سیستم مالی و پولی کشور بسیار ناکارآمد است

به گزارش خبرگزاری بسیج از آذربایجان شرقی به نقل از ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی استان، حسین پناهی معضل اصلی بحث سرمایه‌گذاری در ایران را بالا بودن شدید بهره‌های بانکی می‌داند، اظهار داشت: این بهره‌های بالای 22 تا 26 درصدی موجب می‌شود من صاحب سرمایه به جای اینکه در بخش تولید سرمایه‌گذاری کنم بدون کوچک‌ترین زحمت و دغدغه‌ای پولم را در بانک سپرده‌گذاری کنم و سود آن را ماهیانه در حساب خود ببینم.

وی فارغ التحصیل دکترای اقتصاد از دانشگاه‌هال انگلیس است. این اقتصاددان پس از انتصاب اسماعیل جبارزاده به سمت استانداری آذربایجان شرقی به همراه پنج اقتصاددان دیگر تیم مشاوران اقتصادی استاندار را تشکیل می‌دهند و در حال حاضر علاوه بر ریاست دانشکده اقتصاد، مدیریت و برنامه‌ریزی دانشگاه تبریز، سرپرستی مشاوران اقتصادی استانداری آذربایجان شرقی را نیز به عهده دارد.

آنچه در زیر می آید ماحصل گفت‌وگوی یک ساعته ما با حسین پناهی رئیس دانشکده اقتصاد، مدیریت و برنامه ریزی دانشگاه تبریزاست:

به عنوان پرسش اول تاریخچه مختصری از آغاز بحث اقتصاد مقاومتی در دنیا و ایران ارائه فرمایید.

ادبیات اقتصاد مقاومتی در جریان محاصره غزه از حدود سال 2005 مطرح شد. در این مقطع که امکان صادرات محصولات کشاورزی در غزه وجود نداشت بحث تاب آوری و تقویت توان تولید داخل مطرح شد. در کشور ما هم اگر به ادبیات اقتصادی در اوایل انقلاب نظری داشته باشیم با عباراتی مثل خودکفایی یا خوداتکائی اقتصاد زیاد مواجه می‌شویم ولی مشخصا بحث اقتصاد مقاومتی در ایران از حدود سال 1389 توسط مقام معظم رهبری مطرح شد و ایشان چندین سال است که توجه ویژه‌ای به امر اقتصاد کشور داشته و همواره با نامگذاری‌های اقتصادی برای هر سال اهمیت بحث اقتصاد و لزوم اجرای اقتصاد مقاومتی را به مردم و مسؤولان گوشزد می‌کنند.

آیا منظور از اقتصاد مقاومتی همان اقتصاد در شرایط فشار است؟ شما چه تعریفی از این مقوله دارید؟

خیر؛ این تصور نادرستی است که برخی از افراد اقتصاد مقاومتی را همان اقتصاد ریاضتی می‌دانند که باید فقط در شرایط فشار، تحریم و جنگ اعمال شود. تصور غلط دوم این است که بعضا اقتصاد مقاومتی را به معنی بستن درهای اقتصاد کشور به روی خارج می‌دانند، اقتصاد مقاومتی همانند فنری است که وقتی در برابر فشارهای مختلف داخلی و خارجی قرار می‌گیرد بتواند به راحتی خود را ترمیم کرده و به حالت اولیه برگردد. در واقع اقتصاد مقاومتی در حکم تقویت بنیه اقتصاد داخلی برای افزایش تاب آوری در برابر فشارهای خارجی است.

به نظر شما مهم‌ترین چالش‌ها و موانعی که بر سر راه اقدام و عمل به اقتصاد مقاومتی وجود دارند کدام هستند؟

نخستین بحث اساسی در اقتصاد ما سیاست زدگی و شعارزدگی اقتصاد کشور است و به نظر من بسیاری از تحلیل‌هایی که در مورد اقتصاد مقاومتی ارائه می‌شود صحیح نبوده و رنگ و بوی شعار و سیاست زدگی دارد.

مسئله دوم این است که اقتصاد ما در دهه‌های گذشته به شدت متکی به درآمدهای نفتی بوده و درآمدهای نفتی هم متکی به قیمت نفت و قیمت نفت هم یک متغیر برون‌زای غیرقابل سیاست‌گذاری است، یعنی این متغیر در دست ما نیست و متاسفانه در سال‌های گذشته به شدت نوسان داشته و این نوسانات مخل برنامه‌های توسعه اقتصادی بوده است.

در مورد الزامات و ضرورت های تحقق اقتصاد مقاومتی در کشور صحبت کنید.

نخستین علتی که ما را به اجرای اقتصاد مقاومتی وا می‌دارد همین خنثی سازی آثار مخرب نوسانات قیمت نفت است. نکته دوم اینکه در طول چند سال گذشته آثار تشدید تحریم‌ها در اقتصاد ما نمود داشته و موجب شده مجبور شویم مواد اولیه و واسطه‌ای را از طریق دلالان و واسطه‌ها با چندین برابر قیمت وارد کشور کنیم و طبیعی است که این مسئله بر اقتصاد کشور ضربه وارد آورده است.

ضرورت دیگر اقتصاد مقاومتی شرایط اقتصاد داخلی کشور مثل تورم شدید تا مرز 40 درصدی، بیکاری و تعطیلی واحدهای تولیدی است به طوری که در استان آذربایجان‌شرقی نیمی از 10 هزار واحد تولیدی دارای پروانه در سال‌های گذشته کاملا تعطیل شدند و اگر به این شدت به قضیه ورود نمی‌یافتیم تعطیلی واحدها به 70 تا 80 درصد هم می‌رسید.

اجرای برجام چه تاثیراتی می‌تواند در جهت تحقق اقتصاد مقاومتی در کشور داشته باشد؟

همان طور که اشاره کردم اقتصاد مقاومتی فقط برای دوران تحریم و فشار نیست و در شرایط غیرتحریمی هم ضرورت دارد چرا که وظیفه اقتصاد مقاومتی تقویت بنیه اقتصاد جامعه است. به هر حال قرار نیست برجام معجزه کند. برخی تصور می‌کنند با اجرای برجام همه مشکلات حل می‌شود در حالی که این طور نیست. در واقع بزرگ‌ترین حسن برجام شفاف سازی وضعیت اقتصادی کشور بود.

قبل از اجرای برجام هر جا مشکلی در اقتصاد کشور پیش می‌آمد گردن تحریم‌ها می‌انداختیم و هر مسؤولی ناکارآمدی و ضعف مدیریتی خود را پشت عنوان تحریم پنهان می‌کرد. با اجرای برجام قطعا اقتصاد ما به شفافیت می‌رسد و ما خواهیم فهمید درد اصلی کجا است و در نتیجه درمان موثرتری انجام خواهیم داد. در حال حاضر در جریان برجام فشارهای خارجی به حداقل رسیده است و باید نتایج آن را مشاهده کنیم.

در مورد وضعیت بخش خصوصی و نقشی که در تحقق اقتصاد مقاومتی می‌تواند داشته باشد صحبت کنید.

در حال حاضر سیستم مالی و پولی و نظام مالیاتی کشور بسیار ناکارآمد بوده و گریز مالیاتی به شدت در ادبیات اقتصادی ما شایع است.

فرار مالیاتی و فساد اداری که ناشی از عدم بهره وری و کارایی واحدهای اقتصادی و عدم مدیریت بهینهمدیران اقتصادی است موجب بروز نااطمینانی بین بخش خصوصی و دولتی شده که در نتیجه آن مشارکت بخش خصوصی ما به شدت کاهش یافته است. به طوری که در چند مورد از 24 ماده سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری تاکید موکد بر مشارکت بخش خصوصی است و این زمانی تحقق می یابد که بخش خصوصی خود را متعلق به اقتصاد و اقتصاد را متعلق به خود بداند.

به نظر شما مهمترین موانع بر سر راه سرمایه‌گذاری‌های مطلوب در عرصه تولید کشور کدام هستند؟

به نظر بنده معضل اصلی بحث سرمایه‌گذاری در ایران بالا بودن شدید بهره‌های بانکی است که اسمش را سود بانکی گذاشته‌اند! در کجای دنیا بهره‌های بانکی 26 درصد است؟! این بهره‌های بالای 22 تا 26 درصدی باعث می‌شود من صاحب سرمایه به جای اینکه در بخش تولید سرمایه‌گذاری کنم بدون کوچک‌ترین زحمت و دغدغه‌ای پولم را در بانک سپرده‌گذاری کنم و سود آن را ماهیانه در حساب خود ببینم. شما کدام واحد تولیدی یا معدنی را سراغ دارید که بتواند با این بروکراسی و فشار اداری 25 درصد بازدهی داشته باشد؟!

آیا اقدامی برای اصلاح نرخ سودبانکی در کشور انجام می‌گیرد؟

بله؛ ما مرحله به مرحله کار را شروع کرده‌ایم و در دو دوره و در هر دوره به میزان دو درصد در جهت کاهش نرخ سود بانکی اقدام شده است، در این ارتباط باید به صورت تدریجی و پله پله پیش رویم چرا که اگر به صورت ناگهانی نرخ سود بانکی را کاهش دهیم تمام پول‌ها از بانک خارج می‌شود و نقدینگی جامعه را افزایش می‌دهد و این افزایش نقدینگی منجر به افزایش تورم می‌شود.

بر اساس آمار رسمی ارائه شده مردم ایران از لحاظ الگوی مصرف وضعیت مطلوبی ندارند؛ برای فرهنگ سازی الگوی مصرف چه اقداماتی باید صورت گیرد؟

خوشبختانه مقام معظم رهبری در سال‌های گذشته به درستی پی به ضعف‌های اقتصادی کشور برده‌اند و همواره در فرمایشات خود این موارد را پررنگ کرده‌اند.

مردم و مسؤولان نیز موظف و مکلف به عمل به رهنمودهای ایشان هستند. همانطور که اشاره کردید بر اساس اطلاعات فائو 30 درصد مواد غذایی تولیدی در ایران تلف می‌شود که رقم بسیار بزرگی است و هزینه کلان تولید این 30 درصد بر کسی پوشیده نیست.

در بخش انرژی هم متاسفانه جایگاه اول مصرف سرانه انرژی در جهان را به خود اختصاص داده‌ایم که شاید دلیل عمده آن ارزانی بیش از حد انرژی در کشور باشد. دلیل دیگر آن به ضعف فرهنگ‌سازی در این عرصه بر می‌گردد، به هر صورت در سال های گذشته در جهت اصلاح الگوی مصرف و فرهنگ سازی مصرف بهینه اقدامانی انجام گرفته است اما کماکان جای کار بسیاری وجود دارد که در این ارتباط نقش صدا و سیما و سایر رسانه‌ها پررنگ‌تر است.

کمی هم در مورد استان صحبت کنید؛ وضعیت اقدام و عمل به راهبردهای اقتصاد مقاومتی در آذربایجان شرقی را چطور می بینید؟

ما اقدام و عمل به راهبردهای اقتصاد مقاومتی را از سال 92 با تدوین سند تدبیر توسعه استان آغاز کرده‌ایم. سندی که کاملا در راستای اقتصاد مقاومتی بوده و زیربنای آن است. به طوری که دقیقا به 12 بند از 24 بند ابلاغی سیاست‌های اقتصاد مقاومتی مقام معظم رهبری به طور مستقیم در سند تدبیر توسعه آذربایجان‌شرقی اشاره شده است و اجرای این سند موجب شد آذربایجان‌شرقی به عنوان پایلوت اقتصاد مقاومتی در کشور مطرح شود.

در واقع سند تدبیر توسعه الگوی عملیاتی اقتصاد مقاومتی است، معتقدیم اقدام و عمل برنامه، چارچوب و شیوه اجرای کار می‌خواهد که ما این شیوه اجرای کار را در سند تدبیر توسعه تدوین کرده‌ایم.