چرا خودروسازان خارجی پس از برجام به ایران نیامدند؟

 
تنها بخشی که در فرآیند عرضه و تقاضا در بازار خودرو اهمیت پیدا نکرده رضایت مشتری هاییست که انتخابی جز این محصولات ندارند. مسئله اساسی این است که انحصار شکنی در این بازار حتی با وقوع اتفاق مهمی مانند برجام نیز صورت نگرفت.

شاید تنها اتفاق بعد از برجام بازگشت شرکای سنتی ایران بود که آن هم بنایی بر انحصار شکنی نداشته است.کارشناسان دلایل متعددی را برای عدم حضور سرمایه گذاران خارجی در بخش خودرو عنوان می کنند.
 

عدم ثبات قوانین مربوطه این عرصه، از یک سو و نبود اطمینان در مورد امنیت سرمایه‌گذاری، دو مشکل اصلی سرمایه‌گذاران خارجی به‌خصوص شرکت‌های خودروساز است که برخی از آنها را برای ورود به ایران مردد و دست به عصا کرده است. شاید بزرگ‌ترین مشکل برای جذب سرمایه‌گذار خارجی در ایران بحث امنیت و ثبات مقررات است، چه آنکه این موضوع برای خارجی‌ها از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است.
 

هرچند در حال حاضر در دوران پسابرجام و لغو تحریم‌ها قرار داریم، با این حال برخی خودروسازان خارجی همچنان نگران این هستند که ایران دوباره وارد چالش‌های تحریم و محددیت‌های مالی و معاملات تجاری شود. در واقع برخی خودروسازان خارجی که هم‌اکنون مشغول بررسی حضور در ایران هستند، بیم آن را دارند که با تغییر دولت (در ایران)، سیاست‌های خارجی کشور نیز تغییر کرده و به تبع آن، مسائل و قوانین اقتصادی نیز دستخوش تغییر شوند.

اما مانع دیگری که حضور برخی خودروسازان خارجی را در ایران ناهموار کرده، بسترها، قوانین و مقررات سرمایه‌گذاری و حمایت‌هایی است که باید از سرمایه‌گذاری خارجی بشود و نمی‌شود.هرچند نمی‌توان ادعا کرد در حال حاضر هیچ قانونی در راستای حمایت از ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور وجود ندارد، اما به هر حال این قوانین، کافی نبوده و از نظر خارجی‌ها نمی‌تواند تضمینی قوی برای سرمایه‌گذاری آنها در صنعت خودرو ایران باشد.

به طور قطع حتی اگر خودروسازان بزرگ دنیا بدون هیچ مانعی وارد کشور شوند، حضور خودروسازان ایرانی با کیفیت پایین و قیمت بالا مجالی برای حضور آن ها فراهم نمی کند. طی

سال های گذشته دولت با حمایت هایی که از این دو خودروساز انجام داده است تغییری در کیفیت محصولات به وجود نیامده است بنابراین حضور خوروساز های بزرگ می تواند خطری برای آن ها به حساب آید.مسعود دانشمند عضو اتاق بازرگانی ایران در گفت و گو با «ابتکار» می گوید: ما دو خودروساز بزرگ در کشور داریم که خارج از اقتدار آن ها کسی نمی تواند وارد صنعت خودرو شود. خودروسازهای کوچک تر مانند کرمان موتور و ... آمدند به دلیل بازار محدود تر خطری را متوجه این دو خودروساز نکردند.

وی می افزاید: کشور ما بازر بزرگی برای خودرو در دنیاست و شرکت های کره ای و ژاپنی علاقه مند به حضور در ایران بودند که شرایط برای آن ها مهیا نشد. شرکت های اروپایی مانند فولکس واگن هم نتوانستند در بازار انحصاری خودروی ایران وارد شوند.
 

این انحصار زمینه را برای یک قدرت خودرو سازی فراهم نمی کند. از طرف دیگر حمایت های دولت برای حفظ سطح اشتغال و سطح توزیع فناوری برای قطعه سازان و تعمیرکاران حمایت خود را بر سر این خودروسازان حفظ می کند. دانشمند تصریح می کند: در عین حال اگر خودروسازی وارد کشور شود و تولیداتی با کیفیت بهتر و قیمت پایین تر عرضه کند طبیعی است که این دو خودروساز دچار مشکل خواهند شد.
 

علیرغم اینکه سهام خودروسازان داخلی در بورس ارائه می شود اما دولت با آن ها شریک است و سهم مدیریتی آن را در اختیار دارد. وی می گوید: قوانین موجود مانع از ورود سرمایه گذاران خارجی به صنعت خودرو می شوند که این قوانین نیز ماحصل همان انحصار در تولید است.

برخی کارشناسان معتقدند ایران در شرایطی قرار دارد که به لطف برجام، امکان حضور خودروسازان خارجی در کشور را فراهم آورده است، به این معنی که موانع سیاسی تا حد قابل‌توجهی از سر راه برداشته شده و بیشتر خودروسازان دنیا از این جهت مانعی را روبه‌روی خود نمی‌بینند. اما صاحبنظران دیگری هنوز عدم تحقق کامل برجام را دلیل اصلی برای حضور نیافتن سرمایه گذاران خارجی می دانند.

محمد قلی یوسفی استاد اقتصاد دانشگاه علامه در گفت و گو با «ابتکار» می گوید: عدم ورود سرمایه گذاری خارجی در خودرو بر می گردد به کل سیاست سرمایه گذاری خارجی که در کشور انجام نشده است. تنها در خودرو با این پدیده مواجه نیستیم بلکه مسئله برجام به طور کامل اجرا نشده و تمدید تحریم ها توسط آمریکایی ها به عدم ورود سرمایه گذار خارجی دامن زده است.

وی می افزاید: البته انتظار می رفت این اتفاق صورت نمی گرفت و اگر قرار بود رابطه ای بین دو کشور صورت بگیرد باید تفاهم بیشتری اتفاق می افتاد. به هر جهت سرمایه گذاران خارجی با این شرایط کمی مسامحه و صبر می کنند، چرا که آن ها نمی خواهند ضرری در سرمایه گذاری کنند.