یادداشت؛
بررسی عوامل خشکسالی در منطقه سیستان
فرسایش بادي معمولاً در اثر عدم اعمال مدیریت معقول روي منابع خاك و سرزمین مانند تشدید عملیات زراعی می باشد
به گزارش خبرگزاری بسیج از سیستان و بلوچستان؛ طهورا سیستانی فعال محیط زیست و فضای مجازی طی یادداشتی نوشت: بارندگی در منطقه سیستان از میزان بالایی برخوردار نیست، علاوه بر فراوانی این فاکتور نوسانات شدید آن سبب ایجاد فضای نا مطمئن در بخش‌های کشاورزی و سایر مصارف آب می‌گرددآمار بارندگی سالیانه ایستگاه زهک و زابل نوسانات باراندگی بین (۸۳-۷۲) تا ۱۳۰ میلی متر را ثبت کرده است. به طوری که متوسط بارندگی در منطقه ۱۹/۵۹ می‌باشد.
منطقه سیستان یکی از باد خیز‌ترین ترین بیابان‌های دنیاست (راشکی،۱۳۸۹) همچنینخاک منطقه سیتان از نظر ماده آلی و رس و رطوبت در سترس گیاه فقیر و از پایداری کم و ساختمان نامناسیبی برخوردار است. اندازه گیری بادبردگی و فرسایش پذیری بادی خاک مشخص ساخت که خاک منطقه مورد دارای سرعت آستانه فرسایش بادی متغییر و فرسایش پذیری بادی کم تا بسیار شدید است. بافت سبک و ساختمان ناپایدار از عوامل اساسی افزایش فرسایش پذیری بادی خاک در منطقه مورد مطالعه هستند. بیشترین عامل تاثیر گذار در بالا بودن شدت فرسایش در درجه اول خشکی محیط سپس فرسایش پذیر بودن خاک و فقر پوشش گیاهی است. (مطالعات مهندسین مشاور جامع ایران (۱۳۸۳) مدیریت نادرست در عرصه منابع طبیعی بر افزایش این پدیده تأثیر زیادی داشته است.
فرسایش بادی معمولاً در اثر عدم اعمال مدیریت معقول روی منابع خاک و سرزمین مانند تشدید عملیات زراعی می‌باشد.
توده‌های هوایی که منطقه را تحت تاثیر قرار می‌دهند در زمستان از سیبری و جریانات مدیترانه‌ای و اطلس شمالی است. مهمترین باد‌های سیستان شامل باد‌های ۱۲۰ روزه، باد گاوکش، و قوسی می‌باشد که به ترتیب از اواخر اردیبهشت تا اواخر شهریور، زمستان و آذر ماه می‌وزندجهت باد‌های غالب و فرساینده‌ی منطقه سیستان بین شمال و تا شمال غرب و عمدتاً۳۳۰ تا ۳۵۰ درجه و گاهی ۳۰۰ تا ۳۶۰ درجه نیز قابل مشاهده می‌باشد
یکی از موضاعات مهم در میزان فرسایش بادی و هدرفت خاک فاکتور‌های مربوط به پوشش گیاهی در سطح خاک می‌باشد. گیاهان مشاهده شده در منطقه مورد مطالعه اغلب از خانواده‌های اسفناجیان اویارسلام و گونه‌های درختجه‌ای گز می‌باشد (مهندسین مشاور جامع ایراتن (۱۳۹۴) مثل تیپ شور گز-گز نی –بونو (بونی) (که در بستر دریاچه هامون هست
پدیده خشکسالی دشت سیستان از سال ۱۳۷۶ با کاهش میزان باراندگی نسبت به متوسط دراز مدت سبب کاهش رطوبت، افزایش تبخیر و به طبع آن اثر گذارتر شدن باد‌های ۱۲۰ روزه در رابطه با فرسایش بادی شده است.
خشکسالی‌های مداوم چند سال اخیر سبب شده که مناطق بیابانی در سطح تمامی کشور‌های یاد شده، افزایش یافته و پدیده گرد و غبار با شدت و تداوم بیشتری ظاهر گردد که در این میان دخالت عوامل محیطی نیز موجب گسترش وسیع آن گردیده است. به طوری که در اکثر کشور‌های خاورمیانه به ویژه ایران، گرد و غبار به پدیده‌ای مخاطره آمیز و آلاینده تبدیل شده است.
ایران در منطق‌های قرار دارد که متوسط دریافت بارش سالانه آن تا قبل از خشکسالی اخیر به حدود ۲۵۰ میلیمتر در سال میرسید. در حال حاضر میزان متوسط بارندگی ایران در حد ۲۳۶ میلیمتر گزارش شده است که این میزان تقریباً یک سوم میانگین جهانی (۸۶۰ میلیمتر) و ۳۵ درصد متوسط بارندگی آسیا (۷۳۲ میلیمتر) و نیز پتانسیل میزان تبخیر و تعرق آن حدود سه برابر میانگین جهانی است. بر این اساس کل دریافت سالانه بر اساس متوسط دراز مدت با احتساب آمار ۲۰ سال اخیر به میزان ۴۳۰ میلیارد متر مکعب رسیده است. بررسی آمار ۴۵ ساله نشان در حالیکه در یک‌تر سالی در دهه ۵۰، کل دریافت بارش به حدود ۵۸۰ میلیارد متر مکعب نیز رسیده است. ملاحظه میگردد که تناوب‌تر سالی و خشکسالی در ایران یک پدیده کاملا طبیعی و از خصوصیات اقلیم این منطقه است. متاسفانه در ۲۳ سال اخیر میزان دریافت بارش سالانه در کشور به شدت کاهش پیدا کرده به طوریکه در ۱۵ سال اخیر دریافت کل بارش تقریبا در در حد سطح متوسط بوده است. متاسفانه دربین ۱۵ سال آبی اخیر ۸ سال کشور کمتر از متوسط دراز مدت بارش دریافت کرده، این درحالی است که در ۷ سال بقیه هم میزان بارش در اغلب سال‌ها افزایش چشمگیری بالاتر از سطح متوسط نداشته است. طبیعی است که این میزان کاهش در طول یک بازه دراز مدت، اثرات مستقیم و غیر مستقیمی بر شرایط زمینی دارد که تشدید طوفان‌های گرد و غبار را به دنبال داشته است.
منطقه سیستان جزئی از آبریز رودخانه هیرمند به شمار می‌رود. این حوزه در بخش میانی مرز‌های شرقی ایران و در مجاورت کشور‌های افغانستان و پاکستان قرار گرفته است. در داخل این حوزه کلیه رودخانه‌ها به سمت هامون پوزک، صابری و هیرمند جریان یافته و سپس به شوره زار کوه زرده در خاک افغانستان تخلیه می‌شوندتن‌ها منبع تامین کننده آب منطقه مورد مطالعه آب ورودی رودخانه هیرمند به طولی حدود ۱۰۵۰ کیلومتر از کوه‌های هندوکش در افغانستان تامین که عمدتا در خاک افغانستان جریان داشته و حوضه‌ی آبخیز وسیعی را شامل می‌شود.
همانطور که اشاره گردید شرایط اقلیمی ایران دارای خصوصیات ویژه‌ای است که از دیرباز خشکسالی‌های دور‌های در آن اتفاق میافتاده است برخی از این خشکسالی‌ها دارای چنان شدتی بودند که در تاریخ به عنوان یک بلای عظیم ثبت شده است.
منطقه سیستان یکی از باد خیز‌ترین ترین بیابان‌های دنیاست (راشکی،۱۳۸۹) همچنینخاک منطقه سیتان از نظر ماده آلی و رس و رطوبت در سترس گیاه فقیر و از پایداری کم و ساختمان نامناسیبی برخوردار است. اندازه گیری بادبردگی و فرسایش پذیری بادی خاک مشخص ساخت که خاک منطقه مورد دارای سرعت آستانه فرسایش بادی متغییر و فرسایش پذیری بادی کم تا بسیار شدید است. بافت سبک و ساختمان ناپایدار از عوامل اساسی افزایش فرسایش پذیری بادی خاک در منطقه مورد مطالعه هستند. بیشترین عامل تاثیر گذار در بالا بودن شدت فرسایش در درجه اول خشکی محیط سپس فرسایش پذیر بودن خاک و فقر پوشش گیاهی است. (مطالعات مهندسین مشاور جامع ایران (۱۳۸۳) مدیریت نادرست در عرصه منابع طبیعی بر افزایش این پدیده تأثیر زیادی داشته است.
فرسایش بادی معمولاً در اثر عدم اعمال مدیریت معقول روی منابع خاک و سرزمین مانند تشدید عملیات زراعی می‌باشد.
توده‌های هوایی که منطقه را تحت تاثیر قرار می‌دهند در زمستان از سیبری و جریانات مدیترانه‌ای و اطلس شمالی است. مهمترین باد‌های سیستان شامل باد‌های ۱۲۰ روزه، باد گاوکش، و قوسی می‌باشد که به ترتیب از اواخر اردیبهشت تا اواخر شهریور، زمستان و آذر ماه می‌وزندجهت باد‌های غالب و فرساینده‌ی منطقه سیستان بین شمال و تا شمال غرب و عمدتاً۳۳۰ تا ۳۵۰ درجه و گاهی ۳۰۰ تا ۳۶۰ درجه نیز قابل مشاهده می‌باشد
یکی از موضاعات مهم در میزان فرسایش بادی و هدرفت خاک فاکتور‌های مربوط به پوشش گیاهی در سطح خاک می‌باشد. گیاهان مشاهده شده در منطقه مورد مطالعه اغلب از خانواده‌های اسفناجیان اویارسلام و گونه‌های درختجه‌ای گز می‌باشد (مهندسین مشاور جامع ایراتن (۱۳۹۴) مثل تیپ شور گز-گز نی –بونو (بونی) (که در بستر دریاچه هامون هست
پدیده خشکسالی دشت سیستان از سال ۱۳۷۶ با کاهش میزان باراندگی نسبت به متوسط دراز مدت سبب کاهش رطوبت، افزایش تبخیر و به طبع آن اثر گذارتر شدن باد‌های ۱۲۰ روزه در رابطه با فرسایش بادی شده است.
خشکسالی‌های مداوم چند سال اخیر سبب شده که مناطق بیابانی در سطح تمامی کشور‌های یاد شده، افزایش یافته و پدیده گرد و غبار با شدت و تداوم بیشتری ظاهر گردد که در این میان دخالت عوامل محیطی نیز موجب گسترش وسیع آن گردیده است. به طوری که در اکثر کشور‌های خاورمیانه به ویژه ایران، گرد و غبار به پدیده‌ای مخاطره آمیز و آلاینده تبدیل شده است.
ایران در منطق‌های قرار دارد که متوسط دریافت بارش سالانه آن تا قبل از خشکسالی اخیر به حدود ۲۵۰ میلیمتر در سال میرسید. در حال حاضر میزان متوسط بارندگی ایران در حد ۲۳۶ میلیمتر گزارش شده است که این میزان تقریباً یک سوم میانگین جهانی (۸۶۰ میلیمتر) و ۳۵ درصد متوسط بارندگی آسیا (۷۳۲ میلیمتر) و نیز پتانسیل میزان تبخیر و تعرق آن حدود سه برابر میانگین جهانی است. بر این اساس کل دریافت سالانه بر اساس متوسط دراز مدت با احتساب آمار ۲۰ سال اخیر به میزان ۴۳۰ میلیارد متر مکعب رسیده است. بررسی آمار ۴۵ ساله نشان در حالیکه در یک‌تر سالی در دهه ۵۰، کل دریافت بارش به حدود ۵۸۰ میلیارد متر مکعب نیز رسیده است. ملاحظه میگردد که تناوب‌تر سالی و خشکسالی در ایران یک پدیده کاملا طبیعی و از خصوصیات اقلیم این منطقه است. متاسفانه در ۲۳ سال اخیر میزان دریافت بارش سالانه در کشور به شدت کاهش پیدا کرده به طوریکه در ۱۵ سال اخیر دریافت کل بارش تقریبا در در حد سطح متوسط بوده است. متاسفانه دربین ۱۵ سال آبی اخیر ۸ سال کشور کمتر از متوسط دراز مدت بارش دریافت کرده، این درحالی است که در ۷ سال بقیه هم میزان بارش در اغلب سال‌ها افزایش چشمگیری بالاتر از سطح متوسط نداشته است. طبیعی است که این میزان کاهش در طول یک بازه دراز مدت، اثرات مستقیم و غیر مستقیمی بر شرایط زمینی دارد که تشدید طوفان‌های گرد و غبار را به دنبال داشته است.
منطقه سیستان جزئی از آبریز رودخانه هیرمند به شمار می‌رود. این حوزه در بخش میانی مرز‌های شرقی ایران و در مجاورت کشور‌های افغانستان و پاکستان قرار گرفته است. در داخل این حوزه کلیه رودخانه‌ها به سمت هامون پوزک، صابری و هیرمند جریان یافته و سپس به شوره زار کوه زرده در خاک افغانستان تخلیه می‌شوندتن‌ها منبع تامین کننده آب منطقه مورد مطالعه آب ورودی رودخانه هیرمند به طولی حدود ۱۰۵۰ کیلومتر از کوه‌های هندوکش در افغانستان تامین که عمدتا در خاک افغانستان جریان داشته و حوضه‌ی آبخیز وسیعی را شامل می‌شود.
همانطور که اشاره گردید شرایط اقلیمی ایران دارای خصوصیات ویژه‌ای است که از دیرباز خشکسالی‌های دور‌های در آن اتفاق میافتاده است برخی از این خشکسالی‌ها دارای چنان شدتی بودند که در تاریخ به عنوان یک بلای عظیم ثبت شده است.
ارسال نظرات
غیرقابل انتشار: ۰
در انتظار بررسی: ۰
انتشار یافته: ۰
آخرین اخبار
