گوشزد کنند که همچنان بر سر پیمان خود نسبت به آرمان های مقدس جمهوری اسلامی و فرهنگ و هویت عاشورایی خود پایبندند.
در این برهه آنچه که از حماسه ی نهم دی قابل تحلیل است این است که فرهنگ و هویت و منش تشیع و عاشوارایی در طول تاریخ معاصر ایران چه در براندازی رژیم پهلوی و چه در حماسه ی نهم دی همواره به عنوان ضربه گیر سیاسی در مقابل استکبار عمل کرده است. اما موفقیت و مقاومت ایرانیان از زمان نهضت تنباکو تا نهضت ملی شدن صنعت نفت و به قول جان فوران شکننده بودن مقاومت و علت شکنندگی این مقاومت نیز عدم انسجام و وحدت نیروهای اجتماعی و سیاسی و مردمی است که در مقابل استکبار جهانی ایستاده بودند.
اما در انقلاب اسلامی انسجام نیروهای اجتماعی و سیاسی که در مقابل غرب مقاومت می کردند با رهبری حضرت امام خمینی به عنوان ولی فقیه و همچنین در دوران حضرت آیت الله امام خامنه ای به عنوان رهبر معنوی و سیاسی جریان مقاومت نه تنها در داخل کشور بلکه در منطقه ی خاورمیانه به تحقق پیوست و مکمل هویت مذهب شیعه، وجود رهبری والامقام جهت وحدت و انسجام نیروهای مردمی و سیاسی در این برهه بسیار ضروری بود و اگر این رهبری آگاهانه و زیرکانه نبود این شرایط امکان تحقق نداشت.
